W wyniku oszustw podatkowych, głównie w VAT i akcyzie, państwa Unii Europejskiej tracą rocznie ok. 200-250 mld zł wpływów. W Polsce oszustwa akcyzowe i VAT rocznie sięgają kilkudziesięciu miliardów złotych strat. Tylko część wyłudzonych podatków udaje się odzyskać. Z drugiej strony są podatnicy, którzy padli ofiarą oszustów. Mogą oni jednak bronić się przed negatywnymi skutkami takiej sytuacji przed sądem administracyjnym.

Przeciw oszustom

Według Doroty Stangreciak-Karpierz, prawnika w Auxilium, oszustwa dotyczące VAT zazwyczaj polegają na fikcyjnym wystawianiu faktur, które nie dokumentują rzeczywistej sprzedaży. Firmy na podstawie takich faktur odliczają VAT, przez co narażają Skarb Państwa na straty. Jak wynika z wyroku WSA w Łodzi (sygn. akt I SA/Łd 647/11) oszustwem może być również sprzedaż przez inne podstawione osoby. Sposobów jest wiele.

– Gdy sam przedsiębiorca chce oszukać Skarb Państwa nie płacąc podatku lub wyłudzając zwrot, można tylko nawoływać do jego uczciwości i przestrzegania przepisów prawa – stwierdza Mariusz Marecki, doradca podatkowy, partner w kancelarii Paczuski & Taudul. Zdarza się jednak, że oszukują pracownicy, a właściciel nic o tym nie wie. W takiej sytuacji – radzi ekspert – warto uświadomić zatrudnionym sankcje, jakie mogą wyniknąć z ich nieuczciwej albo nawet niedbałej działalności.

– Jasne przesłanie, że np. za akceptację sfałszowanych faktur można trafić na kilka lat do więzienia i dostać rujnującą życie grzywnę, trafia zwykle do wyobraźni – mówi Mariusz Marecki.

Dodaje, że warto stworzyć w firmie szczegółowe procedury odpowiedzialności za prowadzenie spraw gospodarczych i finansowych, przewidujące także identyfikację i szczególny nadzór nad transakcjami nietypowymi lub transakcjami o dużej wartości.

Brak świadomości

W przypadku oszustw w VAT sądy zwracają uwagę, że przedsiębiorca, który chce zachować prawo do odliczenia VAT z pustej faktury, musi udowodnić, że dochował należytej staranności. WSA w Gorzowie Wielkopolskim (sygn. akt I SA/Go 217/11) odmówił podatnikowi prawa do odliczenia VAT z faktury, ponieważ uznał, że strona na podstawie okoliczności towarzyszących dostawom towaru powinna wiedzieć, że uczestniczy w transakcji wykorzystanej do oszustwa. Jak orzekł z kolei WSA w Warszawie (sygn. akt VIII SA/Wa 317/11), jeśli skarżący nie dołożył należytej staranności w celu uniknięcia swego udziału w oszustwie podatkowym, to nie może odliczyć VAT.

Surowe kary

Mariusz Marecki wyjaśnia, że odpowiedzialność za oszustwa wiąże się z koniecznością zapłaty podatku lub zwrotu wyłudzonej kwoty z odsetkami. Tuż za odpowiedzialnością podatkową idzie odpowiedzialność karna skarbowa, skierowana do konkretnych sprawców. Odpowiedzialność za przestępstwa skarbowe to kary do 5 lat więzienia i grzywny w wysokości nawet ponad 13 mln złotych.

Możliwa jest także odpowiedzialność na podstawie przepisów o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych oraz kodeksu karnego.