Zobowiązanie wygasa, gdy dłużnik w celu zwolnienia się z tego zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie. Czy spełnienie świadczenia w formie przekazania udziałów można uznać za spłatę odsetek, a ich wartość zaliczyć do kosztów?
Kosztem uzyskania przychodu mogą być odsetki, które zostały zapłacone. W praktyce pojawił się problem, czy spełnienie świadczenia w innej formie niż pieniężna może zostać uznane za zapłatę odsetek i w konsekwencji czy takie odsetki mogą zostać zaliczone do kosztów. Zagadnienia to rozstrzygnął NSA w wyroku z 15 marca 2012 r. (sygn. akt II FSK 3024/11).
W sprawie tej podatnik w miejsce zwrotu pożyczki wraz z odsetkami przeniósł na pożyczkodawcę własność posiadanych udziałów spółki. Zobowiązanie do zwrotu pożyczki wraz z odsetkami wygasło, natomiast podatnik zaliczył wartość odsetek od pożyczki do kosztów uzyskania przychodów. Zakwestionował to organ podatkowy, uznając, że odsetki są świadczeniem o charakterze pieniężnym, wykonywanym w formie pieniężnej. Spełnienie takiego świadczenia nie może nastąpić w formie przeniesienia udziałów, więc takie odsetki nie są kosztem podatkowym.
W ocenie NSA zastosowanie przez stronę cywilnoprawnej konstrukcji świadczenia w miejsce wykonania (datio in solutum) w celu zwolnienia się od obowiązku spłaty pożyczki wraz z odsetkami nie skutkuje wyłączeniem tych odsetek z kosztów uzyskania przychodów. Sąd wskazał, że jeżeli świadczenie w miejsce wykonania obejmowało świadczenie główne wraz z odsetkami, to te odsetki nie zostały umorzone, lecz zapłacone, ponieważ datio in solutum jest rodzajem zapłaty nie tylko w znaczeniu językowym, ale także ekonomicznym. Konstrukcja datio in solutum skutkuje wygaśnięciem pierwotnego stosunku zobowiązaniowego i tym samym wygaśnięciem wszystkich praw akcesoryjnych, takich jak odsetki. Ponadto przepisy ustawy o CIT nie zawężają zapłaty zobowiązania wyłącznie do formy pieniężnej. Jeżeli podatnik poniósł ekonomiczny ciężar odsetek, to należy uznać, że w rozumieniu przepisów podatkowych nastąpiła ich zapłata i w konsekwencji mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.