DGP
Polska Agencja Nadzoru Audytowego opublikowała na swojej stronie (www.pana.gov.pl) wskazówki dotyczące badania rocznych raportów za okresy, w których trwała pandemia koronawirusa. To pierwsza tego typu publikacja, ale nie ostatnia. Agencja planuje przekazać kolejne wskazówki.
Na razie PANA wymieniła cztery ryzyka, na które biegli rewidenci powinni zwrócić uwagę, planując audyty. Na niektóre z nich zwracała już uwagę Barbara Misterska-Dragan, prezes Krajowej Rady Biegłych Rewidentów, w rozmowie „Ceny audytów nadal będą rosnąć” (dodatek Rachunkowość i Audyt z 16 listopada 2020 r., DGP nr 223).

Kontrola wewnętrzna

W rozmowie prezes KRBR wskazywała, aby audytorzy nie polegali tylko na tym, co ustalili rok wcześniej, gdy warunki pracy były zupełnie inne. Inaczej bowiem działała kontrola wewnętrzna, kiedy pracownicy swoje zadania wykonywali w biurze, a inaczej, gdy większość z nich w dobie koronawirusa pracuje zdalnie. Zmienił się chociażby sposób obiegu informacji i dokumentów.
W związku z tym PANA wskazuje, że konieczne jest rozpoznanie dwóch procesów kontroli wewnętrznej: tych, które działały przed pandemią, oraz tych, które zmieniły się w efekcie pandemii. Jeżeli faktycznie nastąpiły zmiany, to biegły rewident może być zmuszony do przeglądu harmonogramu i zakresu procedur wiarygodności, aby uzyskać wystarczające gwarancje rzetelności badanych dokumentów.

Pokusa oszustwa

Należy też pamiętać, że sytuacja kryzysowa, jaką jest pandemia, zwiększa ryzyko oszustwa. Agencja zachęca, aby audytorzy podeszli do analizy tego zagadnienia od strony trójkąta:
  • presja – pracownicy i kierownicy mogą odczuwać zwiększoną presję na oszustwo związane z obniżeniem zarobków osobistych oraz z możliwym pogorszeniem sytuacji finansowej podmiotu gospodarczego;
  • okazja – zmiany w kontroli wewnętrznej mogły stworzyć możliwości oszukańczej sprawozdawczości finansowej lub sprzeniewierzenia aktywów;
  • racjonalizacja ‒ pracownicy mogą racjonalizować sobie oszukańcze działania, myśląc: „Zmieniam tylko liczby, aby pomóc firmie przetrwać” lub „Spłacę to, gdy tylko wszystko wróci do normy”.
PANA podkreśla, że szczególnie istotne jest kierowanie się zawodowym sceptycyzmem i zwracanie uwagi na wszelkie nieprawidłowości na poziomie zarówno operacyjnym, jak i całego sprawozdania finansowego. W przypadku zaś natknięcia się na przypadki oszustwa biegli rewidenci powinni w szczególności stosować wskazania par. 38 Krajowego Standardu Badania 240.

Środki z pomocy rządowej

Kolejna kwestia, na którą PANA zwróciła uwagę, to otrzymana przez podmioty pomoc rządowa. Ryzyko związane jest tu m.in. z tym, że wnioski o taką pomoc składali w pośpiechu księgowi pracujący zdalnie i w niektórych przypadkach mogło to prowadzić do niezamierzonej niezgodności z przepisami. Według agencji biegli rewidenci powinni zwrócić szczególną uwagę na ewentualny wpływ niespełnienia warunków udzielenia pomocy na zagrożenie kontynuacji działalności.

Wartości szacunkowe

Również weryfikowanie przez biegłych rewidentów wartości szacunkowych będzie dużym wyzwaniem. PANA zwraca uwagę głównie na ryzyko związane z ujmowaniem przychodów, odpisy aktualizujące, wycenę wartości firmy, wycenę wartości niematerialnych i prawnych. Podkreśla, że ich wartości w sprawozdaniach za 2020 r. może nie da się powiązać, jak dotychczas, z wartościami historycznymi, niezbędne może się okazać zatrudnienie w tym celu specjalistów do przeprowadzenia wyceny poszczególnych aktywów.

opinia eksperta

Obecny czas to dla wszystkich duże wyzwanie. Biegli rewidenci podczas badania sprawozdań za 2020 r. będą musieli mieć oczy szeroko otwarte i w jeszcze większym niż zwykle stopniu kierować się zawodowym sceptycyzmem. To, co naprawdę jest warte uwagi, to fakt, że inwestorzy i inni interesariusze będą wyjątkowo pilnie śledzić informacje zawarte w sprawozdaniach finansowych. Biegli powinni czuć się więc szczególnie odpowiedzialni jako przedstawiciele zawodu zaufania publicznego do niezwykle starannego przygotowania się do badania sprawozdań za 2020 r. Należy zdawać sobie sprawę, jak wielka odpowiedzialność na nich ciąży. Poświadczają oni bowiem, że dane zawarte w tym sprawozdaniu są prawdziwe. I poświadczają to w niezwykle trudnych dla nich warunkach: duża część wcześniej opracowanych informacji nie może być obecnie zastosowana – po prostu zmieniły się warunki.
Liczba trudnych zagadnień jest naprawdę duża. Staraliśmy się zebrać z literatury światowej doświadczenia różnych organizacji, aby wskazać biegłym rewidentom problemy dostrzeżone przez ich kolegów z zagranicy. Jak można łatwo zauważyć, wszędzie występują te same wyzwania: zmiana działania kontroli wewnętrznych, co może wpłynąć na zwiększone ryzyko oszustwa, wycena wartości szacunkowych, co przekłada się na prawidłowość kwot wykazanych w sprawozdaniu finansowym, problemy z uwiarygodnieniem procesów inwentaryzacyjnych, kontynuacja działalności i inne ważne tematy. Staramy się sukcesywnie publikować opracowania w nadziei, że pomoże to biegłym (a przez to podmiotom gospodarczym) w jak najlepszym wykonaniu badań w tym trudnym okresie.