Komornicy sądowi od sprzedaży towarów w ramach egzekucji z ruchomości płacą VAT. Nie ma jednak pewności, czy podatek powinni płacić w przypadku egzekucji z nieruchomości. Sprawą zajmie się Trybunał Konstytucyjny.
ANALIZA
Komornicy sądowi, wykonujący czynności egzekucyjne w rozumieniu kodeksu postępowania cywilnego, są płatnikami podatku od dostawy towarów będących własnością dłużnika, dokonywanej w trybie egzekucji (art. 18 ustawy o podatku od towarów i usług; Dz.U. z 2004 r. nr 54, poz. 535 z późn. zm.). Oznacza to, że komornik sądowy od sprzedaży towarów w ramach egzekucji powinien obliczyć i pobrać podatek od towarów i usług i wpłacić go w terminie do urzędu skarbowego. Zastosowanie tego przepisu możliwe jest przy sprzedaży rzeczy ruchomych. Budzi jednak uzasadnione wątpliwości przy dostawie nieruchomości dokonywanej w trybie postępowania egzekucyjnego.
Egzekucja z nieruchomości dokonywana jest bowiem przez komornika, ale przy współudziale sądu - przy czym to właśnie sąd, a nie komornik dokonuje czynności egzekucyjnych, które skutkują przeniesieniem własności. To sąd, a nie komornik jest organem egzekucyjnym przy egzekucji z nieruchomości od chwili zamknięcia przetargu. Do sądu należy m.in. wydanie postanowienia co do przybicia oraz postanowienia o przysądzeniu własności nieruchomości. Komornik prowadzi egzekucję, ale tylko we wcześniejszych stadiach postępowania egzekucyjnego, tj. na etapie zajęcia nieruchomości, jej opisu i oszacowania, a także prowadzenia licytacji nieruchomości.
W uproszczeniu można powiedzieć, że sprzedaż zajętej nieruchomości następuje w dro-dze licytacji publicznej, ale sprzedaży, rozumianej jako przysądzenie własności, zawsze dokonuje sąd. Komornik nie jest zatem organem egzekucyjnym na tym etapie, na którym dokonywana jest dostawa nieruchomości i z tego względu nie może być również płatnikiem VAT.
Podobne zdanie na ten temat zostało wyrażone w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 grudnia 2003 r. (sygn. akt I SA/Łd 8/02), gdzie stwierdzono, że w przypadku sprzedaży nieruchomości w drodze egzekucji prowadzonej pod nadzorem sądu, komornik nie jest płatnikiem podatku od towarów i usług, gdyż nie dokonuje on czynności egzekucyjnych stanowiących sprzedaż towarów dłużnika.
Faktura niepotrzebna
Potwierdził to ostatnio Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 28 lutego 2007 r. (I SA/Po 199/06). Zdaniem sądu w przypadku egzekucji z nieruchomości komornik sądowy nie ma obowiązku wystawienia faktury VAT, gdyż płatnikiem podatku od towarów i usług może być tylko ten organ egzekucyjny, który dokonuje czynności egzekucyjnej rozumianej jako działanie uprawnionego organu wywołujące skutek prawny. Warunkiem koniecznym, by płatnik mógł wywiązać się z nałożonego na niego zadania, jest zatem dysponowanie kwotą pieniężną, której część, po dokonaniu stosownego obliczenia, płatnik wpłaca w formie podatku (lub zaliczki na podatek) na rachunek organu podatkowego we właściwym terminie. Warunek ten nie jest spełniony w przypadku egzekucji z nieruchomości, gdyż komornik nie ma w praktyce możliwości pobrania z uzyskanej ceny sprzedaży jakiejkolwiek kwoty i wpłacenia jej na rachunek organu podatkowego. Należy więc stwierdzić, że skoro komornik nie dysponuje kwotą pieniężną, z której mógłby pobrać podatek i przekazać go w imieniu podatnika na rachunek właściwego organu podatkowego, to nie może pełnić funkcji płatnika podatku od towarów i usług w przypadku egzekucji z nieruchomości.
Resort wie lepiej
W tej sprawie odmiennie wypowiedziało się Ministerstwo Finansów, wskazując w interpretacji z dnia 28 lutego 2006 r. (PP5-0331-04/MZ/ 2006/PP-249), że w przypadku egzekucyjnej sprzedaży nieruchomości płatnikiem jest komornik, a przepisy kodeku postępowania cywilnego dotyczące egzekucji należy tak interpretować, aby zapewnić wykonanie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług.
Sprawa jest na tyle poważna i budząca kontrowersje, że obecnie jest przedmiotem zapytania do Trybunału Konstytucyjnego, skierowanego przez WSA w Poznaniu (postanowienie z 28 czerwca 2007 r. sygn. akt I SA/Po 357/06). WSA, rozpoznając sprawę w przedmiocie interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów prawa podatkowego, podjął wątpliwość co zgodności z art. 2 konstytucji przepisów nakładających na komornika obowiązki płatnika od dokonywanej w trybie egzeku- cji dostawy nieruchomości. W uzasadnieniu sąd zwrócił uwagę, że art. 2 konstytucji rozstrzyga o modelu państwa, określając je jako demokratyczne państwo prawne urzeczywistniające zasady sprawiedliwości społecznej, a w rozpatrywanym przypadku naruszenie tej zasady wyraża się poprzez brak dostatecznie określonego przepisu oraz nałożenie na komornika obowiązku odprowadzenia podatku bez uwzględnienia jego zdolności płatniczej, gdyż faktycznie nie dysponuje on kwotą uzyskaną z nieruchomości. Tym samym WSA stwierdził, że art. 18 ustawy o VAT pozostaje w sprzeczności z przepisami kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którymi suma uzyskana z egzekucji zaspokajana jest w określonej kolejności zgodnie ze wskazanymi kategoriami zaspokajania, w których nie wymienia się podatku od towarów i usług należnego z tytułu sprzedaży licytacyjnej nieruchomości.
Ważne!
W przypadku egzekucji z nieruchomości komornik sądowy nie ma obowiązku wystawienia faktury VAT, gdyż płatnikiem podatku od towarów i usług może być tylko ten organ egzekucyjny, który dokonuje czynności egzekucyjnej rozumianej jako działanie uprawnionego organu wywołujące skutek prawny
WITOLD MODZELEWSKI
profesor, prezes Instytutu Studiów Podatkowych
KINGA BARAN
doradca podatkowy, dyrektor Podatków Pośrednich w Instytucie Studiów Podatkowych