Czas pandemii spowodował, że więcej instytucji potrzebuje wsparcia, a jednocześnie coraz liczniejsza jest grupa podmiotów, które skłonne są im pomóc. Warto poznać najnowsze zmiany w zakresie darowizn, aby prawidłowo rozliczyć je w księgach rachunkowych i skorzystać podatkowo.
W księgach rachunkowych darowizny przekazywane są ujmowane jako pozostałe przychody operacyjne. Wynika to z art. 3 ust. 1 pkt 32 ustawy o rachunkowości, który wskazuje, iż do pozostałych przychodów/kosztów operacyjnych zalicza się koszty i przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki, a w szczególności koszty i przychody związane z przekazaniem lub otrzymaniem nieodpłatnie – również w drodze darowizny – aktywów, w tym także środków pieniężnych na inne cele niż dopłaty do cen sprzedaży, nabycie lub wytworzenie środków trwałych, środków trwałych w budowie albo wartości niematerialnych i prawnych. Oznacza to, iż przekazane darowizny bez względu na to, czy są to pieniądze, materiały czy też środki trwałe, należy zaksięgować:
- Wn „Pozostałe koszty operacyjne”,
- Ma „Konta przekazanych w darowiźnie aktywów”.
Przy czym podmioty otrzymujące w darowiźnie – środki trwałe, wartości niematerialne i prawne bądź środki pieniężne z przeznaczeniem na zakup lub wytworzenie tych aktywów, muszą zastosować art. 41 u.r., który nakazuje rozliczanie tych darowizn za pośrednictwem rozliczeń międzyokresowych przychodów.
Podatkowo
Dla księgowych ważne jest jednak też rozliczenie podatkowe. Zgodnie z zasadą obowiązującą od wielu lat zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: ustawa o CIT) i art. 23 ust. 1 pkt 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT) nie uważa się za koszty uzyskania przychodów darowizn i ofiar wszelkiego rodzaju, z wyjątkiem wpłat na rzecz Polskiej Organizacji Turystycznej. Z tym, że kosztem uzyskania przychodów są koszty wytworzenia lub cena nabycia produktów spożywczych, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o podatku od towarów i usług, przekazanych na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje. Niektóre z darowizn mogły być jednak pod pewnymi warunkami odliczone od dochodu. Dotyczyło to np. darowizn na cele kultu religijnego, kształcenia zawodowego czy cele wskazane w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie.
WAŻNE Przedsiębiorca, który nabył lub wytworzył sprzęt komputerowy będący przedmiotem darowizny, może skorzystać z zaliczenia do kosztów podatkowych nakładów poniesionych na nabycie lub wytworzenie takiego sprzętu, o ile jego koszty wytworzenia lub cena nabycia nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne. Wskazuje na to art. 38r ustawy o CIT i 52z ustawy o PIT. Przepis znajduje zastosowanie, jeżeli darowizna zostanie dokonana w terminie od 1 stycznia 2020 r. do 30 września 2020 r.
W związku z pandemią COVID w odniesieniu do niektórych darowizn podatkowo zastosowano obecnie inne podejście. Ustawa z 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 wprowadziła w art. 30 i 32 zmiany do przepisów podatkowych w tym zakresie. Zgodnie z nowo dodanymi art. 38p ustawy o CIT i art. 52x ustawy o PIT od podstawy opodatkowania w celu obliczenia podatku lub zaliczki podatnik może odliczyć darowizny rzeczowe, których przedmiotem są komputery przenośne będące laptopami lub tabletami, przekazane od 1 stycznia 2020 r. do 30 września 2020 r.:
1) organom prowadzącym placówki oświatowe;
2) organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych, lub operatorowi OSE, o którym mowa w ustawie z 27 października 2017 r. o Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej, z przeznaczeniem na cele dalszego nieodpłatnego przekazania organom prowadzącym placówki oświatowe lub placówkom oświatowym.
Przy czym wyraźnie wskazano, iż przez placówkę oświatową rozumie się:
1) podmioty, o których mowa w art. 2 pkt 1–4 i 7 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe. Chodzi tu o przedszkola, szkoły różnego typu, placówki oświatowo-wychowawcze, w tym szkolne schroniska młodzieżowe, placówki kształcenia ustawicznego oraz centra kształcenia zawodowego, młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodki rewalidacyjno-wychowawcze,
2) uczelnie w rozumieniu ustawy z 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce;
3) placówki opiekuńczo-wychowawcze w rozumieniu ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Warunki dla darczyńcy
Przedsiębiorcy muszą wiedzieć, iż odliczenie stosuje się w przypadku, gdy przedmiotem darowizny są komputery będące tabletami lub laptopami, kompletne, zdatne do użytku i wyprodukowane nie wcześniej niż trzy lata przed dniem ich przekazania.
Jeśli darowizna takiego sprzętu została przekazana do 30 kwietnia 2020 r., odliczeniu podlega kwota odpowiadająca 200 proc. wartości darowizny. Przekazanie w maju uprawnia do odliczenia 150 proc. wartości darowizny w okresie od 1 czerwca 2020 r. do 30 września 2020 r. – odliczeniu podlega kwota odpowiadająca wartości darowizny. [przykład]
przykład
Dwa komputery
Przedsiębiorca przekazał w kwietniu 2020 r. dwa komputery dla szkoły podstawowej swojego syna o wartości łącznej 5800 zł. Może odliczyć zatem wartość 11 600 zł.
Oczywiście nie można skorzystać w podwójny sposób z odliczeń – pomniejszają podstawę opodatkowania darowizny nieodliczone na podstawie innych przepisów (np. art. 18 ust. 1 pkt 8 i art. 38g ustawy o CIT). Regulacje te wskazują też, iż warunkiem odliczenia jest udokumentowanie przekazanej darowizny dowodem, z którego wynikają dane identyfikujące darczyńcę oraz wartość przekazanej darowizny wraz z oświadczeniem obdarowanego o jej przyjęciu.
Wartość przekazywanych darowizn będzie się wykazywać w zeznaniu rocznym. Przekazujący je powinni dysponować dokumentami potwierdzającymi wartość przekazywanego sprzętu. Przy nowych laptopach będzie to ich cena nabycia lub koszt wytworzenia. W przypadku darowizny laptopów i tabletów używanych, nabytych nie wcześniej niż trzy lata przez ich przekazaniem, będzie to wartość określona w oparciu o cenę podobnego sprzętu, oczywiście z uwzględnieniem staniu ich zużycia.
U otrzymującego
Podmioty, które otrzymują darowizny w postaci komputerów, laptopów czy tabletów, muszą wiedzieć, iż zgodnie z nowym art. 38s ustawy o CIT do przychodów nie zaliczają wartości otrzymanych od 1 stycznia 2020 r. do 30 września 2020 r. urządzeń. Jednostki będące w szczególności podmiotami sektora finansów publicznych do rozliczenia otrzymanych darowizn stosują przepisy rozporządzenia ministra rozwoju i finansów z 13 września 2017 r. w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej i art. 41 ustawy o rachunkowości. Z regulacji tych wynika, że jednostki te sprzęt zaliczony do środków trwałych ze względu na przewidywany okres użytkowania powyżej jednego roku ujmują:
- Wn 013 – „Pozostałe środki trwałe”,
- Ma 840 – „Rezerwy i rozliczenia międzyokresowe przychodów”.
Sprzęt ten jako wyposażenie dydaktyczne podlega jednorazowym odpisom umorzeniowym, które są ujmowane:
- Wn 401 – „Zużycie materiałów”,
- Ma 072 – „Umorzenie pozostałych środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych oraz zbiorów bibliotecznych”.
W konsekwencji należy dokonać też rozliczenia RMP w przychody zapisem:
- Wn 840 – „Rezerwy i rozliczenia międzyokresowe przychodów”,
- Ma 760 – „Pozostałe przychody operacyjne”.
Poszerzono krąg
Warto jeszcze dodać, że tarcza antykryzysowa 1.0 zmieniła przepisy podatkowe w ten sposób, że umożliwiła rozliczenie darowizn przekazanych od 1 stycznia 2020 r. do 30 września w 2020 r. na przeciwdziałanie COVID-19 (o którym mowa w art. 2 ust. 2 ustawy o COVID-19):
1) podmiotom wykonującym działalność leczniczą, wpisanym do wykazu, o którym mowa w art. 7 ustawy o COVID-19;
2) Agencji Rezerw Materiałowych z przeznaczeniem na cele wykonywania zadań ustawowych;
3) Centralnej Bazy Rezerw Sanitarno-Przeciwepidemicznych z przeznaczeniem na cele wykonywania działalności statutowej.
Najnowsze przepisy rozszerzyły krąg podmiotów, którym można przekazać takie darowizny i skorzystać z odliczenia. Chodzi o domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, noclegownie, schroniska dla osób bezdomnych, w tym z usługami opiekuńczymi, ośrodki wsparcia, rodzinne domy pomocy oraz domy pomocy społecznej, o których mowa w ustawie z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Wskazano też, że odliczenie darowizn przysługuje również wtedy, gdy przekazanie darowizny nastąpiło przy udziale organizacji, o której mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, (czyli np. fundacji, stowarzyszenia), jeżeli:
1) przekazanie darowizny tej organizacji przez podatnika, a następnie przez tę organizację podmiotowi, o którym mowa w ust. 1 pkt 1–3, nastąpiło w okresie od 1 stycznia 2020 r. do 31 maja 2020 r. oraz
2) organizacja ta przekazała podatnikowi pisemną informację o miesiącu przekazania środków pochodzących z darowizny oraz nazwie podmiotu, na rzecz, którego te środki zostały przekazane”.
Podstawa prawna
• ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2019 poz. 351; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 568)
• art. 23 ust 1 pkt 11 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1387; ost.zm. Dz.U. z poz. 875)
• art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 865; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 695)
• rozporządzenia ministra rozwoju i finansów z 13 września 2017 r. w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 342)
• ustawa z 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19
• ustawa z 27 października 2017 r. o Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2184; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 695)
• art. 2 pkt 1–4 i 7 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910)
• ustawa z 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 85; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875)
• ustawa z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 821)
• ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1507; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2473)
• ustawa z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. 875)