Chodziło o nieodpłatne przekazanie maszyn rolniczych. Uczyniła to żona, likwidując własną działalność gospodarczą. Środki trwałe, wykorzystywane wcześniej w swojej firmie, przekazała mężowi prowadzącemu własny biznes.

Naczelnik urzędu skarbowego uznał, że była to nieodpłatna dostawa towarów w rozumieniu art. 7 ust. 2 ustawy o VAT. Wskazał, że podatniczka miała prawo do odliczenia podatku naliczonego przy zakupie tych maszyn. Określił więc należny VAT, który kobieta zapłaciła.

Potem jednak wystąpiła ona o stwierdzenie nadpłaty (prawie 90 tys. zł), bo – jak twierdziła – nie doszło do żadnej czynności opodatkowanej VAT. Argumentowała, że z uwagi na małżeńską wspólność majątkową, oboje małżonkowie wciąż dysponują przeniesionymi towarami, a zatem nie nastąpiło przeniesienie na męża prawa do rozporządzania tymi towarami jak właściciel.

Przekazanie maszyn to czynność opodatkowana VAT

Skarbówka nie zmieniła zdania. Uznała, że mimo istnienia małżeńskiej wspólności majątkowej, doszło do nieodpłatnej dostawy towarów. Każdy z małżonków prowadzi bowiem odrębną działalność gospodarczą i jest samodzielnym podatnikiem VAT, a więc przekazanie towarów między nimi stanowi czynność opodatkowaną VAT. Tym samym spełnione zostały przesłanki z art. 7 ust. 2 ustawy o VAT.

WSA: to nie dostawa towaru opodatkowana VAT

Nie zgodził się z tym Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie (sygn. akt I SA/Ol 196/22). Orzekł, że przekazanie maszyn mężowi nie było czynnością opodatkowaną, bo w małżeństwie objętym wspólnością majątkową nie występują dwa odrębne podmioty, z których jeden przekazuje majątek, a drugi go nabywa. Oboje małżonkowie mają wspólne prawo do całego majątku, w tym do poszczególnych jego składników – stwierdził sąd I instancji.

Małżonkowie jako odrębni podatnicy VAT

NSA uchylił wyrok sądu I instancji. Przywołał orzeczenie TSUE z 24 marca 2022 r. (w sprawie C-697/20), w którym unijny trybunał orzekł, że małżonkowie prowadzący odrębną działalność gospodarczą w ramach jednego gospodarstwa rolnego mogą być odrębnymi podatnikami VAT. Wyrok ten – jak przyznała sędzia Danuta Oleś – odwracał dotychczasowe spojrzenie na przesunięcia towarów między małżonkami. - Jeśli każdy z małżonków prowadzi samodzielnie działalność gospodarczą, to mimo małżeńskiej wspólności majątkowej, każdy z nich jest podatnikiem VAT. Skoro więc mamy do czynienia z dwoma odrębnymi podatnikami, to podatnicy ci mogą dokonywać między sobą czynności opodatkowane – wyjaśniła sędzia Oleś.

Sędzia dodała, że nieodpłatne przekazanie towarów jest traktowane na równi z ich odpłatną dostawą, zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o VAT.

Kiedy małżonkowie to jeden podatnik VAT?

W niektórych sytuacjach małżonkowie mogą zostać uznani za jednego podatnika VAT. Tak wynika z wyroku TSUE z 3 kwietnia 2025 r. (w sprawie C-213/24). Trybunał orzekł w nim, że oboje małżonkowie mogą być jednym podatnikiem VAT, jeżeli łączy ich wspólność ustawowa i razem dokonują transakcji, ponosząc związane z tym ryzyko gospodarcze. Chodziło wtedy o małżonków, którzy postanowili sprzedać grunty wchodzące w skład ich wspólnego majątku i skorzystali z usług pośrednika, który w ich imieniu miał się zająć odrolnieniem gruntu, podziałem na mniejsze działki i wyszukaniem nabywcy. Więcej o tym wyroku pisaliśmy w artykule „TSUE: Pośrednik pomaga w sprzedaży gruntu? Czas zapłacić VAT” (gazetaprawna.pl).

Wyrok NSA z 17 października 2025 r., sygn. akt I FSK 1120/22