Skarbówka zacznie korzystać z inteligentnych robotów sieciowych. Za ich pomocą będzie szukać ofert sprzedaży kosztów, treści związanych z hazardem albo przemytem papierosów bądź alkoholu.
Plany w tym zakresie powstały, zanim jeszcze pojawił się koronawirus, ale kryzysowe sytuacje szczególnie sprzyjają rozwojowi nowych narzędzi technologicznych. I w takich właśnie sytuacjach mogą się szczególnie sprawdzić. Nowe narzędzie nie będzie natomiast przeszukiwać portali społecznościowych, takich jak Facebook czy Instagram.
Krajowa Administracja Skarbowa już dziś wykorzystuje inne narzędzie informatyczne − Silnik Analiz. I notuje w tym zakresie coraz lepsze efekty.
Z oficjalnych statystyk MF wynika, że Silnik Analiz pozwolił wykryć w 2019 r. nieprawidłowości w VAT na kwotę 373,2 mln zł. Oprócz tego w samym tylko grudniu 2019 r. dzięki Silnikowi Analiz (oraz współpracy z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych) wykryto nieprawidłowości w PIT na ponad 42 mln zł – poinformowała KAS w styczniu br.
Inteligentne roboty
O zamiarze korzystania z inteligentnych robotów sieciowych KAS poinformowała 4 marca br. Zdaniem ekspertów nowe rozwiązanie może być bardzo proste do wdrożenia. Niewykluczone więc, że skarbówka będzie chciała je wykorzystywać całkiem szybko.
Inteligentne roboty sieciowe będą narzędziem w walce z nieopodatkowanym handlem w internecie. Przykładowo pomogą łatwo i szybko wykryć oferty sprzedaży fikcyjnych kosztów, które jeszcze niedawno masowo trafiały do firmowych skrzynek e-mailowych. O zjawisku pisaliśmy szerzej m.in. w artykule „Handel kosztami wciąż kwitnie” (DGP nr 30/2019).
Nielegalne oferty dotyczą też handlu przemycanymi papierosami i alkoholem oraz gier hazardowych.
Nowe narzędzie nie będzie przeszukiwać portali społecznościowych. Na takie rozwiązanie zdecydowała się natomiast francuska skarbówka, a zarzuty o niekonstytucyjność i naruszenie prawa do prywatności zostały oddalone przez tamtejszy Trybunał Konstytucyjny w grudniu 2019 r.
Jak to zadziała
Znacząco ułatwiłoby to pracę Centrum Zwalczania Przestępczości Ekonomicznej działającego w ramach Urzędu Celno-Skarbowego w Opolu. Już dziś przeszukuje ono internet w poszukiwaniu treści podejrzanych dla fiskusa. Nie jest to jednak łatwe zadanie. W praktyce funkcjonariusze „Cybercentrum” muszą mozolnie przeszukiwać internet i mają utrudniony dostęp do podstron czy dark netu, gdzie kwitnie handel nielegalnymi towarami lub usługami.
− Znalezienie żądanych informacji wśród milionów stron jest czasochłonne, ponieważ znaczna ich część nie jest możliwa do odnalezienia przy wykorzystaniu dostępnych wyszukiwarek internetowych – przyznaje biuro prasowe resortu finansów w odpowiedzi na pytanie DGP.
Roboty sieciowe nie będą mieć takich problemów. Wykryją podejrzane oferty także w dark necie.
− Narzędzie w zautomatyzowany sposób wyszuka strony internetowe o parametrach skojarzonych, podobnych lub powiązanych do wskazanych przez funkcjonariusza przy pomocy wyszukiwania tekstem i wyszukiwania grafik (strona wzorcowa). Z wyszukanych stron internetowych będą pobierane dane, które zostaną zapisane w sposób umożliwiający ich dalszą analizę przez analityków KAS – informuje resort finansów w odpowiedzi na pytanie DGP.
Dzięki zebranym w ten sposób danym analiza będzie szybka i będzie mogła być ukierunkowana na konkretne zagadnienie.
To nie nowość
Marcin Madej, doradca podatkowy w Nip-inspektor.pl, jest zaskoczony, że KAS dopiero teraz chce zacząć wykorzystywać roboty skanujące internet.
– Byłem przekonany, że fiskus dysponuje już takimi narzędziami. Trudno je określić jako nadzwyczaj nowoczesne czy przełomowe, jest to standard wykorzystywany choćby przez agencje marketingowe – komentuje ekspert.
Zwraca też uwagę, że roboty nie rozwiążą problemu nadużyć.
– Niezależnie od tego, czy chodzi o ogłoszenia dotyczące podatkowych kosztów czy przemytu wyrobów akcyzowych, trudno przypuszczać, aby realnie ukarany został oferent podżegający do popełnienia przestępstwa. Musi dojść do uszczerbku we wpływach podatkowych, a do tego niezbędne jest zawarcie transakcji. Wtedy trzeba by więc znaleźć sprzedawcę i kupującego, a do tego należałoby wnikać np. w rozmowy telefoniczne, e-maile czy treści w komunikatorach internetowych – tłumaczy Marcin Madej.
Silnik Analiz
Silnik Analiz, z którego KAS już dziś korzysta, został zamówiony przez fiskusa pod koniec 2018 r. Pierwsze efekty jego działania ujawniono we wrześniu 2019 r. Resort finansów poinformował wtedy, że Silnik Analiz wraz z innymi narzędziami (np. STIR i JPK) pomógł wykryć w pierwszym półroczu 2019 r. prawie 29 tys. niezarejestrowanych przedsiębiorców, którzy wystawili 62,9 tys. faktur na łączną kwotę 457 mln zł. Dodatkowo na poczet zaległości podatkowych zabezpieczono 300 mln zł.
Czym jest Silnik Analiz? To – jak wyjaśnia MF − konglomerat 18 systemów informatycznych i baz danych informatycznych, którymi dysponuje skarbówka. Urzędnicy i funkcjonariusze KAS mogą w nim znaleźć m.in. dane z deklaracji i zeznań podatkowych, informacje zebrane przy rejestracji podatnika, wyniki przeprowadzanej u niego kontroli.
Dodatkowo w ramach Silnika Analiz został wdrożony Analizator Sieciowy AS_SAN, który automatycznie buduje sieć powiązań transakcyjnych, finansowych, osobowych i adresowych między dowolnymi podmiotami. To ułatwia skarbówce wykrywanie schematów karuzelowych.
TRZY PYTANIA
Silnik Analiz pomaga na razie głównie w VAT
LESZEK SYGUŁA, dyrektor departamentu analiz w Ministerstwie Finansów
Jak funkcjonuje nowe narzędzie analityczne KAS – Silnik Analiz?
Silnik Analiz to w gruncie rzeczy nie jedno narzędzie analityczne, lecz szeroko rozumiane środowisko analityczne Krajowej Administracji Skarbowej, które zostało zbudowane w ramach projektu prowadzonego od końca 2018 r. Prace projektowe wciąż trwają, rozbudowane są dotychczas opracowane rozwiązania i narzędzia analityczne.
Silnik Analiz to nie tylko rozwiązania ściśle infrastrukturalne, czyli infrastruktura techniczna, nowoczesne oprogramowanie analityczne, zintegrowana składnica danych analitycznych. Nie mógłby on funkcjonować bez powołania i funkcjonowania grupy przeszkolonych analityków z całego kraju i samych narzędzi analitycznych.
Do narzędzi tych zaliczamy modele analityczne oraz modele statystyczno-ekonometryczne: model dotyczący oszustw karuzelowych VAT, model identyfikujący nieprawidłowości w zakresie podatku CIT, model w zakresie oceny scoringowej podatników VAT określający poziom ryzyka naruszeń przepisów prawa. Przy opracowaniu części z tych modeli wykorzystano nowoczesne techniki analityczne, które dotychczas nie były stosowane w resorcie finansów, np. zastosowano technologie z zakresu machine learningu.
Ponadto aby zwiększyć efektywność czynności analitycznych w stosunku do zidentyfikowanych przypadków oszustw karuzelowych, opracowano i wdrożono Analizator Sieciowy Silnika Analiz AS_SAN. Jest to narzędzie, które umożliwia analizę sieci powiązań pomiędzy podmiotami, dokonywaną w trybie interaktywnym i automatycznym. Powiązania budowane są na podstawie relacji transakcyjnych, relacji finansowych, powiązań adresowych, osobowych i kontaktowych. Narzędzie umożliwia graficzne przedstawianie powiązań pomiędzy dowolnymi podmiotami. Otrzymane w narzędziu grafy mają funkcjonalność dowolnego eksplorowania i rozwijania poszczególnych punktów sieci.
Jakie dane wykorzystuje Silnik Analiz?
W ramach Silnika Analiz funkcjonuje zintegrowana składnica danych analitycznych. Zgromadzone są w niej dane pochodzące z 18 różnorodnych systemów i baz danych Krajowej Administracji Skarbowej. Znajdują się w niej m.in. dane z deklaracji i zeznań podatkowych, dane ewidencyjne i rejestracyjne podatników, dane pochodzące z plików JPK_VAT, informacje o wynikach kontroli podatkowych i kontroli celno-skarbowych przeprowadzonych przez organy KAS oraz wiele innych rodzajów danych.
Jakie informacje dostaje KAS dzięki temu narzędziu?
Efektem funkcjonowania Silnika Analiz są cyklicznie przekazywane informacje o potencjalnych naruszeniach przepisów prawa, w szczególności w zakresie VAT, CIT oraz PIT. Na ich podstawie inicjowane są czynności sprawdzające, kontrole podatkowe lub kontrole celno-skarbowe.
W wyniku działań weryfikacyjnych przeprowadzonych w II połowie 2019 r. potwierdzono nieprawidłowości w rozliczeniu VAT w kwocie 206 mln zł.
Ponadto w wyniku funkcjonowania jednego z produktów Silnika Analiz identyfikowane są grupy podmiotów dokonujących oszustw karuzelowych. Obecnie urzędy celno-skarbowe z całego kraju prowadzą czynności w stosunku do tego rodzaju grup przestępczych, zidentyfikowanych przez model analityczny Silnika Analiz.
Dzięki wdrożeniu Analizatora Sieciowego Silnika Analiz AS_SAN znacznie zwiększyła się też efektywność analizy spraw związanych z wykorzystaniem tzw. pustych faktur VAT w celu nieuprawnionego obniżenia podatków.
Oprócz tego, na podstawie przekazanych wyników analiz powstałych w ramach eksploatowania Silnika Analiz, organy podatkowe prowadzą działania w zakresie innych podatków.