Elektronizacja rozliczeń podatkowych wciąż nabiera tempa. Wymaga to nieustannego śledzenia zmian legislacyjnych przez podatników, choć często nawet profesjonalistom trudno za nimi podążać.
ikona lupy />
JPK_VDEK / DGP
Tymczasem warto mieć świadomość, że elektroniczne i ustrukturyzowane dane mogą być wartościową informacją nie tylko dla organów podatkowych, ale i firm. Dostęp chociażby do bazy podatników zarejestrowanych prowadzonej przez Ministerstwo Finansów, VIES, a niedługo białej listy, pozwala podatnikom na identyfikowanie transakcji z potencjalnymi nieuczciwymi kontrahentami, zanim dostrzeże to urząd. Ale nie tylko zewnętrzne bazy danych są tu pomocne – odpowiednia analiza danych zawartych np. w różnych plikach JPK generowanych przez firmy może wiele powiedzieć o działalności podmiotów i nieefektywnościach podatkowych czy ryzykach.
Oczywiście sytuacja nie jest tu równorzędna. Organy podatkowe mają bowiem możliwość korzystania ze znacznie szerszych źródeł wiedzy o transakcjach niż przedsiębiorcy. Przede wszystkim – z pomocą plików JPK – są w stanie błyskawicznie analizować dane podatkowe naszych kontrahentów i wykrywać ewentualne zagrożenia. Mają też stały dostęp do takich danych, jak chociażby STIR, dzięki którym poprzez analizę ruchów na rachunkach bankowych można z dużym prawdopodobieństwem wytypować podmioty zaangażowane w narażone na nadużycia transakcje.
Coraz szersze wykorzystywanie przez urzędy analizy danych elektronicznych potwierdzają liczby. Statystyki administracji skarbowej pokazują, że wykrywalność błędów i ściągalność w ostatnich latach jest coraz lepsza, przy równocześnie spadającej liczbie postępowań czy kontroli angażujących czas urzędników. Częściej niż wcześniej organy podatkowe bez wszczynania czasochłonnych i biurokratycznych postępowań eliminują też zaległości podatkowe.
Szykują się zmiany dla przedsiębiorców. Najważniejsze zmiany w VAT jeszcze w 2019 roku
Szykują się zmiany dla przedsiębiorców. Najważniejsze zmiany w VAT jeszcze w 2019 roku

Zobacz również

1. Nowy wymiar weryfikacji podmiotów

Zmienność w prawie podatkowym, koszty ponoszone na aktualizację formularzy, dostosowanie systemów komputerowych oraz szkolenia pracowników Krajowej Administracji Skarbowej powodują, że dla rozwoju Ministerstwa Finansów i Krajowej Administracji Skarbowej szczególnie ważne są nie tylko rozbudowa narzędzi informatycznych wspierających obsługę podatników, ale także przeciwdziałanie nadużyciom oraz podnoszenie zdolności analitycznych pracowników. Dlatego też resort finansów poszukuje nowych rozwiązań umożliwiających zwiększenie efektywności monitorowania stopnia płacenia podatków z wykorzystaniem technologii informatycznych. I tak jeszcze do niedawna wymiana danych między urzędami kontroli skarbowej i urzędami skarbowymi odbywała się przede wszystkim listownie. Taki sposób przekazywania informacji był niezwykle czasochłonny i znacząco obniżał efektywność ich przepływu. Aby poprawić sytuację, stworzeno Centrum Informatyki Resortu Finansów z siedzibą w Radomiu. Centrum zajmuje się przetwarzaniem danych, które stanowią bezpośrednią informację dla służb skarbowych. Dotyczy to w szczególności zbierania danych z różnych rejestrów oraz ich konsolidacji i weryfikacji w oparciu o narzędzia analityczne dostępne w resorcie. Zaawansowaną analizę danych umożliwia zaś powstanie Fundamentu Danych, czyli wspólnej jednolitej cyfrowej platformy służącej do przechowywania danych Ministerstwa Finansów i Krajowej Administracji Skarbowej. Fundament gromadzi w jednym miejscu informacje pozyskane z JPK, deklaracji podatkowych i celnych, e-faktur, CEIDG, KRS, STIR. To wszystko umożliwia bezpośrednie porównywanie danych podatników, nawet jeśli posiadają siedziby w różnych województwach.
Efektem wspólnych kanałów informacyjnych i dobrej analityki pozyskiwanych danych ma być usprawnienie procesów kontrolnych, lepsze przeciwdziałania nadużyciom podatkowym czy możliwość zbudowania tzw. widoku 360 stopni podatnika, czyli zebranie o nim wszystkich informacji dostępnych w systemach. Dzięki wspólnej platformie urzędnicy mogą w łatwy sposób ocenić wiarygodność podatnika. Rolą aplikacji jest takie przetworzenie danych, by administracja skarbowa nie musiała sprawdzać wyrywkowo podatników, oszczędzając tym samym czas na prowadzenie kontroli. Obecnie kontrolerzy otrzymują informacje na temat wytypowanych z najwyższym prawdopodobieństwem przypadków nadużyć. Praca służb skarbowych zmieniła się więc radykalnie. Jednak aby w jednym miejscu można było gromadzić informacje o podatnikach pochodzących z wielu źródeł, konieczne było wprowadzenie wielu zmian w dotychczasowym sposobie raportowania danych podatkowych. Świadkami takich zmian byliśmy w 2016 r., gdy pierwszy raz podatnicy musieli zmierzyć się z koniecznością przygotowania plików JPK. Zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa Finansów prace mające na celu konsolidację danych w ramach Fundamentu Danych ciągle trwają.

1.1. Typowanie podmiotów – jak nowe narzędzia działają w praktyce

Jak już wcześniej zostało wspomniane, dzięki wprowadzeniu e-raportowania oraz narzędziom, którymi dysponują organy skarbowe, kontroli podatkowych jest mniej. Jednocześnie udział kontroli pozytywnych (czyli takich, w trakcie których zidentyfikowano uszczuplenia należności budżetowych) w ogólnej liczbie kontroli wzrosła, co oznacza, że kontrole są coraz bardziej skuteczne.
Zgodnie z art. 58 ustawy z 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 768 ze zm.) kontrole celno-skarbowe, inne niż kontrole losowe lub wynikające z przepisów prawa, powinny uwzględniać ryzyko wystąpienia nieprawidłowości oraz ustalenie i ocenę środków niezbędnych do jego ograniczania. Natomiast przez ryzyko należy rozumieć prawdopodobieństwo oraz skutki wystąpienia naruszenia prawa. Wskazany przepis wprowadza zasadę tzw. ekonomiki kontroli.
Jak typowanie podmiotów do kontroli wygląda w praktyce? Przede wszystkim należy wziąć pod uwagę, że działania KAS mogą mieć charakter indywidualny lub systemowy. Analiza systemowa obejmuje konkretne branże narażone na nieprawidłowości, natomiast w ramach analizy indywidualnej bierze się pod uwagę ogół zebranych informacji na temat danego podmiotu. W przypadku zidentyfikowania ryzyka spełniającego określone kryteria KAS wszczyna kontrolę.
W tym miejscu warto dodać, że zgodnie z wyjaśnieniami Ministerstwa Finansów kontrola pozytywna to taka, w trakcie której zidentyfikowano uszczuplenie na kwotę min. 3000 zł. Ta kwota stanowi również kryterium minimalnych ustaleń, tj. w przypadku gdy potencjalna kontrola miałaby skutkować ustaleniami niższymi niż 3000 zł, kontrola zasadniczo nie jest wszczynana. Jak czytamy w odpowiedzi resortu na interpelacje poselską nr DNK7.054.10.2019: „kryterium efektywności kontroli zostało uwzględnione w Kierunkach działania i rozwoju Krajowej Administracji Skarbowej na lata 2017–2020, gdzie dla Kierunku II Pobór należności podatkowych i niepodatkowych Skarbu Państwa przez organy podatkowe i celne ustalono miernik Trafność analiz w zakresie typowania podmiotów do kontroli w docelowej wysokości 90 proc. w 2020 r.”. Oczywiście ekonomika kontroli nie zawsze jest brana pod uwagę. W przypadku kontroli podatkowych (które są wszczynane na podstawie ordynacji podatkowej) bardzo często kontrola ma charakter rutynowy – np. w przypadku zwrócenia się do urzędu o zwrot VAT.
WAŻNEE-kontrola w swoim założeniu ma być kontrolą mniej uciążliwą dla podatnika i jednocześnie usprawniającą diametralnie pracę urzędników. Tym samym nie dziwi fakt, że organy podatkowe coraz częściej zwracają się z prośbą o przekazanie określonego wolumenu danych spółki, które są poddawane weryfikacji w sposób zautomatyzowany (za pomocą skryptów w narzędziach audyt podatkowy typu IDEA czy ACL czy też generycznych testów weryfikujących pliki JPK).

1.2. E-kontrola jako uzupełnienie kontroli tradycyjnej

Informatyzacja coraz częściej wspiera rozwój przedsiębiorstw, nic więc dziwnego, że zalety, jakie daje postęp technologiczny, są wykorzystywane również podczas kontroli podatkowych. Najprościej rzecz ujmując – e-kontrola polega na pobraniu danych finansowych podatnika w formie elektronicznej z jego systemu finansowo-księgowego (ERP), by następnie poddać te dane weryfikacji przy wykorzystaniu zaawansowanych narzędzi informatycznych.
Z punktu widzenia prawa podatkowego e-kontrola jest rodzajem kontroli podatkowej. Tym samym należy pamięć, że podatnikowi przysługują te same prawa i obowiązki jak przy kontroli tradycyjnej. Jednocześnie od podatnika wymaga się w praktyce więcej niż przy kontroli tradycyjnej, ponieważ jest on zobowiązany na żądanie organu podatkowego do przekazania danych w formie elektronicznej, co wymaga dostosowania systemu ERP do ekstrakcji danych, jak ma to miejsce np. przy generowaniu danych w formacie JPK.
W przypadku otrzymania żądania podatnik powinien zwrócić szczególną uwagę na treść wezwania. Wezwanie powinno precyzować rodzaj danych, format oraz termin ich przekazania. W wypadku gdy zakres żądania przekazania plików w formacie elektronicznym nie jest precyzyjnie określony, warto skontaktować się z organem podatkowym, by ustalić szczegóły. Ponadto podatnik powinien pamiętać, że ma prawo uzyskać potwierdzenie przekazania danych w formie protokołu. Warto podkreślić, iż podatnik powinien wyznaczyć odpowiednią osobę do kontaktu z organem podatkowym. Najlepiej, aby wytypowana do takiego zadania osoba posiadała nie tylko wiedzę księgową dotyczącą rozliczeń podatkowych, ale również wiedzę techniczną w zakresie zasad funkcjonowania systemów ERP oraz ekstrakcji danych.
Należy także pamiętać, że w przypadku e-kontroli najważniejszą różnicą w stosunku do kontroli tradycyjnej jest właśnie możliwość analizy danych pobranych w formie elektronicznej. Innymi słowy, dzięki zachowaniu odpowiedniego formatu elektronicznego przesyłanych danych e-kontrole otwierają przed organami podatkowymi możliwość znacznego zwiększenia rodzajów i zakresu testów. Ponadto organy podatkowe nie są zmuszone, m.in. ze względu na ograniczoną liczbę kontrolujących, do ograniczenia się tylko do wybranej próbki transakcji, jak ma to miejsce w przypadku kontroli tradycyjnej. Odpowiednio stworzony test umożliwia sprawdzenie poprawności rozliczeń kwot podatku VAT wszystkich transakcji sprzedaży w kilka minut, podczas gdy tradycyjna kontrola może trwać tygodniami.
Jednocześnie rozwój narzędzi do e-kontroli pozwoli na weryfikację nie tylko nieprawidłowości w oparciu o dane przedstawione przez podatnika, ale porównywanie ich największych nawet zbiorów danych z różnych źródeł, np. danych podatnika z danymi jego kontrahentów czy ze zbiorami danych instytucji innych niż podatkowe. Połączenie baz danych oraz generowanie na ich podstawie raportów odnoszących się do konkretnego podatnika wzniesie e-kontrole na nowy poziom kontroli podatkowych (co już ma miejsce obecnie).
Można przypuszczać, iż z czasem e-kontrole będą stanowić znaczącą większość przeprowadzanych kontroli podatkowych. Organy będą je coraz częściej prowadzić chociażby z uwagi na to, że dzięki narzędziom IT będzie im łatwiej zachować ustawowe limity czasu kontroli, a jednocześnie przeprowadzić skuteczną i bardzo dokładną analizę sytuacji podatkowej danego podmiotu.

2. Źródła, które mogą być wykorzystywane w ramach e-kontroli – teraz i w najbliższej przyszłości

Już w tym momencie organy podatkowe korzystają z ogromnej bazy źródeł w celu weryfikowania poprawności i rzetelności rozliczeń podatników, a źródeł tych będzie w najbliższym czasie jeszcze więcej.

2.1. Jednolity plik kontrolny (JPK)

Bez wątpienia jednym z najważniejszych źródeł, jakim dysponuje administracja podatkowa, jest JPK. Jest to zbiór plików w formacie .xml, które zawierają dane z ksiąg podatkowych prowadzonych w formie elektronicznej oraz dokumentów księgowych. Na ten moment ministerstwo opublikowało następujące struktury JPK: Ewidencję VAT, Księgi rachunkowe, Wyciągi bankowe, Magazyn, Faktury VAT, Podatkową księgę przychodów i rozchodów, Ewidencję przychodów.
Przy czym ewidencja VAT jest wysyłana przez podatników co miesiąc, natomiast pozostałe pliki JPK powinny być przez nich przedstawiane na żądanie organów podatkowych. Obecnie ok. 1,6 mln podatników VAT co miesiąc przesyła zestaw wszystkich transakcji VAT przeprowadzanych w trakcie tego miesiąca, co daje około 1 mld rekordów do analizy. W połączeniu z plikami JPK na żądanie całość stanowi ogromną bazę danych, która daje organom podatkowym przekrojowy obraz sytuacji podatnika.
Celem wprowadzenia plików JPK było przede wszystkim przyspieszenie i zwiększenie efektywności kontroli podatkowej. Dzięki ujednoliconemu formatowi danych organy podatkowe są w stanie porównywać dane pomiędzy różnymi podmiotami oraz wykonywać na nich testy analityczne. Warto pamiętać, że po wprowadzeniu Fundamentu Danych, który zawiera informacje ze wszystkich systemów teleinformatycznych KAS, dane podmiotów porównywane są na szczeblu ogólnopolskim. Brak jednak oficjalnych informacji, w jakim zakresie na chwilę obecną został on rozbudowany od 2017 r. Według informacji z Ministerstwa Finansów KAS co miesiąc wysyła 3 tys. alertów do 100 tys. podmiotów składających JPK.
Wykorzystywanie JPK jako źródła kontroli było szczególnie odczuwane przez podatników w początkowym okresie wprowadzenia obowiązku raportowania plików JPK – masowo wysyłane wezwania do korekty plików bardzo często wskazywały na „błędy”, które błędami w rzeczywistości nie były (np.: odliczenie 50 proc. kwoty VAT od wydatków związanych z samochodami osobowymi, podczas gdy sprzedawca ujął pełną kwotę VAT należnego – co jest często spotykaną prawidłową sytuacją). Warto wskazać, że narzędzia wykorzystywane przez urzędy są coraz bardziej zaawansowane, więc przypadki takie jak powyżej stanowić będą margines wszystkich wezwań.

2.2. VDEK – rozszerzenie digitalizacji rozliczeń

Kolejnym krokiem w usprawnieniu kontroli podatkowych jest zastąpienie tradycyjnej deklaracji VAT plikiem JPK VDEK, który ma zawierać nie tylko dane dotychczas znajdujące się w deklaracji VAT, pliku JPK_VAT, ale również dodatkowe informacje do „celów analitycznych i kontrolnych”.
Zgodnie z rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 3500) przewidywany termin wejścia w życie nowej deklaracji VDEK to 1 stycznia 2020 r. dla dużych przedsiębiorców. Czyli podmioty zatrudniające ponad 250 osób i mające obroty przekraczające 50 mln euro lub zatrudniające ponad 250 osób, w których suma aktywów bilansu przekracza 43 mln euro.
Od 1 stycznia do 30 czerwca 2020 r. zwolnieni z tego obowiązku będą pozostali podatnicy (w stosunku do nich obowiązek ten powstanie od 1 lipca 2020 r.). Jeżeli podatnik zdecyduje się jednak złożyć nowy plik JPK_VAT przed 1 lipca 2020 r., to będzie już musiał składać rozliczenia za następne okresy rozliczeniowe w nowej formie (nie będzie mógł skorzystać z rozliczenia w dawnej formie: osobno przesyłać deklarację VAT i ewidencję VAT w formie pliku JPK_VAT).
VDEK wydaje się być bardzo skutecznym źródłem kontroli, gdyż składane dane nie będą miały już charakteru jedynie informacji podatkowej, a deklaracji. W konsekwencji wszelkie błędy oraz nieprawidłowości zawierane w przesyłanym raporcie będą miały o wiele większą wagę niż błędy w składanych do tej pory plikach JPK_VAT.

Przykład

Bez sprawdzenia
Podatnik A kupuje towar od podatnika B i dokonuje przelewu na podany przez niego rachunek bankowy. Podatnik A nie sprawdził, czy rachunek znajduje się w wykazie resortu finansów (załóżmy, że nie znajdował się), a podatnik B nie wykazał VAT należnego od tego konkretnego towaru i nie zapłacił podatku. W takiej sytuacji urząd może żądać od podatnika A zapłaty podatku.
Ministerstwo planuje również wprowadzenie sankcji w wysokości 500 zł za każdą nieprawidłowość, która „uniemożliwia przeprowadzenie weryfikacji prawidłowości transakcji, w przypadku braku skorygowania błędu w ciągu 14 dni od dnia otrzymania wezwania od NUS”. Na ten moment nie jest w pełni oczywiste, co należy rozumieć pod powyższym sformułowaniem. Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy wprowadzającej VDEK, sankcjonowane będą przypadki, gdy plik JPK będzie „zaburzał proces analizy, w wyniku czego KAS będzie musiał podejmować bezzasadne czynności”.

2.3. Wykaz podatników VAT – biała lista

Jedną z najczęściej weryfikowanych kwestii przy kontroli przesyłanych co miesiąc plików JPK_VAT jest weryfikacja statusu numerów VAT oraz VAT-UE kontrahentów podatnika. Status VAT kontrahenta jest kluczowy przy analizie, czy podatnik zachował należytą staranność przy dokonywanej transakcji, a w praktyce jest jednym z warunków uprawniających do odliczenia VAT.
Do tej pory, w celu sprawdzenia statusu VAT (polskiego) kontrahenta, Ministerstwo Finansów udostępniało trzy niezależne wykazy: podatników VAT czynnych, podatników, którym odmówiono rejestracji lub podatników wykreślonych z rejestru, oraz podatników przywróconych do rejestru.
Pierwsza z wymienionych wyżej baz umożliwia jedynie sprawdzenie, czy podatnik o danym numerze NIP figuruje w bazie jako podatnik VAT czynny, zwolniony lub nieaktywny (nie zawiera żadnych dodatkowych informacji w tym zakresie).
Dwa pozostałe wykazy zostały udostępnione w styczniu 2018 r. w ramach wprowadzania ustawy z 24 listopada 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych (Dz.U. poz. 2491; dalej ustawa o tzw. STIR). Jako wynik wyszukiwania otrzymamy nie tylko prostą informację o tym, czy dany numer NIP widnieje w wykazie czy też nie, ale również wiele istotnych informacji o samym podmiocie, np. nazwę firmy, jej adres oraz datę rejestracji.
Od września 2019 r. opisane wyżej wykazy będą funkcjonowały w ramach jednej zbiorczej bazy danych – jako tzw. biała lista podatników VAT. Oprócz danych wymienionych powyżej wykaz podatników ma zawierać m.in. numer konta bankowego, który został wskazany w zgłoszeniu identyfikacyjnym. Biała lista będzie stanowiła narzędzie nie tylko do weryfikacji zasadności ujmowania kosztów podatkowych (zgodnie z ustawą w przypadku dokonania przelewu powyżej 15 000 zł na rachunek, który nie został wskazany w wykazie, wydatek nie może stanowić kosztu uzyskania przychodu), ale stanowi też narzędzie umożliwiające pociągnięcie podatnika do odpowiedzialności na gruncie VAT. Mianowicie przedsiębiorca, który dokona płatności na rachunek niewidniejący w rejestrze, będzie solidarnie odpowiedzialny za niezapłaconą kwotę podatku VAT należnego.
W jaki sposób organy podatkowe będą weryfikowały, czy płatności są dokonywane na odpowiednie rachunki bankowe? Możliwości jest kilka. Jedną z nich jest system STIR w połączeniu ze składanym plikiem JPK_VAT (a później VDEK). Drugą opcją może być wykorzystanie plików JPK Wyciąg bankowy (JPK_WB). Organy podatkowe, które w trakcie kontroli podatkowej poproszą o te pliki, zestawiając je z danymi z pozostałych plików JPK, mogą być w stanie zweryfikować, które z wydatków zostały nienależnie ujęte w kosztach lub – wykorzystując kontrolę krzyżową – przy których płatności podatnik może być odpowiedzialny solidarnie.
Ustawa o STIR przewiduje również możliwości wyłączenia negatywnych konsekwencji dokonania przelewu na rachunek niewidniejący na białej liście: zgłoszenie tego faktu w ciągu trzech dni do urzędu skarbowego lub – w zakresie odpowiedzialności solidarnej – dokonanie przelewu metodą podzielonej płatności.
Ramka 1. Czego organy podatkowe mogą się dowiedzieć na podstawie plików JPK_VAT
Podstawowa weryfikacja JPK_VAT przy wykorzystaniu analizatora JPK
Podatek VAT, będący głównym źródłem dochodów podatkowych państwa, ze względu na skalę obserwowanych nadużyć jest przedmiotem szczególnego zainteresowania władz skarbowych. Uszczelnienie luki podatkowej w VAT było zresztą jednym z głównych powodów wprowadzenia obowiązku comiesięcznego raportowania przez podatników ewidencji VAT w formie pliku JPK.
Jak wynika z odpowiedzi na interpelację poselską nr 13066 z 8 czerwca 2017 r. w sprawie efektów funkcjonowania spółki celowej Aplikacje Krytyczne Sp. z o.o., podstawowa kontrola plików JPK_VAT jest dokonywana w sposób scentralizowany przy wsparciu Centrum Kompetencyjnego ds. Analiz i Planowania Administracji Skarbowej we Wrocławiu, gdzie wykonywane są automatyczne testy mające na celu weryfikację:
• niezgodności kwot raportowanych w plikach JPK_VAT i deklaracjach VAT za ten sam okres;
• niezgodności co do wartości tych samych transakcji wykazanych przez kontrahentów (tj. sprzedawcę i nabywcę) w złożonych przez nich plikach JPK_VAT;
• czy faktury zakupowe, uwzględnione przez nabywcę w pliku JPK_VAT po stronie podatku naliczonego, zostały wystawione przez podmioty zarejestrowane jako czynni podatnicy VAT;
• różnic w zakresie wewnątrzwspólnotowych dostaw i nabyć towarów,
• różnic w zakresie dostaw i nabyć objętych odwrotnym obciążeniem.
NIP kontrahenta
Jednym z ważniejszych testów podstawowej weryfikacji JPK_VAT, prowadzonej przez organy podatkowe w odniesieniu do podatników ubiegających się o zwrot VAT, jest sprawdzenie, czy kwota zwrotu wykazana w deklaracji VAT jest zgodna z kwotami wynikającymi z pliku JPK_VAT. Ponadto organy podatkowe mają możliwość sprawdzenia w łatwy sposób, czy NIP dostawcy podany w pliku JPK jest aktywny i tym samym zweryfikowania, czy podatnik będący nabywcą miał prawo do odliczenia podatku VAT z faktury wystawionej przez takiego dostawcę. Kontrolujący mogą bowiem zakwestionować prawo do odliczenia VAT z faktury zakupowej, jeżeli okaże się, że dostawca posługuje się błędnym lub nieaktywnym Numerem Identyfikacji Podatkowej.
Potencjalne błędy w klasyfikacji transakcji
W związku z tym, że poszczególne pola kwotowe pliku JPK_ AT informują o zaklasyfikowaniu przez podatnika danej pozycji pod kątem jej opodatkowania VAT, weryfikacja poprawności rozliczeń może odbywać się w sposób zautomatyzowany. Informacja o przypisaniu transakcji do danego pola pliku JPK_VAT (które to z kolei jest odpowiednikiem określonego pola w deklaracji VAT) w połączeniu z danymi kontrahenta umożliwia identyfikację potencjalnych błędów związanych z niewłaściwym zaraportowaniem przez podatnika transakcji w rozliczeniach VAT. Przykładowo, jeżeli transakcja sklasyfikowana jako eksport towarów została przypisana do kontrahenta posługującego się numerem VAT-UE, to istnieje możliwość, że podatnik niewłaściwie zaraportował taką transakcję jako eksport (być może transakcja ta powinna zostać rozpoznana jako wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów). Podobnie w przypadku sprzedaży krajowej zaraportowanej w pliku JPK jako transakcja objęta mechanizmem odwrotnego obciążenia: jeżeli okazałoby się, że nabywca nie jest czynnym podatnikiem VAT, to sprzedawca w takim przypadku powinien był rozliczyć kwotę należnego VAT od swojej sprzedaży.
Zduplikowane numery faktur oraz luki w sekwencji
W pliku JPK_VAT każda faktura sprzedaży powinna być wykazana tylko raz, nawet w przypadku, gdy znajdują się na niej pozycje, które mają odmienne traktowanie w zakresie VAT. Ponadto brak ciągłości numeracji faktur sprzedaży lub wielokrotne ujawnienie tego samego numeru faktury w pliku JPK_VAT mogą świadczyć o nieprawidłowym rozliczeniu czy też o próbie zaniżenia VAT należnego.
Natomiast po stronie faktur zakupowych – w zależności od przyjętej przez kontrahentów systematyki numeracji faktur – istnieje możliwość pojawienia się w pliku JPK_VAT zduplikowanych numerów faktur (np. w sytuacji, w której co najmniej dwóch kontrahentów używa daty w numeracji faktur, np. zapis nr faktury w formie 1/01.2019). Mając to na uwadze, unikalność numerów faktur po stronie VAT naliczonego należy weryfikować w powiązaniu z danymi kontrahenta. Sytuacja, w której identyczny numer faktury występowałby kilkukrotnie w odniesieniu do tego samego dostawcy, może zwrócić uwagę organu podatkowego. Jednocześnie zaraportowanie w pliku JPK kilku faktur o tym samym numerze nie powinno być traktowane jako błąd, jeżeli zostały one wystawione przez różne podmioty.
Kalkulacja VAT należnego
W przypadku pliku JPK_VAT możliwe jest automatyczne zweryfikowanie poprawności kalkulacji kwot VAT należnego dokonanej przez podatnika. Taką masową weryfikację rozliczeń można dokonać w odniesieniu do pól określonych niezerową stawką podatkową (23 proc., 8 proc. i 5 proc.). Prosta kalkulacja umożliwia sprawdzenie, czy kwota podatku została właściwie obliczona. Test tego rodzaju pozwala w szczególności zidentyfikować błędy ludzkie np. w spółkach produkcyjnych, gdzie sprzedaż może dotyczyć nawet kilkunastu tysięcy produktów.
Transakcje odwrotnego obciążenia
Transakcje zakupowe rozliczane metodą odwrotnego obciążenia, co do zasady, w pliku JPK_VAT wykazywane są po stronie podatku VAT należnego, jak i VAT naliczonego. W związku z tym możliwe jest przeprowadzenie testu, który będzie weryfikował, czy określona pozycja po stronie podatku należnego znajduje swój odpowiednik po stronie VAT naliczonego (innymi słowy: sprawdzamy, czy ten sam numer faktury występuje po stronie VAT naliczonego oraz należnego i czy wykazane po obu stronach wartości są tożsame). Warto jednak pamiętać, iż brak takiej tożsamości nie musi być równoznaczny ze zidentyfikowaniem błędu. Przykładowo może to wynikać z zastosowania przez podatnika szyku rozstawnego dla faktur zakupowych otrzymanych z opóźnieniem. W takim przypadku rozbieżności wynikają z przesłanek merytorycznych i nie stanowią błędu.
Poprawność okresu ujęcia transakcji
Plik JPK_VAT w łatwy sposób umożliwia uproszczoną weryfikację poprawności momentu rozpoznania przez podatnika obowiązku podatkowego po stronie VAT należnego lub momentu odliczenia podatku VAT naliczonego. W praktyce test polega na porównaniu daty wystawienia faktury (oraz daty sprzedaży) po stronie VAT należnego i daty wystawienia faktury (oraz daty jej wpływu) po stronie VAT naliczonego z okresem, którego dotyczy wygenerowany plik JPK_VAT (np.: od 1 do 30 kwietnia 2019 r.). Porównując ww. daty wykazane w badanym pliku JPK_VAT, mając jednocześnie na uwadze reguły rozliczania VAT w czasie określone w ustawie o VAT, można zidentyfikować dokumenty źródłowe, od których podatnik za szybko bądź też za późno rozliczył kwotę VAT należnego albo też dokonał odliczenia VAT naliczonego.

2.4. STIR (System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej)

STIR to działające od zeszłego roku narzędzie kontrolująco-analityczne wykorzystywane do zwalczania przestępczości wykorzystującej sektor bankowy. System wykorzystuje specjalne algorytmy do analizy ryzyka wystąpienia przestępstwa skarbowego. W przypadku zidentyfikowania takiego ryzyka szef KAS może zablokować rachunek bankowy na 72 h z opcją przedłużenia blokady do trzech miesięcy.
Warto wiedzieć, że system analizuje nie tylko dane przekazywane na temat zakładanych kont przez banki oraz SKOK-i – informacje są pobierane również z CEIDG, KRS oraz łącznie oceniane w kontekście składanych plików JPK i innych informacji posiadanych przez administrację skarbową. STIR do końca zeszłego roku monitorował już 11,5 mln rachunków należących do podmiotów kwalifikowanych (jakimi są osoby fizyczne będące przedsiębiorcami lub prowadzące działalność zarobkową na własny rachunek, osoby prawne lub jednostki organizacyjne, której ustawa przyznaje zdolność prawną).
KAS zapowiedziała, że podzieli się częściowo informacjami i wynikami swoich analiz (w szczególności m.in. za pomocą STIR) w ramach Programu Ostrzegania Przedsiębiorców (POP). I tak KAS, wykorzystując POP, prześle do przedsiębiorcy pisemne ostrzeżenie o ryzyku wplątania się w karuzelę VAT. Jednocześnie KAS, wskaże konkretnego kontrahenta, na rzecz którego lepiej dokonać zapłaty z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności.

2.5. Centralne Repozytorium Kas/Centralny Rejestr Faktur

Kolejnym krokiem w rozbudowywaniu bazy danych organów administracji skarbowej jest wprowadzenie kas fiskalnych online. Co prawda ustawa obowiązuje już od 1 maja 2019 r., ale kasy mają być wymieniane jednak stopniowo (we wcześniejszych turach obowiązek ten zostanie wprowadzony dla podmiotów sprzedających m.in. paliwa (od stycznia 2020 r.); później (od lipca 2020 r.) m.in. na brykiet, usługi gastronomiczne itd.).
Kasa fiskalna online ma na bieżąco przesyłać dane o sprzedaży do systemu teleinformatycznego prowadzonego przez szefa KAS (Centralne Repozytorium Kas). Informacje te mają być gromadzone, kontrolowane i analizowane. Zadaniem systemu jest również formułowanie i przesyłane poleceń do kas online (np. dotyczące fiskalizacji).
Drugą potężną bazą danych, której powstanie było planowane przez ministerstwo, jest Centralny Rejestr Faktur (CRF). Ostatecznie CRF jako odrębna baza danych nie powstanie, chociaż w zasadzie taki zbiór danych już istnieje, od kiedy wszyscy podatnicy mieli obowiązek przesłania plików JPK_VAT (tj. od 25 lutego 2018 r.), jednak nie był on uregulowany. Zgodnie z uzasadnieniem do rządowego projektu ustawy wprowadzającej VDEK dane z nowej deklaracji będą trafiały do Centralnego Rejestru Danych Podatkowych (CRDP) oraz będą analizowane oraz przetwarzane przez organy KAS. Narzędzie ma umożliwić efektywną weryfikację faktur oraz zwiększyć wykrywalność nieprawidłowości.

3. Co można sprawdzić na odległość

E-kontrole dzięki wykorzystaniu analitycznych narzędzi informatycznych ułatwiają w znaczącym stopniu pracę organom podatkowym, zwiększając jednocześnie zakres i ilość danych podlegających weryfikacji. Często podczas kontroli tradycyjnej, z uwagi na dużą liczbę transakcji i związanej z nimi dokumentacji, organy podatkowe skupiają się tylko na wybranej próbce transakcji, ograniczając zakres kontrolowanych danych. E-kontrole, w przeciwieństwie do swojego tradycyjnego odpowiednika, przy wykorzystaniu określonych algorytmów otwierają nowe możliwości przed kontrolującymi.
Podczas kontroli elektronicznych od niedawna prym wiedzie weryfikacja plików JPK, które zostały wprowadzone m.in. w celu ujednolicenia formatu danych przekazywanych przez podatników, a tym samym umożliwienia szybkiej i prostej analizy tych danych. Pliki JPK stanowią najbardziej powszechny, a zarazem najbardziej efektywny przedmiot prowadzenia e-kontroli. Obecnie pliki JPK_VAT w podstawowym zakresie są weryfikowane w sposób w pełni zautomatyzowany (zarówno sama kontrola poszczególnych sekcji, jak i powiadomienia podatników są generowane automatycznie), co pozwala zaoszczędzić czas w porównaniu z tradycyjna kontrolą. W istocie, można pokusić się o stwierdzenie, że e-kontrole są dla podatników znacznie mniej uciążliwe niż przeprowadzane tradycyjnie.
Spośród wszystkich dostępnych obecnie struktur JPK pliki JPK_VAT są z pewnością strukturą o najistotniejszym znaczeniu dla prowadzenia elektronicznej weryfikacji danych. O skuteczności e-kontroli w przypadku JPK_VAT mogą świadczyć 2 mln korekt tych plików złożone przez podatników w trakcie 2018 r. Z pewnością w istotnej mierze przyczyniło się do tego Ministerstwo Finansów, które wysłało w 2018 r. łącznie ok. 400 tys. informacji do podatników (poprzez e-maile, SMS-y i listy) o zidentyfikowanych rozbieżnościach i możliwości dokonania korekty złożonego wcześniej pliku JPK dla ewidencji VAT. Jednocześnie z roku na rok można zaobserwować wymierne efekty przeprowadzanych czynności sprawdzających w postaci większej ściągalności należności z tytułu VAT przez Skarb Państwa (zgodnie z najnowszymi szacunkami poprawa ściągalności VAT w 2018 r. w stosunku do 2017 r. zwiększyła się o 18,1 mld zł – z 156,8 mld do 174,9 mld zł).
Strukturami, których znaczenie jest być może nieco mniejsze niż JPK_VAT, ale równocześnie pozwalającymi na bardziej dogłębną e-kontrolę u podatnika, są pliki JPK generowane na wezwanie organu podatkowego, to znaczy: JPK_MAG – magazyny, JPK_KR – księgi rachunkowe, JPK_WB – wyciągi bankowe oraz JPK_FA – faktury. W przeciwieństwie do JPK_VAT przy strukturach JPK na żądanie organy podatkowe nie dysponują scentralizowanym systemem umożliwiającym automatyczną wymianę zgromadzonych danych i merytoryczne testy dostarczonych plików. Warto wspomnieć, iż do chwili obecnej ministerialna bramka internetowa nie jest w pełni przystosowana do przesyłania struktur JPK „na żądanie”, co oznacza, iż kontrolujący co do zasady mogą weryfikować pliki przekazywane przez podatników na informatycznych nośnikach danych (płyty CD, pendrive). Wyjątkiem jest możliwość przesyłania plików JPK_FA na bramkę ministerialną jedynie przez przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą.
Ramka 1. Krzyżowa weryfikacja
Organy podatkowe na podstawie krzyżowej weryfikacji struktur JPK „na żądanie” otrzymanych od jednego podatnika są w stanie stwierdzić, czy pliki te zostały przygotowane w sposób komplementarny (tzn. czy dokumenty ujęte np. w pliku JPK_FA zostały poprawnie zaraportowane w pliku JPK_MAG) i wskazać ewentualne braki i rozbieżności.
Brak centralnego narzędzia do weryfikacji plików JPK na żądanie, wydłuża organom podatkowym czas konieczny na analizę tych plików, co jednak nie zmienia faktu, że taka analiza jest możliwa. Z praktyki wynika bowiem, że organy podatkowe są w stanie przeprowadzić weryfikację pomiędzy plikami JPK_VAT, JPK_FA oraz JPK_MAG uzyskanymi od jednego przedsiębiorcy. Wydaje się jednak, że największe znaczenie z punktu widzenia efektywności kontroli będzie miało porównywanie krzyżowe danych podatnika z danymi jego kontrahentów. Możliwe testy w tym zakresie polegałyby m.in. na skonfrontowaniu danych wykazanych przez każdego z kontrahentów w różnych rodzajach plików JPK , np. porównanie daty otrzymania przez nabywcę faktury zakupowej i ujęcia jej w rozliczeniach VAT (zgodnie z informacjami wynikającymi z pliku JPK_VAT nabywcy) z datą wydania towarów wynikającą z pliku JPK_MAG przygotowanego przez sprzedawcę.
Intencją Ministerstwa Finansów jest ciągłe doskonalenie i poszerzanie procesów analitycznych. Dlatego też w sierpniu 2018 r. resort finansów opracował wstępne zlecenie budowy bramki ministerialnej, która technicznie – właśnie z myślą o plikach JPK na żądanie – będzie umożliwiała przesyłanie plików o dużym wolumenie danych. Po wprowadzeniu tego rozwiązania z całą pewnością zwiększą się możliwości analityczne organów podatkowych w tym zakresie.

4. Przebieg e-kontroli w praktyce

E-kontrola tak jak tradycyjna zasadniczo rozpoczyna się wezwaniem podatnika do przekazania danych w odpowiedniej formie i w odpowiednim terminie. Wezwanie powinno wskazywać zakres i rodzaj danych, które mają zostać przedstawione organowi, a także spełniać pozostałe wymogi prawne. Przebieg e-kontroli wygląda inaczej w przypadku badania samych plików JPK_VAT (taka e-kontrola przeprowadzana jest na bieżąco) oraz w przypadku weryfikacji pozostałych plików JPK, sporządzanych na żądanie. Taki dychotomiczny podział jest spowodowany o wiele większymi na chwilę obecną możliwościami analitycznymi organów podatkowych w stosunku do plików JPK_VAT niż w stosunku do innych schematów. W przypadku pozostałych plików JPK generowanych na żądanie, zadanie jest o tyle utrudnione, że nie istnieje centralny system wspomagający weryfikowanie tych plików.

Pliki JPK_VAT

Pliki JPK_VAT są analizowane przez władze podatkowe na dwóch poziomach. Pierwszy z nich charakteryzuje się kompleksową, w pełni zautomatyzowaną analizą danych z JPK_ VAT, która odbywa się w Centrum Analiz i Planowania Administracji Podatkowej przy Izbie Administracji Skarbowej we Wrocławiu. W przypadku wykrycia nieprawidłowości w sposób automatyczny wysyłane są powiadomienia w formie SMS/e-mail do podatników zwracające uwagę na rodzaj nieprawidłowości, co umożliwia dokonanie korekty przesłanego pliku i tym samym uniknięcie negatywnych konsekwencji związanych z odpowiedzialnością za nieprawidłowe dane. Równocześnie informacje o wszystkich rozbieżnościach wykrytych podczas automatycznej weryfikacji zostają przesłane do właściwych organów Krajowej Administracji Skarbowej. Tym samym w wypadku gdy podatnik nie skoryguje deklaracji oraz pliku JPK_VAT zgodnie z wytycznymi, rozpoczyna się kolejny etap weryfikacyjny.
Drugi rodzaj analizy jest w istocie dalszą pogłębioną weryfikacją rozliczeń z tytułu VAT danego podatnika, która jest przeprowadzana przez właściwe organy Krajowej Administracji Skarbowej. Jeśli organ stwierdzi, że istnieją niezgodności między deklaracją VAT a ewidencją podatnika czy też między ewidencjami kontrahentów, to wszczynane są czynności sprawdzające lub kontrola podatkowa (np. podatnik deklaruje, że kupił produkt od określonego dostawcy, ale podmiot ten nie wykazał omawianej sprzedaży w swoim pliku JPK_VAT).
Czynności kontrolne są przeprowadzane, co do zasady, w wyspecjalizowanych komórkach zajmujących się weryfikacją plików JPK, np. w dziale czynności analitycznych i sprawdzających w Dolnośląskim Urzędzie Skarbowym (na poziomie centralnym taką komórką jest departament Ministerstwa Finansów, którego celem jest wspieranie działania KAS).
Urzędnicy podczas weryfikowania plików JPK_VAT korzystają w szczególności z dwóch narzędzi informatycznych:
  • Lunetki – aplikacji zapewniającej szybki podgląd danych JPK_VAT (lunetka w zasadzie zapewnia bezpośredni dostęp do bazy danych JPK_VAT, która jest aktualizowana na bieżąco). Narzędzie to pozwala na podstawie NIP pobierać nieprzetworzone dane z pliku JPK_VAT. Co do zasady wszyscy pracownicy działu specjalizującego się w weryfikacji plików JPK_VAT mają dostęp do tego narzędzia;
  • WRO-System – aplikacji o wiele bardziej rozbudowanej niż lunetka. Składa się z modułów, w których dane są przetwarzane i poddane wstępnej analizie (m.in. istnieją moduły, które na podstawie zgromadzonego całokształtu danych za pomocą określonych przez MF algorytmów na bieżąco ustalają ocenę podatnika VAT i ocenę ryzyka podatkowego). Aplikacja ta również umożliwia porównywanie plików JPK różnych podmiotów (np. wyszukanie tej samej transakcji w różnych plikach). Narzędzie to jest również wyposażone w moduły wykorzystywane w pracy komórek rejestracyjnych oraz egzekucyjnych. Istnieje także moduł raportowy, umożliwiający wprowadzenie wyników przeprowadzonych czynności sprawdzających. W porównaniu do lunetki obsługa tego narzędzia jest o wiele bardziej skomplikowana, niemniej wyniki analizy są bardziej kompleksowe.
Zgodnie z raportem o numerze P/18/077 „Wykorzystanie Jednolitego Pliku Kontrolnego w postępowaniach i kontrolach podatkowych przez Dolnośląski Urząd Skarbowy”, opublikowanym przez Najwyższą Izbę Kontroli 1 października 2018 r., analiza plików JPK_VAT przy użyciu wewnętrznych narzędzi jest dokonywana najczęściej w przypadku:
  • czynności sprawdzających z udziałem podatnika, w sprawie weryfikacji zasadności zwrotów bezpośrednich VAT,
  • czynności sprawdzających „krzyżowych” wykonywanych na wnioski innych organów podatkowych, oraz
  • czynności związanych z aktualizacją rejestru podatników VAT.
Najczęstsze błędy, na jakie wskazują pracownicy komórki zajmującej się weryfikacją plików JPK (tj. działu czynności analitycznych i sprawdzających w Dolnośląskim Urzędzie Skarbowym), to:
  • brak wskazania transakcji w pliku JPK_VAT, a wykazanie transakcji wewnątrzwspólnotowych w informacji podsumowującej VAT-UE;
  • brak złożonej informacji podsumowującej VAT-UE przy jednoczesnym wykazaniu transakcji wewnątrzwspólnotowych w pliku JPK_VAT;
  • zadeklarowanie transakcji z danym kontrahentem w innej wysokości w pliku JPK_VAT oraz w informacji podsumowującej VAT-UE;
  • pomyłka w kodzie kraju lub w numerze rejestracji na VAT występująca w informacji podsumowującej VAT-UE lub w pliku JPK_VAT.
Warto również wskazać, jaki czas zajmuje organom podatkowym weryfikacja pliku JPK_VAT. Jak wynika z raportu NIK, sprawdzenie jednego pliku JPK_VAT za marzec 2018 r. wymagało:
  • 3 godz. pracy informatyka (wygenerowanie powiadomień do podatników o niezgodnościach oraz wydruk tychże powiadomień),
  • 6 godz. pracy kierownika referatu (wstępna weryfikacja raportu, wygenerowane powiadomienia oraz sprawdzenie wyników weryfikacji),
  • 40 godz. pracy pracownika referatu wymiany informacji międzynarodowych (szczegółowa weryfikacja nieprawidłowości, wysyłka powiadomień, zebranie danych niezbędnych do sporządzenia sprawozdania).

Pliki JPK generowane na żądanie

Ponieważ obecnie bramka ministerialna (ze względu na ograniczenia techniczne) nie umożliwia przesyłania plików JPK na żądanie, pliki te zawsze w pierwszej kolejności są dostarczane przez podatników bezpośrednio do organu, który wystąpił z wezwaniem do ich przygotowania. W praktyce termin na złożenie plików JPK wynosi od trzech do siedmiu dni (najczęściej jednak organy podatkowe w żądaniu wskazują okres trzydniowy na dostarczenie plików), lecz w razie potrzeby może on zostać wydłużony, gdy podatnik uzasadni niemożność dostarczenia plików w pierwotnie oznaczonym terminie (w praktyce okres ten można wydłużyć do trzech tygodni).
Warto wskazać, że inaczej niż to ma miejsce w przypadku weryfikacji plików JPK_VAT, brak jest specjalnie wydzielonej komórki Krajowej Administracji Skarbowej, która zajmowałaby się wyłącznie wstępną weryfikacją plików JPK „na żądanie”. Należy przypuszczać, że weryfikacja tych plików przede wszystkim spoczywa na urzędach skarbowych, które są właściwe terytorialnie dla kontrolowanych przedsiębiorców. Najprawdopodobniej urzędy skarbowe w tym celu wykorzystują narzędzia analityczne przygotowane przez zewnętrznych dostawców. Narzędzia te pozwalają sporządzać testy według dowolnych kryteriów, np. oceniających poprawność rozliczeń podatkowych (jak porównanie różnic w kwotach pomiędzy dziennikiem a zestawieniem obrotów i sald, co wskazywałoby na niepoprawne prowadzenie rozliczeń), porównać dowolne kwoty z dowolnych plików JPK według określonych parametrów (np. porównanie kwoty pozycji zwolnionych w plikach JPK_VAT i JPK_FA oraz zweryfikowanie podstawy zwolnienia z VAT z opisem na fakturze), oraz sprawdzić sekwencyjność faktur i pozycji w dzienniku (w ramach pliku JPK_KR), a także wykryć ewentualne luki.
Ramka 3. Jak można się przygotować do elektronicznej weryfikacji?
Warto przeanalizować konfigurację systemu finansowo-księgowego pod kątem technicznej możliwości generowania danych w formacie wymaganym przez urzędy skarbowe, jak również pod kątem poprawności danych, które będą zawarte w przedstawianych dokumentach. Oczywiście w przypadku niektórych nieprawidłowości błąd nie będzie leżał po stronie systemowej, a po stronie osoby wprowadzającej dane. W konsekwencji poza przeglądem systemowym można również rozważyć okresową weryfikację danych podatkowo-księgowych oraz systematyczne przeprowadzanie szkoleń w zakresie poprawności rozliczeń. Należy pamiętać, że pliki JPK stanowią jedynie formę przekazywania ksiąg podatkowych (oraz dowodów księgowych), które – o ile prowadzone w sposób rzetelny oraz niewadliwy – stanowią dowód w trakcie postępowania podatkowego. Warto więc zadbać, aby przedstawiane dane odzwierciedlały rzeczywistą sytuacje podatkowo-księgową podatnika.
Warto podkreślić, że wyniki analizy plików JPK na żądanie na obecnym etapie przyjętych rozwiązań informatycznych są uzależnione w głównej mierze od wiedzy i doświadczenia urzędnika przeprowadzającego kontrolę. Resort finansów nie dysponuje jeszcze pełnym orężem narzędzi analitycznych, których wdrożenie jest planowane. Z całą pewnością można zaobserwować widoczny progres, jeśli chodzi o skalę analiz plików JPK prowadzonych przez organy podatkowe i tendencja ta z pewnością będzie się utrzymywała.

5. E-kontrole w przyszłości

E-kontrola już teraz jest bardzo ważnym elementem uzupełniającym tradycyjną kontrolę podatkową i celno-skarbową. Czy e-kontrole całkowicie zastąpią kontrolę w dotychczasowym rozumieniu? W najbliższym czasie pewnie nie. Biorąc jednak pod uwagę zwiększającą się liczbę źródeł danych oraz coraz bardziej zaawansowaną analitykę, należy spodziewać się, że z czasem w coraz większym stopniu będzie ją zastępować. Dodatkowo pracownicy administracji mają coraz większą wiedzę, jak wykorzystywać dostępne dane przesyłane w formie elektronicznej i narzędzia do ich analizy.
Co istotne, e-kontrola jest dużo bardziej efektywna i jej efektywność będzie jeszcze bardziej się zwiększać – już teraz dane można zweryfikować szybciej przy mniejszym zaangażowaniu czynnika ludzkiego. A jesteśmy dopiero w trakcie tej drogi. Należy się spodziewać, że w przyszłości dane przesyłane w formie elektronicznej oraz gromadzone w systemie teleinformatycznym KAS w dużym stopniu będą determinować, jakie podmioty będą wytypowane do kontroli. Dzięki temu, że forma przesyłania danych jest w dużym stopniu ustandaryzowana, organy podatkowe mają możliwość bardzo sprawnie zweryfikować podstawowe nieprawidłowości pojawiające się w rozliczeniach oraz wyselekcjonować obszary i transakcje, które będą przedmiotem dalszej, bardziej szczegółowej analizy. Działania administracji są nakierowane na zwiększenie efektywności i skuteczności poboru podatków, przy równoczesnym zmniejszeniu inwazyjności samej kontroli. Oznacza to, że e-kontroli będzie coraz więcej. Firmy muszą się więc odpowiednio przygotować do tego typu kontroli, przede wszystkim dokładnie weryfikując dane raportowane w formie elektronicznej, by nie zawierały one błędów oraz – w miarę możliwości – nie „typowały” ich automatycznie jako potencjalnych kandydatów do kontroli.