Obowiązek likwidacji zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych nie oznacza ograniczenia zadań, jakie są realizowane przez te jednostki sektora publicznego. Zadania likwidowanych podmiotów przejmą nowe instytucje wskazane przez samorządy
Dobiega końca likwidacja zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych. Procedurę likwidacji należy zakończyć do 31 grudnia 2010 r. Jednocześnie wiele jednostek zostanie powołanych do życia 1 stycznia 2011 r. Jeśli rada gminy lub miasta nie podjęła jeszcze uchwały w sprawie likwidacji zakładu, to ma już niewiele czasu na podjęcie stosownych decyzji.

Do końca roku

Kierownicy jednostek i organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego mają czas na likwidację do końca roku. Obowiązek taki nakłada na nich ustawa – Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych. Jak wynika z art. 87 ustawy, 31 grudnia zakończeniu ulega likwidacja m.in.: gminnych, powiatowych i wojewódzkich zakładów budżetowych prowadzących działalność w zakresie innym niż określony w art. 14 ustawy o finansach publicznych, a także gospodarstw pomocniczych gminnych, powiatowych i wojewódzkich jednostek budżetowych.
Ustawa określa również podmioty, które są odpowiedzialne za likwidację. Zgodnie z art. 88 ustawy wprowadzającej gminne, powiatowe lub wojewódzkie zakłady budżetowe likwidują organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego, czyli m.in. rady gmin i miast. Z kolei z art. 89 ustawy wynika, że gospodarstwo pomocnicze gminnej, powiatowej i wojewódzkiej jednostki budżetowej likwiduje kierownik jednostki, po uzyskaniu opinii dotyczącej terminu rozpoczęcia i zakończenia likwidacji:
● wójta, burmistrza lub prezydenta miasta – w przypadku gospodarstw pomocniczych gminnych jednostek budżetowych albo
● zarządu powiatu lub województwa – w przypadku odpowiednio gospodarstw pomocniczych powiatowych i wojewódzkich jednostek budżetowych.
Obowiązek uzyskania opinii nie dotyczy likwidacji gospodarstwa pomocniczego działającego przy jednostce budżetowej, której kierownikiem jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Innym słowy gospodarstwa pomocnicze likwidują kierownicy jednostek, przy których te gospodarstwa funkcjonowały. W tym przypadku rada gminy lub miasta nie ma pola do działania. Uchwała jest jednak niezbędna w przypadku zakładów budżetowych. Przypomnijmy również, że obowiązek likwidacji zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych nie oznacza ograniczenia zadań, jakie są realizowane przez jednostki sektora publicznego. Zadania likwidowanych zakładów i gospodarstw przejmą więc inne podmioty. Jest to istotna wskazówka dla osób odpowiedzialnych za likwidacje. Rada gminy lub miasta, podejmując uchwałę o likwidacji zakładu budżetowego, powinna więc wiedzieć, kto będzie wykonywał zadania likwidowanego podmiotu. Podobnie kierownik jednostki likwidujący gospodarstwo pomocnicze powinien wiedzieć, kto przejmie zadania.

Niezbędna uchwała

Jak wspomnieliśmy, aby zlikwidować gminny lub miejski zakład budżetowy, niezbędna jest uchwała rady gminy lub miasta. W przypadku gospodarstw pomocniczych decyzję podejmuje kierownik jednostki. Mienie, zobowiązania, środki obrotowe itd. przejmuje jednostka budżetowa, której kierownikiem jest likwidator gospodarstwa. Przejęcie następuje na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego. Z przepisów ustawy o finansach publicznych wynika również, nie wszystkie zakłady budżetowe muszą zostać zlikwidowane. Obowiązek ten dotyczy tylko tych zakładów, których zakres działania nie mieści się w zakresie zadań wykonywanych przez samorządowe zakłady budżetowe.
Wiele gmin i miast podjęło również decyzje o powołaniu do życia samorządowego zakładu budżetowego, który od 1 stycznia 2011 r. będzie wykonywał zadania realizowane dotychczas przez gospodarstwo pomocnicze jednostki budżetowej. W takim przypadku najpierw kierownik jednostki, przy której funkcjonowało gospodarstwo, podejmuje decyzje o likwidacji. Następnie rada gminy lub miasta musi podjąć uchwałę o powołaniu samorządowego zakładu budżetowego.

Samorządowy zakład

W uchwale dotyczącej powołania zakładu budżetowego należy określić datę powstania zakładu budżetowego (np. 1 stycznia 2011 r.), a także przedmiot jego działania. W praktyce rady gmin i miast przedmiot działania zakładu określają w statucie, który jest załącznikiem do uchwały powołującej zakład do życia. W uchwale należy także określić, jakim mieniem i środkami będzie dysponował zakład, a także kto będzie w nim zatrudniony. Jeśli zakład ma kontynuować działalność zlikwidowanego gospodarstwa pomocniczego, w uchwale można zapisać, że mienie, należności i zobowiązania zlikwidowanego gospodarstwa pomocniczego przejmuje zakład budżetowy.
Wyjaśnijmy jednak, że kolejność przejęcia powinna być następująca. Po pierwsze, mienie, należności i zobowiązania przejmuje jednostka budżetowa, przy której funkcjonowało likwidowane gospodarstwo. Zgodnie bowiem z art. 89 ust. 4 ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych pozostałe po likwidacji składniki majątkowe, należności i zobowiązania zlikwidowanego gospodarstwa pomocniczego przejmuje jednostka budżetowa, przy której funkcjonowało gospodarstwo. Przejęcie następuje na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego.
Po drugie, od jednostki budżetowej mienie, należności i zobowiązania przejmuje tworzony zakład budżetowy. Podobną procedurę należy stosować w przypadku środków obrotowych. Jeśli chodzi o pracowników, to dość często określa się w uchwałach, że pracownicy zlikwidowanego gospodarstwa zostaną zatrudnieni w zakładzie budżetowym na podstawie art. 231 kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. A zatem obowiązki dotychczasowego pracodawcy przejmuje nowy.



Inaczej w przedszkolach

Kolejną możliwością, jaką mają likwidatorzy zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych, jest przekazanie zadań jednostce budżetowej. Procedura taka (likwidacja dotychczasowej formy i powołanie nowej) dotyczy w szczególności przedszkoli. Likwidatorem przedszkola działającego w formie zakładu budżetowego ustanawia się zwykle (na mocy uchwały rady gminy lub miasta) dyrektora. Czynności, jakie musi on podjąć, obejmują m.in.: przeprowadzenie inwentaryzacji aktywów i pasywów, w tym ustalenie należności i zobowiązań oraz stanu środków obrotowych i majątku trwałego; zamknięcie rachunków bankowych i ksiąg rachunkowych likwidowanego zakładu; sporządzenie bilansu zamknięcia oraz przekazanie środków pieniężnych likwidowanego zakładu na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego na rachunek bankowy budżetu gminy. Można również określić w uchwale powołującej nową jednostkę, że rachunki likwidowanego zakładu od 1 stycznia 2011 r. staną się rachunkami nowej jednostki budżetowej. Następnie na podstawie tej samej uchwały rady gminy lub miasta powołuje nową jednostkę budżetową, która będzie prowadziła przedszkole. W efekcie tej procedury zmienia się forma prawna prowadzonego przedszkola.
Obowiązki samorządowych zakładów budżetowych
Przez samorządowe zakłady budżetowe mogą być wykonywane zadania w zakresie:
● gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami użytkowymi,
● dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
● wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,
● lokalnego transportu zbiorowego,
● targowisk i hal targowych,
● zieleni gminnej i zadrzewień,
● kultury fizycznej i sportu, w tym utrzymywania terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
● pomocy społecznej, reintegracji zawodowej i społecznej oraz rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych,
● utrzymywania różnych gatunków egzotycznych i krajowych zwierząt, w tym w szczególności prowadzenia hodowli zwierząt zagrożonych wyginięciem, w celu ich ochrony poza miejscem naturalnego występowania,
● cmentarzy.
Podstawa prawna
Art. 87 – 89 i 100 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych (Dz.U. z 2009 r. nr 157, poz. 1241 z późn. zm.).
Art. 14 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2009 r. nr 157, poz. 1240 z późn. zm.).