Zmiany w tym zakresie zakłada opublikowany w ubiegłym tygodniu projekt nowelizacji unijnego rozporządzenia 904/2010. Bruksela łączy zaproponowaną nowelizację z przyjętą już i czekającą na wejście w życie, inną reformą podatkową czyli tzw. pakietem VIDA (VAT in the Digital Age). Cel jest w obu przypadkach ten sam i jest nim utrudnienie życia przestępcom podatkowym. O ile dziś działają oni we wszystkich krajach UE i są tam o krok przed fiskusem, o tyle po zmianach administracja podatkowa ma im dotrzymywać kroku i uratować miliardy euro wypływające co roku z budżetów poszczególnych państw.

Prokuratura Europejska i OLAF

Pomóc w skutecznej walce z przestępcami ma wzmocnienie roli Prokuratury Europejskiej (ang. European Public Prosecutors Office - EPPO) oraz Eropejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF). Dlaczego Bruksela reaguje właśnie teraz? Najprawdopodobniej dlatego, że została do tego wywołana. Przypomnijmy, że na początku października 2025 r. europejska prokurator generalna Laura Codruta Kovesi apelowała podczas konferencji prasowej, która miała miejsce w greckim Pireusie, aby UE uderzyła w gangi wyłudzające co roku ponad 50 mld ero z tytułu należnego podatku i cła (niektóre szacunki są znacznie wyższe). Pretekstem dla konferencji w Pireusie było dochodzenie EPPO w sprawie afery „Calypso”. Okazało się bowiem, że azjatyccy przestępcy wykorzystywali port w Pireusie zarządzany przez chińską firmę kontenerową do odprawiania towarów o zaniżanej wartości celnej, które trafiały potem do docelowych krajów UE w ramach tzw. procedury 42. UE traciła w ten sposób zarówno cło (nadal obowiązuje zwolnienie z cła dla towarów o wartości poniżej 150 euro) jak i VAT (w ramach procedury 42 miałby być zapłacony w kraju docelowym do czego nie dochodziło). Afera „Calypso” stała się wyłącznie symbolem, bo schematów wyłudzeń jest znacznie więcej. Tymczasem EPPO oraz OLAF chcąc skutecznie walczyć z przestępcami, muszą współpracować dwustronnie z krajowymi organami podatkowymi i prosić o dostęp do żądanych informacji według niejednolitych, skomplikowanych zasad. To utrudnia dochodzenie w sprawie przestępstw transgranicznych (np. obejmujących Polskę, Czechy, Słowację i Niemcy).

– Im szybciej EPPO i OLAF uzyskają kompleksowy obraz oszustw w całej UE, tym szybciej będą mogły interweniować – przekonuje w związku z tym Komisja Europejska. I to właśnie zmienić ma najnowszy projekt.

Łatwiej o podatkowe informacje

Zakłada on, że 1 września 2026 r. urzędnicy EPPO oraz OLAF za pośrednictwem unijnych systemów teleinformatycznych otrzymają scentralizowany dostęp do najważniejszych informacji podatkowych. Informacje, które zdobędą powinny być niezbędne do prowadzenia konkretnego dochodzenia, a więc nie będzie to dostęp nieograniczony. Urzędnicy unijni poznają dzięki temu w czasie rzeczywistym np. dane o:

  • numerach identyfikacyjnych VAT podejrzanych podmiotów,
  • najważniejszych informacjach związanych z transakcją importową zwolnioną z VAT (co będzie pomocne w walce z azjatyckimi gangami),
  • płatnościach transgranicznych zgromadzonych w unijnej bazie CESOP

EPPO oraz OLAF będą mogły też uzyskiwać informacje dotyczące procedury VAT One Stop-Shop oraz specjalnej procedury dostępnej dla małych i średnich unijnych przedsiębiorców za pośrednictwem unijnej zdecentralizowanej sieci wymiany informacji w zakresie VAT - Eurofisc.

Projekt nowelizacji zakłada również, że koordynatorzy obszarów roboczych sieci Eurofisc w poszczególnych krajach UE będą musieli z własnej woli przekazywać EPPO oraz OLAF wszelkie niezbędne informacje związane z transgranicznymi oszustwami VAT, o ile będą one niezbędne dla celów dochodzenia prowadzonego przez te organy.

Co dalej z projektem?

Najważniejsze zmiany, które zakłada projektowana nowelizacja mają obowiązywać już od 1 września 2026 r. Kolejne zmiany wejdą w życie 1 lipca 2030r., gdy uruchomiona zostanie centralna unijna baza transakcji zastępująca obecnie funkcjonującą wyszukiwarkę VIES (ang. VAT Information and Exchange System). W nowej bazie znajdą się informacje o transakcjach wewnątrzwspólnotowych objętych obowiązkiem e-fakturowania oraz dane identyfikacyjne podatników (w tym ich numery identyfikacyjne VAT-UE). Bruksela ma nadzieję, iż dzięki informacjom zgromadzonym w tej bazie przedsiębiorcy łatwiej niż obecnie będą mogli sprawdzić czy nie są nieświadomym uczestnikiem podatkowego przestępstwa.

Na razie jednak projekt nowelizacji musi przejść konsultacje z Parlamentem Europejskim oraz Europejskim Komitetem Ekonomicznym-Społecznym. Co najważniejsze będzie też musiał zostać zaakceptowany przez Radę UE.