Problem: Spółka jawna zajmuje się transportem drogowym. Ma ubezpieczenie OC. Realizowała zlecenie na rzecz niemieckiego spedytora – przewoziła jego towar z Francji do Niemiec. Kierowca ciężarówki przewożącej towar podczas postoju został napadnięty (odurzony), a towar o wartości ok. 70 tys. euro skradziono. Spółka zgłosiła szkodę do ubezpieczyciela, ale ten wypłacił niemieckiemu kontrahentowi jedynie 22 tys. euro.

Ubezpieczyciel powołał się na art. 23 konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR). Zgodnie z nim, jeżeli na podstawie postanowień konwencji przewoźnik jest zobowiązany zapłacić odszkodowanie za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru, odszkodowanie to oblicza się według wartości towaru w miejscu i w okresie przyjęcia go do przewozu. Odszkodowanie nie może jednak przekraczać 8,33 jednostki rozrachunkowej za 1 kilogram brakującej wagi brutto. Ubezpieczyciel za podstawę wypłaty odszkodowania przyjął wagę, a nie wartość towaru, co dało właśnie kwotę 22 tys. euro. Spedytor pozwał więc spółkę. Spółka, chcąc uniknąć kosztownego procesu i dalej współpracować z niemieckim kontrahentem, podpisała z nim ugodę sądową i wypłaciła mu różnicę między wypłaconym przez ubezpieczyciela odszkodowaniem a wartością towaru. Czy w takiej sytuacji spółka będzie mogła zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu wydatki związane z zawarciem ugody, czyli koszty wypłaconego odszkodowania oraz koszty postępowania?

Dla DGP Izba Administracji Skarbowej w Katowicach

Zapłacona kwota odszkodowania wynikającego z ugody sądowej lub przedsądowej, w sytuacji gdy jej wydatkowanie miało na celu zabezpieczenie i zachowanie źródła przychodów, co do zasady może stanowić koszt uzyskania przychodu.

Niemniej jednak należy zauważyć, że w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych do uznania za koszt uzyskania przychodów kwoty ustalonej w wyniku ugody podstawą jest nie sam fakt zawarcia ugody między stronami, lecz cel tej ugody i warunki jej towarzyszące.

Kiedy ubruttowienie należności można uznać za KUP
Kiedy ubruttowienie należności można uznać za KUP

Zobacz również

Dla kwalifikacji do celów podatkowych przedmiotowych wydatków kluczowe znaczenie ma bowiem ocena ich celowości w oparciu o całokształt okoliczności dotyczących poniesienia konkretnego wydatku. Ponadto kwota ustalona w wyniku ugody może być zakwalifikowana do kosztów podatkowych pod warunkiem, że ugoda nie jest podyktowana ewidentną winą podatnika. Co więcej, podatnik powinien dopełnić wszelkich starań, by zapobiec wystąpieniu okoliczności, które są przyczyną wypłacenia odszkodowania.

Orzecznictwo sądowe wskazuje więc na możliwość zaliczenia do kosztów podatkowych wydatków związanych z zawartymi ugodami jedynie w sytuacji, gdy zachodzą okoliczności niezależne od podatnika.

Mając powyższe na uwadze, nie można zatem jednoznacznie ocenić, czy w przedstawionym ogólnie w zapytaniu stanie faktycznym zaistniały przesłanki do zaliczenia przez spółkę do kosztów uzyskania przychodu wydatków związanych z zawarciem ugody przedsądowej.

Na marginesie trzeba także wskazać, że w przypadku wystąpienia konkretnego problemu (zdarzenia) w kontekście prawa podatkowego podatnik może wystąpić do dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej będącej urzędową odpowiedzią na pytanie dotyczące jego skutków prawno-podatkowych.

EKSPERT RADZI

Istotne jest działanie w celu zabezpieczenia źródła przychodów
Piotr Augustyniak, partner w PATH Augustyniak, Hatylak i Wspólnicy
Kwestia zaliczania do kosztów uzyskania przychodów wydatków z tytułu zawarcia ugody przedsądowej budzi kontrowersje i spory pomiędzy podatnikami oraz organami podatkowymi. Zgodnie z przepisami poniesiony wydatek może być przez podatnika uznany za koszt podatkowy pod warunkiem łącznego spełnienia następujących warunków:
● został poniesiony w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
● jest związek pomiędzy wydatkiem a uzyskaniem przychodów (zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła przychodów),
● nie ma przepisu, który wyraźnie wyłączałby ten wydatek z kosztów uzyskania przychodów.
Ponadto oprócz związku poniesionego wydatku z przychodem, do uznania go za koszt podatkowy trzeba wykazać, że jest on racjonalny i gospodarczo uzasadniony.
Takiego uzasadnienia trzeba szukać, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności towarzyszące zawarciu umowy, a także jej wykonanie oraz ugodę. Trzeba też uwzględniać zmiany okoliczności, jakie towarzyszyły umowie i które doprowadziły do ugody.
Jeśli w momencie zawarcia umowy i jej realizacji (aż do zawarcia ugody) podatnik dochował należytej staranności, a zawarcie ugody było racjonalne, gospodarczo uzasadnione i było konsekwencją okoliczności, za które podatnik nie ponosi odpowiedzialności (w szczególności były od podatnika niezależne), można przyjąć, że wydatek z tytułu zapłaty określonej kwoty na mocy ugody jest dla spółki kosztem uzyskania przychodów.
Okoliczności opisanej sytuacji jasno wskazują, że zachowanie spółki było racjonalne. Podatnik powinien zebrać dokumentację, która to potwierdzi.
Trzeba jednak pamiętać, że jeśli doszłoby do sporu z fiskusem, to kluczowe może się okazać to, czy istnieje związek przyczynowo-skutkowy między poniesieniem przez podatnika wydatku z tytułu ugody a uzyskaniem bądź zachowaniem albo zabezpieczeniem przez niego źródła przychodów. Argumentem przemawiającym przeciwko istnieniu takiego związku jest to, że ugoda najczęściej jest zawierana w celu zakończenia sporu i minimalizacji kosztów (strat), jakie podatnik będzie zobowiązany ponieść na wypadek jego negatywnego rozstrzygnięcia. Jak wskazują organy podatkowe, samo działanie polegające na ograniczeniu uszczuplenia majątku nie przekłada się automatycznie na działanie w celu zabezpieczenia źródła przychodów. Jednak argumentem przemawiającym za istnieniem takiego związku może być wola stron do kontynuowania współpracy w przyszłości w celu osiągania wzajemnych korzyści. Taka wola powinna być poparta konkretnymi zapisami porozumienia między stronami. Jeśli podatnik wykaże, że głównym celem zawieranej ugody jest umożliwienie kontynuacji współpracy i osiąganie z tego tytułu przychodów w przyszłości, to będzie mógł wydatek zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.
Podstawa prawna
Art. 15 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1888 ze zm.).