Z podatku dochodowego od osób fizycznych zwolnione są odszkodowania (lub zadośćuczynienia), których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z odrębnych ustaw albo wydanych na ich podstawie przepisów wykonawczych. Od tej zasady jest wiele wyjątków. Jeden z nich na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g ustawy o PIT (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 51, poz. 307 z późn. zm.) dotyczy odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.
– Ze zwolnienia podatkowego korzystają jedynie odszkodowania, które podatnik otrzyma na podstawie wyroku lub ugody zawartej przed sądem – mówi Katarzyna Wojtowicz-Janicka, doradca podatkowy w ECDDP.
Podobne ograniczenie stosowania zwolnienia podatkowego do odszkodowań wypłaconych w wyniku zawarcia ugody określone zostało w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT. Zgodnie z tym przepisem zwolnienie z zapłaty podatku dochodowego obejmuje odszkodowania (pozostałe, czyli takie, których zasady ustalania nie wynikają wprost z odrębnych przepisów) otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości w nich ustalonej. Również to zwolnienie dotyczy wyłącznie odszkodowań dochodzonych przed sądem i nie obejmuje kwot wypłaconych na podstawie ugód pozasądowych.
Tak daleko idące zawężenie stosowania zwolnienia, zdaniem Katarzyny Wojtowicz-Janickiej, wynika z potrzeby eliminacji ryzyka stosowania praktyki porozumień między stronami zmierzających do unikania zapłaty podatku.
– Podatnicy mogliby w umowie, w sposób dowolny uznawać wypłacane sobie kwoty za odszkodowania i w efekcie unikać ich opodatkowania PIT – wskazuje Katarzyna Wojtowicz-Janicka.

Odszkodowanie wypłacone na podstawie ugody zawartej poza sądem należy ująć w pozycji: inne źródła w PIT-36

Trzeba również pamiętać, że zwolnienie regulowane w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT nie ma zastosowania do odszkodowań związanych z działalnością gospodarczą. Zatem odszkodowania uzyskane nawet w drodze wyroku lub ugody sądowej przez przedsiębiorców od swoich kontrahentów są opodatkowane jak przychód związany z działalnością gospodarczą.