Gdy urząd skarbowy prowadzi postępowanie w sprawie przychodów z nieujawnionych źródeł lub nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach (art. 20 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.), w interesie podatnika jest udzielenie wyczerpujących informacji. Nie ma jednak przepisu, który pozwalałby organom podatkowym żądać oświadczenia czy tym bardziej wypełnienia urzędowych formularzy na temat poniesionych wydatków czy uzyskanych dochodów (przychodów).
Istnieje tylko przepis, który pozwala urzędnikom – w trakcie kontroli podatkowej – zażądać złożenia oświadczenia o stanie majątkowym na określony dzień, przykładowo na 31 grudnia 2010 r. I to tylko wtedy, gdy organ ma uzasadnione podejrzenie, że podatnik zataił wysokość uzyskiwanych obrotów lub przychodów (art. 285a par. 3 Ordynacji podatkowej – t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.). Ale nawet i w tym przypadku nie ma przepisu, który pozwalałby organom podatkowym (tj. naczelnikowi urzędu skarbowego czy dyrektorowi izby skarbowej) określać wzór formularza takiego oświadczenia.
Kontrola skarbowa: Jak można obronić się przed 75-proc. PIT
Kontrola skarbowa: Jak można obronić się przed 75-proc. PIT

Zobacz również

Szczegółowe pytania urzędników

Tymczasem każdy urząd ma formularz nie tylko oświadczenia o stanie majątkowym, ale i oświadczenia o wysokości i źródłach uzyskanych dochodów (przychodów) oraz o poniesionych wydatkach. W tym ostatnim urzędnicy wymagają od podatników podania wydatków, jakie w określonym roku ponieśli np. na wyżywienie rodziny, ubrania oraz utrzymanie mieszkania czy domu (w tym na czynsz, remonty, ogrzewanie, prąd, gaz, wodę i wywóz śmieci), na eksploatację samochodu, ubezpieczenia, na naukę dzieci, wypoczynek, podróże, leczenie, zakup mebli, opłaty za telefon i sprzęt rtv. A nawet w jakiej kwocie przekazane zostały ofiary i darowizny oraz w jakiej wysokości dana osoba zapłaciła np. podatek dochodowy. I nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie to, że informację o wysokości podatku (podobnie jak i uzyskiwanych dochodów) organ podatkowy ma – z uwagi na wgląd do systemu Poltax.
Urzędy skarbowe i kontroli skarbowej wydają nieprawidłowe decyzje
Urzędy skarbowe i kontroli skarbowej wydają nieprawidłowe decyzje

Zobacz również
Po co w takim razie te wszystkie informacje i czy ich podanie może mieć negatywne skutki dla podatnika?

Uwaga na błędy w deklaracjach

– Lepiej jest, gdy podatnik polemizuje z ustaleniami urzędu co do wysokości poniesionych wydatków niż sam składa szczegółowe oświadczenie na ten temat. Ryzyko popełnienia błędu jest zbyt duże, biorąc pod uwagę to, że organ żąda podania wszystkich poniesionych wydatków. Wypełnienie zaś formularza z pamięci jest praktycznie niemożliwe. Przecież nikt nie pamięta, ile wydał na życie, utrzymanie domu czy szkołę dzieci cztery czy pięć lat temu, a o taki okres niejednokrotnie podatnicy są pytani. A to, co raz napiszemy, jest praktycznie nie do cofnięcia – uważa Sławomir Sadocha, doradca podatkowy specjalizujący się w postępowaniach podatkowych.
Jak mówi, niebezpieczne w skutkach są zwłaszcza pomyłki, które potem podatnik stara się poprawiać. Dla urzędników mogą być dowodem na nieprawidłowości w rozliczeniach.

Niebezpieczne dla podatnika są pomyłki, które potem stara się poprawić

– Oświadczenie o poniesionych wydatkach lub uzyskanych dochodach to nie oświadczenie majątkowe, które ma swoją podstawę prawną i które podatnik składa pod groźbą odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania, o czym zresztą organ musi go uprzedzić – podkreśla Sławomir Sadocha.
Jak twierdzi, żądanie wypełnienia formularza o poniesionych wydatkach i uzyskanych dochodach jest bezprawne.
– Osobiście radzę zignorować wezwania do złożenia tych oświadczeń, zwłaszcza o wydatkach. Jeśli jednak organ podtrzyma żądanie, to jedyną metodą jest wystąpienie na piśmie z prośbą o wskazanie podstawy prawnej i przesłanek, jakimi się kieruje – dodaje Sławomir Sadocha.
Bo, jak tłumaczy, zgodnie z art. 121 par. 2 i art. 124 Ordynacji podatkowej, to organy powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwianiu sprawy.



Oświadczenie w dowolnej formie

Z kolei Irena Ożóg, partner zarządzający w kancelarii Ożóg i Wspólnicy, nie ma nic przeciwko stosowaniu ujednoliconych oświadczeń o poniesionych wydatkach i uzyskanych dochodach, bo – jak mówi – podatnik może nie wiedzieć, jakie informacje należy podać, więc formularz stanowi podpowiedź.
Zwraca uwagę, że w dobrze pojętym interesie podatników jest przedstawienie wyczerpującej informacji o źródłach pochodzenia majątku.
– Mam nadzieję, że organy podatkowe nie nadużywają swojej pozycji i stosują te formularze tylko wtedy, gdy jest to zasadne, czyli toczy się postępowanie podatkowe – podkreśla Irena Ożóg. I dodaje: – Zwłaszcza że podatnik, otrzymując taki druk, może pozostawać w błędnym przekonaniu, że musi go wypełnić. Tymczasem nie ma takiego przymusu. Informacje może podać w dowolnej formie. Ważne, by organ żądając ich, przedstawił uzasadnienie i wskazał podstawę prawną.

Druki dla ułatwienia

– Oświadczenia o poniesionych wydatkach i uzyskanych dochodach (przychodach) są stosowane przez organy podatkowe od 2001 r. i funkcjonują jako przykładowe formularze, na których podatnicy przekazują informacje po wszczęciu postępowania podatkowego w zakresie nieujawnionych źródeł przychodów. Przekazywane są w nich przez podatników dane o wszystkich poniesionych wydatkach i wartości zgromadzonego w danym roku mienia, a także wielkości przychodów opodatkowanych i wolnych od opodatkowania – uspokaja Wiesława Dróżdż, rzecznik prasowy ministra finansów.
Jak podkreśla, przykładowe oświadczenia wymieniające źródła uzyskania dochodów (przychodów) oraz rodzaje wydatków, umieszczone zostały w „Wytycznych dla urzędów skarbowych i inspektorów kontroli skarbowej dotyczących postępowania w sprawie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych”, wydanych przez ministerstwo w marcu 2001 r.
– Oświadczenia opracowano, by uprościć składanie przez podatnika wyjaśnień dotyczących pochodzenia majątku – zapewnia Wiesława Dróżdż.
DGP przypomina
Pod lupę organu podatkowego może trafić osoba, której wydatki lub wartość zgromadzonego przez nią w danym roku majątku nie znajdują pokrycia w mieniu (np. pieniądze), które wcześniej zostało opodatkowane lub było wolne od opodatkowania. Analizowane są zwłaszcza te przypadki, gdy podatnik ponosi znaczący wydatek – kupuje dom, mieszkanie, luksusowy samochód lub jacht.