Darowizna i polecenie to dwa odrębne tytuły opodatkowania i nawet jeśli nie ma podatku od darowizny, to jest od nabycia tytułem polecenia – wyjaśniło Ministerstwo Finansów w związku z wyrokami NSA (sygn. akt II FSK 1525/16 oraz II FSK 1526/16). Kto więc zapłaci podatek? Odpowiedź może być różna.
Zasadniczo wyróżnić można dwie podstawowe sytuacje:
  • darowizna z poleceniem, aby obdarowany przeznaczył majątek na konkretny, własny cel (np. gdy darczyńca wskazał obdarowanemu: przeznacz pieniądze na spłatę swojego kredytu mieszkaniowego),
  • darowizna z poleceniem, w wyniku którego majątek nabywa osoba trzecia (gdy np. darczyńca powiedział obdarowanemu: przekaż pieniądze swojej siostrze).
W pierwszej sytuacji obdarowany zapłaci podatek nie od darowizny, tylko od nabycia tytułem polecenia. Wyjaśnił to dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej m.in. w interpretacji z 13 września 2018 r. (nr 0111-KDIB4.4015.100. 2018.1.BD).
Darowizna nieruchomości jest bez VAT, gdy nie było prawa do odliczenia
Darowizna nieruchomości jest bez VAT, gdy nie było prawa do odliczenia

Zobacz również
W drugiej sytuacji obdarowany również nie zapłaci podatku od darowizny. Będzie natomiast musiała go uiścić osoba, która stanie się nabywcą tytułem polecenia. Potwierdziło to Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na pytanie DGP: „Gdy wartość wykonanego polecenia odpowiada wartości przedmiotu darowizny, obdarowany nie będzie zobowiązany do zapłaty podatku z tytułu darowizny. Podatek może natomiast wystąpić w związku z wykonaniem polecenia darczyńcy.”

trzy pytania

ikona lupy />
Karol Bryl notariusz w spółce Ewa Cubała-Chałupczak, Paweł Chałupczak i Partnerzy – Notariusze spółka partnerska / Dziennik Gazeta Prawna

Ciężarem jest tylko wykonane polecenie

Wyobraźmy sobie trzy osoby, które chcą zawrzeć notarialną umowę darowizny z poleceniem: A – darczyńca, B – obdarowany, C – osoba trzecia, na którą obdarowany ma przenieść tytułem polecenia określoną kwotę z otrzymanej darowizny. Darowizna ma wynieść 100, a kwota wynikająca z polecenia – 15. Jak powstaje obowiązek podatkowy w takiej sytuacji?
Obowiązek podatkowy od polecenia powstaje z chwilą nabycia przez C kwoty 15. Ta osoba jest podatnikiem. Oczywiście, relacja zbywca-nabywca zachodzi w tej sytuacji między A i C (czyli darczyńcą i osobą trzecią). Wynika to bezpośrednio z przepisów. Natomiast B zapłaci podatek od darowizny kwoty 85, a nie od 100, jeśli tylko polecenie będzie już wykonane. Wykonanie polecenia jest bowiem warunkiem uznania go za ciężar darowizny. Oznacza to, że kwota 15 musiałby być przekazana C najpóźniej w tym samym momencie, co sama darowizna.
Podatnik odebrał działkę niewdzięcznemu bratu. Odzyskana darowizna nie pozbawia kosztów
Podatnik odebrał działkę niewdzięcznemu bratu. Odzyskana darowizna nie pozbawia kosztów

Zobacz również
Jak zachowa się w takiej sytuacji notariusz jako płatnik podatku? Załóżmy, że A i B to teściowa i synowa, a C jest siostrą B.
Notariusz jako płatnik pobierze od osoby B podatek od darowizny wyliczony od kwoty 85 (A i B to I grupa podatkowa) oraz jednocześnie pobierze podatek od C od nabycia tytułem polecenia, wyliczony od kwoty 15 (A i C to III grupa).
A co jeśli polecenie nie jest spełniane równolegle z dokonaniem darowizny?
W takiej sytuacji notariusz musi pobrać należny podatek od całej kwoty darowizny.