Ze zwolnienia nie skorzystają natomiast przychody z praktyk absolwenckich. Te bowiem w odróżnieniu od staży nie są nieuregulowaną prawnie umową o świadczenie usług. I nie możemy zastosować do nich regulacji o zleceniu.
Przypomnijmy, że wolne od podatku dochodowego są przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy oraz umów zlecenia, o których mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o PIT, otrzymane przez podatnika do ukończenia 26. roku życia, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85 528 zł – wynika to z nowego art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1387 ze zm.; dalej: ustawa o PIT). Przy czym z uwagi na fakt, że regulacja weszła w życie w trakcie roku podatkowego, limit zwolnienia wynosi w bieżącym roku 35 636,67 zł.
Od kiedy do kiedy
Zwolnienie na pozór jest proste, a jednak rodzi ogromną ilość problemów. Weszło ono w życie z dniem 1 sierpnia, a jeden z nielicznych przepisów przejściowych mówi, że stosuje się je do przychodów uzyskanych od tego dnia. Uwzględniając, że przychód powstaje w momencie wypłaty lub postawienia do dyspozycji oznacza to, że jakakolwiek wypłata dokonana po 31 lipca na rzecz osoby do 26 lat będzie korzystała ze zwolnienia, nawet jeśli będzie to zapłata za wcześniejszy okres, czyli np. wynagrodzenie lipcowe wypłacone w sierpniu korzysta ze zwolnienia od podatku. Dodatkowym warunkiem zwolnienia jest w 2019 r. złożenie przez podatnika wniosku o zastosowanie zwolnienia (jeżeli nie złoży takiego wniosku, będzie miał nadpłatę w zeznaniu rocznym). Od 2020 r. będzie ono stosowane z mocy prawa, bez konieczności składania wniosku przez podatnika.
Zwolnienie obowiązuje do ukończenia 26 lat, przy czym w regulacji mowa jest o przychodach otrzymanych, a więc jakakolwiek wypłata po 26 urodzinach będzie opodatkowana, nawet jeśli dotyczy okresu sprzed urodzin. Istotne jest przy tym, że w zwolnieniu jest mowa o otrzymaniu przychodu – postawienie do dyspozycji będzie zatem niewystarczające. Co ważne, zgodnie z art. 112 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.; dalej: k.c.) termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca. Jednakże przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa z początkiem ostatniego dnia. Oznacza to, że kolejny rok kończymy w dniu urodzin, a tym samym ze zwolnienia korzystają wypłaty dokonane do dnia 26. urodzin włącznie.
Jakie rodzaje działalności
Z treści przepisu wynika, że zwolnieniem objęte są przychody ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych oraz z umowy zlecenia, o której mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o PIT. W przepisie tym nie mieszczą się jednak umowy zlecenia wykonywane na rzecz osób fizycznych niewykonujących działalności gospodarczej. W takim przypadku umowa będzie podlegała opodatkowaniu (przynajmniej w teorii, bo w praktyce takie umowy to szara strefa).
Dodatkowym problemem jest stwierdzenie, kiedy mamy do czynienia ze zleceniem w rozumieniu podatkowym. W myśl art. 750 k.c. do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. W efekcie należy uznać, że umowa może mieć inną nazwę, ale jeżeli będzie to umowa o świadczenie usług, która nie doczekała się własnej regulacji prawnej – na gruncie podatkowym będzie uznawana za zlecenie, a tym samym przychody uzyskiwane z takiej umowy przez osobę do 26 lat będą wolne od podatku. Przykładem takiej umowy może być umowa o staż. Poza tym zwolnieniem nie będą objęte przychody z innych źródeł i tytułów. Opodatkowaniu podlegają zatem między innymi przychody z:
- umów o dzieło – ewidentnie ustawodawca uznał, że skoro umowy te nie są oskładkowane, to trzeba przynajmniej je opodatkować,
- kontraktów menedżerskich – menedżer jest traktowany niemal jak zleceniobiorca, ale ma inne koszty uzyskania i płaci podatek, nawet jeśli nie ukończył 26 lat,
- praktyk absolwenckich – praktyka to nie stosunek pracy ani zlecenie, gdyż odbywa się ją na podstawie odrębnej umowy uregulowanej w ustawie z 17 lipca 2009 r. o praktykach absolwenckich (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1244), a więc PIT jest do zapłaty,
- z praw majątkowych, w tym praw autorskich – przy czym nie dotyczy pracowników (zob. niżej),
- działalności gospodarczej i wolnych zawodów – na zasadzie: jak chcesz być samodzielny, to musisz płacić PIT.
Zasiłków nie dotyczy
Na szersze omówienie zasługują zasiłki. Na mocy art. 20 ust. 1 ustawy o PIT zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego zaliczane są do przychodów z innych źródeł – w szczególności dotyczy to zasiłku chorobowego i macierzyńskiego. Sposób redakcji art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT nie pozostawia jednak wątpliwości – skoro zasiłki nie zostały w nim wymienione, to podlegać będą opodatkowaniu. Problem w tym, że zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy o PIT zaliczkę ze stosunku pracy oblicza się od dochodu pracownika, za który uważa się uzyskane w ciągu miesiąca przychody w rozumieniu art. 12 ustawy o PIT (przychody ze stosunku pracy lub stosunków pokrewnych) oraz zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez płatnika, po odliczeniu kosztów uzyskania oraz po odliczeniu potrąconych przez płatnika w danym miesiącu składek na ubezpieczenie społeczne, w części finansowanej przez pracownika.
W efekcie przed płatnikami nie lada wyzwanie – muszą nauczyć się oddzielać zasiłki (z PIT) od wynagrodzeń (bez PIT). Dodatkowo fakt, że zasiłek macierzyński jest w odróżnieniu do wynagrodzenia opodatkowany, może spowodować przesunięcie w czasie planowania dziecka, co nie będzie dobre dla naszej demografii.
A jak potraktować różne składniki wynagrodzenia
Skupmy się teraz na stosunku pracy. Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o PIT za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
Skoro zatem zwolnienie obejmuje przychody ze stosunku pracy, to należy uznać, że ze zwolnienia będą korzystać między innymi:
- wszelkie składniki wynagrodzeniowe, w tym wynagrodzenie zasadnicze, premia, nagroda, akord, prowizja, dodatki,
- wszelkie świadczenia dodatkowe – np. karty Multisport, samochody służbowe, posiłki, diety przekraczające limit, świadczenia z ZFŚS, finansowana przez pracodawcę składka na PPK itp.
- wynagrodzenia chorobowe – wciąż jest to wynagrodzenie, a więc przychód ze stosunku pracy – jeżeli jednak podatnik będzie otrzymywał zasiłek (chorobowy, macierzyński itp.), podatek będzie już do zapłaty.
Ciekawa sytuacja dotyczy honorariów (wynagrodzenia za przeniesienia praw autorskich). Co do zasady są to przychody z praw majątkowych, a tym samym nie są objęte zwolnieniem od podatku. Jeżeli jednak honorarium jest wypłacane pracownikowi za utwory wykonane w ramach obowiązków pracowniczych, to będzie to przychód ze stosunku pracy, a tym samym podatnik będzie korzystać z zerowego PIT.