Reforma KAS: Nowe uprawnienia urzędników mogą zaskoczyć przedsiębiorców

Po ponad 25 latach ustawę o kontroli skarbowej zastąpi znacznie obszerniejsza ustawa o Krajowej Administracji Skarbowej. Reforma, która niebawem wejdzie w życie, zakłada bowiem konsolidację administracji podatkowej, służby celnej i kontroli skarbowej. Jak zapewnia szef nowego organu Marian Banaś, celem KAS ma być poprawa ściągalności podatków. Ustawodawcy zapowiadają jednak, że kontroli będzie mniej, a budżet i tak zasilą wpływy podatkowe. Jak to możliwe?

Ograniczenie liczby kontroli i większe wpływy do budżetu

„Będziemy chodzić na kontrole tylko tam, gdzie to będzie konieczne na podstawie przeprowadzonej analizy ryzyka” – mówił szef KAS. Kontrole, choć będzie ich mniej, mają być bardziej dochodowe dzięki skuteczniejszym działaniom urzędników. Udostępnione przez resort finansów statystyki potwierdzają słuszność przyjętej taktyki. Kontrole skarbowe w pierwszych trzech kwartałach 2016 roku zaowocowały zasileniem budżetu państwa o ponad 1,5 mld złotych. Analogicznie za ten sam okres 2015 roku, do budżetu wpłynęło 870 mln złotych z tytułu kontroli skarbowej, której częstotliwość w podanych okresach była zbliżona.

Skuteczność kontroli ma gwarantować analiza ryzyka wystąpienia praktyk szkodliwych dla systemu podatkowego. Organy skarbowe nabiorą podejrzeń m.in. wobec podmiotów, które czasowo zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej, nie składały stosownych deklaracji (np. podatnicy VAT) bądź wystawiały tzw. „puste” faktury. – Profilowanie i katalogowanie cech, które mogą być przesłanką do wszczęcia kontroli usprawni ten proces. Dane przekazywane elektroniczne ułatwią urzędnikom weryfikację podatników – tłumaczy Agnieszka Tałasiewicz, Parter w Dziale Doradztwa Podatkowego EY. Zdaniem ekspertki wymóg elektronicznego raportowania, jak np. w przypadku JPK, pomoże oszacować prawdopodobieństwo ujawnienia nieprawidłowości. Dodaje, że planowane zmiany w praktyce mogą dotyczyć każdego podatnika. Wielu z nich, przez niedostateczną weryfikację potencjalnych kontrahentów, pada ofiarą przestępstw karuzelowych.

Kontrola bez zawiadomienia

Zgodnie z art.62 ust.2 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej, datą wszczęcia kontroli celno-skarbowej jest dzień doręczenia upoważnienia do jej przeprowadzenia. Oznacza to zatem zniesienie obowiązku zawiadamiana podatnika o zamiarze wszczęcia postępowania kontrolnego. Ustawa przewiduje również możliwość przeprowadzenia kontroli na podstawie legitymacji służbowej w przypadku podejrzenia, że nie są przestrzegane przepisy oraz okoliczności faktyczne przemawiają za niezwłocznym przeprowadzeniem kontroli. Wówczas na kontrolującego będzie nałożony obowiązek dostarczenia upoważnienia do kontroli w późniejszym terminie. Zgodnie z nowymi przepisami, podatnikowi przysługiwać będzie 14 dni od dnia doręczenia upoważnienia do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej uprawnienie do skorygowania deklaracji w zakresie objętym tą kontrolą. Korekta złożona po tym terminie, nie wywoła skutków prawnych. Czy ustawodawcy idą tym samym na rękę podatnikowi?

- Z jednej strony kontrolowany przedsiębiorca będzie mógł skorygować deklarację w ciągu 14 dni od doręczenia upoważnienia do kontroli. Z drugiej zaś przestanie obowiązywać dotychczasowe rozwiązanie, zgodnie z którym podatnik mógł złożyć taką deklarację po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze przeprowadzenia kontroli i przed jej wszczęciem. Oznacza to, że od 1 marca podatnik będzie miał więcej czasu na korektę deklaracji na początkowym etapie postępowania. Jednocześnie nie będzie mógł przygotować się z wyprzedzeniem do zapowiedzianej kontroli – komentuje Agnieszka Tałasiewicz.

Jak długo potrwa kontrola? Powinna być zakończona bez zbędnej zwłoki, jednak zgodnie z przepisami, nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia jej wszczęcia. O każdym przypadku niezakończenia kontroli celno-skarbowej we właściwym terminie zawiadamia się pisemnie kontrolowanego, podając przyczyny przedłużenia terminu zakończenia kontroli celno-skarbowej i wskazując nowy termin jej zakończenia.

Gdzie kończą się kompetencje urzędników? Podatnik zostanie skontrolowany wszędzie

Art. 59 ustawy o KAS, stanowiący o miejscu wykonywania czynności kontrolnych, budzi sporo wątpliwości. Zgodnie z nim, podatnik może być skontrolowany w urzędzie celno-skarbowym, w siedzibie firmy, miejscu prowadzenia lub przechowywania ksiąg podatkowych oraz „w każdym innym miejscu związanym z prowadzoną przez kontrolowanego działalnością, w tym w lokalu mieszkalnym lub w miejscach, w których mogą się znajdować urządzenia, towary lub dokumenty dotyczące tych urządzeń, towarów lub czynności podlegających kontroli.”

Co więcej, reforma administracji skarbowej znacząco poszerza uprawnienia urzędników. Nie dziwi fakt, że od 1 marca, w ramach prowadzonej kontroli, będą oni mogli żądać udostępnienia wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem postępowania. Jednak pracownicy KAS będą mieli także prawo żądać udostępnienia towarów, środków przewozowych a także środków łączności oraz urządzeń technicznych w ramach prowadzonej kontroli. Przysługiwać im będzie także prawo wstępu, przebywania i poruszania się na gruncie oraz w budynku, lokalu lub innym pomieszczeniu kontrolowanego. Będą mogli też przeszukać lokal, w tym lokal mieszkalny. Do tego potrzebna będzie zgoda prokuratora, jednak w sytuacjach niecierpiących zwłoki, pracownicy KAS przeszukają lokal z pominięciem tego wymogu.

Kto odpowiada za kontrolę?

Reforma administracji skarbowej przekształci postępowanie kontrolne w kontrolę celno-skarbową, za którą odpowiadać będzie jeden z 16 naczelników urzędu celno-skarbowego. Czynności kontrolne będą mogły być przeprowadzane także poza terytorialnym zasięgiem ich działania, co daje kres właściwości terytorialnej kontroli skarbowej. Jak tłumaczy ekspertka, taka zmiana jest gwarantem elastyczności i przełoży się na efekt kontroli.

Po zakończeniu czynności kontrolnych sporządza się wynik kontroli. Zawiera on oznaczenie organu, wskazanie kontrolowanego, datę wydania, zakres kontroli, informację o nieprawidłowościach lub ich braku a także podpis naczelnika urzędu celno-skarbowego lub osoby, która go zastępuje. Ważnym sygnałem dla podatników jest zatem fakt, że wynik kontroli nie przewiduje zastrzeżeń kontrolowanego podmiotu czy wyjaśnień, a od decyzji naczelnika urzędu celno-skarbowego przysługuje odwołanie do tego samego organu.

Reforma KAS: Od marca dwuinstancyjność będzie pozorna>>

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej