Skarbówka musi wypłacić oprocentowanie także wtedy, gdy przetrzymuje nadpłatę z uwagi na toczące się już postępowanie podatkowe.
Do takiego wniosku doszedł niedawno Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie. W wyroku z 29 stycznia 2020 r. (sygn. akt III SA/Wa 1268/19) stwierdził, że choć żaden przepis ordynacji nie nakazuje tego wprost, to jednak organ podatkowy musi zapłacić podatnikowi oprocentowanie. W przeciwnym razie doszłoby do naruszenia wartości konstytucyjnych.
Orzeczenie to jest jeszcze nieprawomocne, ale eksperci nie mają wątpliwości: problemu nie byłoby, gdyby przepisy o oprocentowaniu nadpłaty miały charakter bardziej generalny, a mniej kazuistyczny.
– Sytuacje, które przynosi praktyka, nie zawsze idealnie wpisują się w przypadki uprawniające do wypłaty oprocentowania przewidziane przez ustawodawcę. W związku z tym, dopiero uwzględnienie wartości wyższego rzędu, takich jak np. konstytucyjne zasady równości oraz ochrony własności, nakazuje uznać, że oprocentowanie jest należne. Ale o taką wykładnię skłonne są pokusić się dopiero sądy administracyjne - zauważa Marcin Kaleta, radca prawny, starszy menedżer w Zespole Postępowań Podatkowych i Sądowych w Dziale Doradztwa Podatkowego EY (patrz opinia w ramce).
Spór o podatek …
Ilustracją jego wypowiedzi jest sprawa podatnika, który wygrał przed warszawskim WSA. Początkowo podatnik zapłacił CIT zgodnie ze złożonymi przez siebie za kilka lat deklaracjami. Później jednak dostrzegł, że poniesione przez niego wydatki mogą i powinny być uznane za koszt uzyskania przychodu. Zainicjował więc postępowania nadpłatowe za kilka okresów rozliczeniowych. W kilku sprawach spotkał się z jednoznaczną odmową zwrotu nadpłaty, a w jednej – tej, której dotyczył wyrok – fiskus nie rozpoznał jego wniosku ze względu na wszczęte wcześniej postępowanie podatkowe.
Wszystkie sprawy toczyły się długo. Ostatecznie podatnik wygrał. Sądy potwierdziły, że poniesione przez niego wydatki powinny być uznane za koszty podatkowe.
… i o oprocentowanie
Po przegranej w sądach fiskus oddał podatek wraz z odsetkami. W jednej ze spraw odmówił jednak wypłaty oprocentowania. Była to sprawa, w której toczyło się postępowanie podatkowe. Fiskus powołał się na art. 79 par. 1 ordynacji podatkowej, który mówi, że w takiej sytuacji nie może zostać wszczęte postępowanie w sprawie stwierdzenia nadpłaty.
Urząd uznał więc, że nie doszło do zwłoki w stwierdzeniu nadpłaty, a więc nie ma też oprocentowania.
Zwrócił uwagę, że nie jest ono regułą i przysługuje tylko w przypadkach ściśle określonych w ordynacji podatkowej. – Do żadnej z tych sytuacji nie doszło, bo wniosek o nadpłatę został złożony w ramach toczącego się już postępowania podatkowego – stwierdził urząd.
Liczy się zasada
W skardze do sądu podatnik przekonywał, że nie miał wpływu na wszczęcie postępowania podatkowego. Organy podatkowe nie mogą więc odmawiać mu oprocentowania, skoro w innych sprawach przyznały, że się ono należy.
Warszawski WSA przyznał mu rację. W uzasadnieniu sędzia Maciej Kurasz przyznał, że w ordynacji podatkowej nie ma przepisu, który nakazywałby wypłatę oprocentowania w takiej sytuacji.
– Trzeba mieć jednak na uwadze postulat równości i praworządności oraz to, że ordynacja generalnie uprawnia do wypłaty oprocentowania w sytuacji przyznania racji podatnikowi i stwierdzenia nadpłaty – powiedział sędzia. Dodał, że toczące się postępowanie podatkowe nie może pozbawiać podatnika rekompensaty.
OPINIA
Trzeba wyważyć różne interesy
Marcin Kaleta, radca prawny, starszy menedżer w Zespole Postępowań Podatkowych i Sądowych w Dziale Doradztwa Podatkowego EY
Przy przyznawaniu oprocentowania nadpłaty konieczne jest wyważenie różnych interesów, by nie doprowadzić ani do pokrzywdzenia podatnika, ani do jego niesłusznego uprzy wilejowania.
Z jednej strony, przepisy dotyczące oprocentowania powinny zapobiegać „hodowaniu” procentów, czyli podatnicy, którzy świadomie nadpłacają podatek i upominają się o niego w ostatniej chwili, nie powinni mieć możliwości korzystania z wysoko oprocentowanych lokat.
Z drugiej strony jednak, nie może dochodzić do odmowy wypłaty oprocentowania w sytuacji, gdy prowadziłoby to do zachwiania porządkiem wartości konstytucyjnych. Jeżeli bowiem Skarb Państwa nienależnie dysponuje pieniędzmi (nadpłatą), a postępowanie przedłuża się nie z winy podatnika (czasem nawet o kilka lat, gdy w grę wchodzi postępowanie przed NSA), to obowiązek wypłaty rekompensaty jest oczywisty.
Nieuzasadnione odmowy
Odmów wypłaty oprocentowania od nadpłaty jest więcej. Ich przyczyną jest literalna wykładnia przez fiskusa przepisów ordynacji. Przykładowo, organy podatkowe odmawiają wypłaty odsetek, gdy podatek zostanie zapłacony na podstawie indywidualnej interpretacji podatkowej, która później zostaje uchylona. W tym przypadku fiskus twierdzi, że ordynacja nakazuje wypłacać odsetki tylko, jeśli podatnik zapłacił daninę na podstawie decyzji, która później została uchylona (art. 78 par. 3 pkt 1 ordynacji). A interpretacja podatkowa nie jest decyzją. W tego typu przypadkach sądy administracyjne również stają po stronie podatników. Przykładem wyrok NSA z 13 grudnia 2017 r. (sygn. akt I FSK 128/16).
