W ocenie ustawodawcy nowe przepisy mają przyczynić się do wzmocnienia ochrony praw podatnika w relacji z urzędnikami. Z drugiej strony, mają też pomóc zwiększyć efektywność ściągania podatków przez organy skarbowe.
Nową ordynację otwiera pakiet ogólnych zasad, które regulują stosunki na linii skarbówka – podatnik. Fundamentem tej relacji ma być m.in. utrzymanie zasady in dubio pro tributario, czyli praktyka rozstrzygania spraw na korzyść podatnika w razie wątpliwości interpretacyjnych. Ustawodawca kładzie nacisk także na większy dostęp organów skarbowych dla podatnika, rozstrzyganie spraw bez zbędnej zwłoki, zasadę bezstronności fiskusa i równego traktowania podmiotów gospodarczych. Celem nowej ordynacji jest także dążenie do ugodowego rozwiązywania sporów a w razie oczywistej winy podatnika – wymierzenie mu kary proporcjonalnej do wagi przewinienia.
Jak zapewnia ustawodawca, zmiany w zakresie tajemnicy skarbowej będą korzystne dla biznesu. Dane firm mają być chronione tajemnicą skarbową na takim samym poziomie, jak dane objęte tajemnicą bankową. Co do zasady, dane w fakturach VAT nie są objęte taką tajemnicą, gdyż ta nie dotyczy informacji o procesach gospodarczych zachodzących w prowadzonych przez podatników przedsięwzięciach gospodarczych. Ustawodawca gwarantuje natomiast ochronę danych potencjalnych kontrahentów.
Urzędnicy z góry założą, że dane przekazywane w deklaracjach są rzetelne. Zgodnie z art. 131 projektu ordynacji podatkowej uregulowano bowiem domniemanie zgodności z prawdą również innych niż kwota podatku informacji zawartych w deklaracji (np. podstawy opodatkowania, kwoty odliczeń itp.). „Oznacza to, że zaproponowano wprowadzenie generalnej zasady, zgodnie z którą każda deklaracja korzysta z ochrony prawnej”- czytamy w uzasadnieniu projektu.
Zmieni się także prawo do składani korekty deklaracji. Obecnie nie ma możliwości złożenia korekty deklaracji podatkowych na etapie prowadzonego przez organ podatkowy postępowania podatkowego. Nawet gdy podatnik zgadza się z ustaleniami organu podatkowego dokonanymi w postępowaniu podatkowym, nie ma możliwości skorygowania deklaracji, a organ każdorazowo musi zakończyć prowadzone postępowanie decyzją wymiarową – czytamy w uzasadnieniu. Odpowiedzią na tę lukę w prawie jest projektowany art. 139, zgodnie z którym, strona w terminie wyznaczonym przez organ pierwszej instancji, może skorygować deklarację także w okresie objętym postępowaniem podatkowym.
Ustawodawca kładzie także nacisk na szybszą i sprawniejszą komunikację ze skarbówką. Stawia zatem na dokumenty elektroniczne i kontakt przez internet. Cyfryzacja wymusiła na ustawodawcy modyfikację zasady pisemności załatwiania spraw podatkowych. Zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 38 określony w ustawie wymóg pisemności uważa się za zachowany, jeżeli dokument elektroniczny zawierający tekst został opatrzony kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem zaufanym.
Przedawnienie poboru podatków przez skarbówkę oznacza wyznacza czas na jego egzekucję W nowej ordynacji zaproponowano wprowadzenie limitów czasowych dla fiskusa na pobór podatków.
Jak wskazano w ustawie, zawieszenie biegu terminu przedawnienia będzie następować tylko z przyczyn obiektywnych, niezależnych od organu podatkowego, takich jak m.in.: śmierć zobowiązanego, śmierć przedstawiciela ustawowego zobowiązanego, utraty przez zobowiązanego lub jego przedstawiciela ustawowego zdolności do czynności prawnych, wystąpienie do innego organu lub sądu o rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego, od którego rozstrzygnięcia uzależnione jest wydanie decyzji wymiarowej przez organ podatkowy.
W prowadzono dwa okresy przedawnienia wymiaru tj. 3 i 5 lat . Pierwszy limit będzie miał zastosowanie do podatków niezwiązanych z prowadzeniem biznesu. Drugi dotyczy ryzyka wyłudzania podatków przez firmy. Jak czytamy w uzasadnieniu, okres ten w związku z instytucją zawieszenie biegu terminu przedawnienie poboru, spowodowaną m.in. ustanowieniem hipoteki czy zastawu skarbowego, może być maksymalnie przedłużony o kolejne 5 lat. Oznacza to, że organ podatkowy może mieć nawet 10 lat, aby wyegzekwować należny podatek.
Fiskus będzie mógł negocjować z podatnikiem warunki spłaty zobowiązań. Zgodnie z art. 225 projektu, organ będzie mógł odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć do na raty. W szczególnych przypadkach, będzie mógł umorzyć dług i odsetki.
Nowością jest wprowadzenie możliwości umorzenia podatku przed upływem terminu jego płatności, tj. zanim przekształci się w zaległości podatkową. Ulga ta będzie dostępna na tych samych zasadach, co obowiązujące obecnie umorzenie zaległości podatkowej.
Jeśli organ podatkowy uzna, że zwrot nadpłaconego podatku spowoduje tzw. bezpodstawne zbogacenie się, będzie mógł odmówić wypłacenia podatnikowi należności. Nowo wprowadzone regulacje wydłużają także z 30 dni do 3 miesięcy okres, w którym można złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty. Wnioski te mogą być złożone w tym terminie także po upływie okresu przedawnienia poboru.
Nowa ordynacja utrzymuje możliwość wnioskowania o wydaniu interpretacji. W przypadku objaśnień indywidualnych, opłata co do zasady uiszczana jest w wysokości 40 zł w terminie 7 dni od złożenia wniosku. Opłata ta proporcjonalnie wzrasta w zależności od liczby zainteresowanych wskazanych we wniosku.
Zgodnie z art.562, w szczególnych przypadkach opłata ta wzrośnie do 2000 zł. Chodzi m.in. o sytuacje, gdy przedstawione we wniosku zdarzenie wiąże się z powstaniem korzyści podatkowej przekraczającej 500 000 zł lub odnosi się do transakcji między podmiotami powiązanymi.
Jak czytamy w uzasadnieniu ustawy, obecnie postępowanie dotyczące 50 zł i 500 mln zł prowadzone jest według tych samych reguł. Zgodne z celem ustawodawcy „Nie ma sensu prowadzenia postępowań w sytuacji, gdy kwota podatku nie przekracza 50 zł. Kwota ta nie pokrywa w wielu przypadkach kosztów związanych z doręczeniami pism.” Zgodnie z projektem takich postępowań nie wszczyna się a wszczęte umarza. Tzw. limit bagatelności sprawy wyceniono na kwotę 50 zł. Jeśli sprawa dotyczy uszczerbku na finansach państwa mniejszych niż ta kwota, podatnik nie musi obawiać się postępowania.
Obok mediacji i ugody, w ordynacji zaproponowano nową instytucję – umowę podatkową. Jest to forma porozumienia między podatnikiem a organem skarbowym. Jak czytamy w uzasadnieniu, taka umowa może zostać zawarta w szczególności w przypadku trudnych do usunięcia wątpliwości co do stanu faktycznego w sprawie. Jakich spraw może dotyczyć umowa? Ustawodawca przyznaje, że tutaj zakres przedmiotowy jest elastyczny a katalog obszarów uzgodnień nieograniczony. Strony mogą dość do porozumienia także dzięki mediacji. Wynik mediacji ma być dokumentowany w protokole zawierającym m.in. informację o treści umowy lub jej braku.
Podstawa prawna: Projekt z dnia 8 marca 2019 roku Ordynacja podatkowa
