Do rozliczania VAT z tytułu dostaw towarów lub świadczenia usług są zobowiązani co do zasady sprzedawcy (tj. dostawcy towarów lub usługodawcy). Nie jest to jednak zasada bezwzględnie obowiązująca. W przypadkach określonych w art. 7 ust. 1 pkt 4, 5, 7 i 8 ustawy o VAT podatnikami VAT z tytułu dostaw towarów lub świadczenia usług są – w ramach mechanizmu odwrotnego obciążenia – nabywcy towarów i usług.
Mechanizm ten ma najczęściej zastosowanie w przypadku podlegających opodatkowaniu VAT w Polsce czynności dokonywanych przez zagranicznych podatników, tj. podatników nieposiadających na terytorium kraju siedziby działalności gospodarczej ani stałego miejsca prowadzenia działalności (zob. art. 17 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy o VAT). Niekiedy jednak mechanizm odwrotnego obciążenia ma zastosowanie również w przypadku czynności dokonywanych przez polskich podatników.
Podatnicy z tytułu dostaw towarów: Na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 7 ustawy o VAT podatnikami z tytułu dostaw towarów mogą być nabywcy towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT. Załącznik ten wymienia 58 grup towarów.