Szef KAS będzie mógł blokować nie tylko główne konto firmy, ale też rachunek VAT. Konsekwencją będzie wykreślenie z rejestru podatników
To skutki regulacji, które zaczną obowiązywać już od połowy maja br. W praktyce blokowanie rachunków VAT będzie możliwe od lipca br., gdy wejdą w życie przepisy o podzielonej płatności (split payment).
Możliwość takiej blokady zakłada ustawa, która ma pomóc zapobiegać wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń (Dz.U. z 2017 r. poz. 2491), zwana potocznie ustawą o STIR. Zasadniczo obowiązuje ona od 13 stycznia br., ale część wejdzie w życie po czterech miesiącach od tej daty.
Przesunięcie dotyczy właśnie blokowania rachunków bankowych przez szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Będzie on mógł to zrobić na 72 godziny, jeżeli dostanie informacje (w szczególności wyniki analizy ryzyka) wskazujące, że podatnik może wykorzystywać działalność banków lub spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych (SKOK) do wyłudzeń.
Szef KAS będzie mógł przedłużyć ten czas do trzech miesięcy, gdy „wystąpi uzasadniona obawa co do wykonania zobowiązania podatkowego przez podatnika”.
Wykreślenie z rejestru
Konsekwencje blokady mogą być jeszcze bardziej dotkliwe. Przedsiębiorca będzie mógł bowiem zostać wykreślony z rejestru podatników VAT – potwierdził wiceminister finansów Paweł Gruza w odpowiedzi z 26 marca 2018 r. na zapytanie poselskie nr 6974.
Możliwość tę wprowadził – i to już od 13 stycznia br. – art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT. Na jego podstawie naczelnik urzędu skarbowego ma prawo usunąć podatnika z rejestru (bez konieczności zawiadamiania go o tym), jeżeli posiadane informacje wskazują na prowadzenie przez przedsiębiorcę działań z zamiarem wykorzystania działalności banków lub SKOK do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi.
Gdy wejdą w życie przepisy umożliwiające blokowanie rachunków ze względu na ryzyko wykorzystywania ich do wyłudzeń skarbowych, wykreślenie z rejestru VAT będzie już tylko naturalną konsekwencją blokady konta.
Skutkiem blokady i wykreślenia z rejestru będzie nie tylko utrata kontrahentów, bo fiskus odmówi im prawa do odliczenia podatku naliczonego (tak jak i samemu przedsiębiorcy). Na dodatek – jak poinformował Paweł Gruza – wykreślony podatnik nie będzie mógł korzystać z rachunku VAT. Rachunek ten będzie bowiem otwierany wyłącznie do rachunków rozliczeniowych prowadzonych dla podatników VAT.
Będą problemy
Zasadniczo eksperci akceptują blokowanie rachunków bankowych na podstawie ustawy o STIR. Przyznają, że umożliwi to szybszą niż dziś reakcję organów na podejrzenia wyłudzeń skarbowych. Takiego zdania jest m.in. Roman Namysłowski, doradca podatkowy i partner zarządzający w Crido Taxand. Uważa, że działania ustawodawcy wychodzą naprzeciw oczekiwaniom podatników dotyczącym skutecznego eliminowania oszustów wyłudzających podatki. Dzięki działaniom fiskusa otrzymują oni jasny sygnał, że handel z podejrzanym może oznaczać udział w karuzeli.
Eksperci obawiają się jednak negatywnych skutków, bo uniemożliwienie przedsiębiorcy korzystania z pieniędzy może prowadzić do bankructwa. Wystarczy bowiem niezrozumienie przez urzędnika podstawowych, zgodnych z prawem mechanizmów rozliczeń pomiędzy spółkami (np. pomiędzy spółką córką w Polsce a spółką matką na Cyprze), aby powstały wątpliwości umożliwiające blokadę rachunku nawet na trzy miesiące.
– Jak to na wojnie, będą ofiary, tj. podmioty, którym niesłusznie zablokowano rachunek i wykreślono z rejestru VAT – mówi Roman Namysłowski.
Dlatego jego zdaniem musi zadziałać mechanizm „odkręcania” blokady i związanych z tym konsekwencji dla podatnika. By niesłusznie oskarżeni nie musieli udowadniać swojej uczciwości.
Według Remigiusza Pytlika, adwokata i doradcy podatkowego z kancelarii EXPERT, konsekwencje blokady mogą ponieść także kupujący. – Z łatwością można wyobrazić sobie sytuację, gdy nieuczciwy podmiot zostanie wykreślony z rejestru VAT bezpośrednio przed wpłynięciem pieniędzy na jego rachunek VAT. Biorąc pod uwagę dotychczasową praktykę organów podatkowych, można przypuszczać, że taki przelew stanie się pretekstem do odmowy prawa do odliczenia, z uwagi choćby na niedochowanie staranności przez nabywcę – uważa ekspert.
Zdaniem Remigiusza Pytlika w takiej sytuacji przelew podatku na zablokowany rachunek VAT należący do podmiotu, który został wykreślony z rejestru, powinien być wstrzymany. – Wymaga to jednak dostosowania przepisów w zakresie split payment do regulacji o STIR – wskazuje ekspert.