Minister odmawia zwolnienia z VAT od złomowania przez gminy porzuconych pojazdów. Sądy czekają na odpowiedź unijnego Trybunału.
Obowiązki gmin dotyczące pozostawionych pojazdów / Dziennik Gazeta Prawna
Zmiana przepisów ustawy o VAT (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 z późn. zm.) od 1 stycznia 2014 r. nie poprawiła sytuacji gmin. Minister finansów nadal uważa, że przekazanie do recyklingu samochodów usuniętych z drogi jest opodatkowane. Natomiast obowiązek złomowania wynika z ustawy z 2 czerwca 2005 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. nr 108, poz. 908 z późn. zm.) – w określonych przypadkach, np. gdy samochód jest bez rejestracji (chodzi również o wraki), kierowca jest pijany czy też nie posiada odpowiednich dokumentów, gmina musi usunąć pojazd.

Trudna praktyka

Koszty odholowania i parkingu pokrywa właściciel pojazdu. Jednak samorząd nie może na to liczyć, gdy ten ostatni nie zgłosi się po odbiór. Może odzyskać jedynie część środków, gdy po przepadku auta na rzecz gminy pojazd nienadający się do eksploatacji przekaże do demontażu.
Marek Wójcik ze Związku Powiatów Polskich, potwierdza, że przekazywanie samochodów do złomowania to częsta praktyka, wynikająca z konieczności. Poniesione przez gminy koszty tylko wyjątkowo równoważą się w takich przypadkach z przychodami.
Same organy podatkowe traktują czynność przekazywania aut nienadających się do eksploatacji tak jak standardową dostawę towarów objętą podstawową 23-proc. stawką VAT. Jedna z gmin upatrywała zmiany podejścia fiskusa w nowelizacji przepisów, które obowiązują z początkiem tego roku. Wystąpiła o interpretację podatkową. Uważała, że może skorzystać ze zwolnienia na podstawie nowego brzmienia art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług.

Nowe brzmienie

Do końca 2013 r. zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT zwolniona z tego obciążenia była dostawa towarów używanych, pod warunkiem, że w stosunku do nich nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o wysokość podatku naliczonego.
Dariusz Orczykowski, doradca podatkowy w Grupie Gumułka, podkreśla, że organy podatkowe kwestionowały możliwość skorzystania z tego zwolnienia w przypadku odpłatnego przekazania pojazdów do demontażu. Wskazywały na niespełnienie wymogu używania pojazdów. Samorządy jedynie przechowują auta przeznaczone do demontażu na parkingach strzeżonych.
Od 1 stycznia 2014 r. preferencji podlega jednak dostawa towarów wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku, jeżeli z tytułu ich nabycia, importu lub wytworzenia nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę obciążenia naliczonego.
Pełnomocnicy gminy, która złożyła wniosek o interpretację, wyjaśnili, że samorząd nie wykorzystuje pojazdów do wykonywania żadnej czynności podlegającej ustawie o VAT ani też czynności zwolnionej z tego podatku. Nie przysługiwało więc gminie prawo do odliczenia daniny w związku z przejęciem aut. Jedynym celem gminy jest doprowadzenie do ich demontażu, do czego zobowiązują ją odrębne przepisy.
Jednak minister finansów odmówił gminie prawa do zwolnienia. Działając z jego upoważnienia, dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z 8 października 2013 r. (sygn. akt ILPP1/443-576/13-4/MK) stwierdził, że gmina nie wykorzystuje pojazdów wyłącznie na cele działalności zwolnionej. Tym samym nie są spełnione obecnie obowiązujące reguły zwolnienia z podatku.
Izba skarbowa nie znalazła też podstaw do zastosowania w sprawie gminy art. 15 ust. 6 ustawy o VAT. Przepis ten wyłącza z grona podatników organy władzy publicznej (np. jednostki samorządu terytorialnego) oraz urzędy obsługujące je w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami, dla realizacji których zostały one powołane. Wyłączenie to nie ma jednak zastosowania do czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych. Według fiskusa przekazanie do demontażu pojazdu jest zaś czynnością o charakterze cywilnoprawnym. Dlatego gmina nie może skorzystać także i z tej regulacji.
Jerzy Martini, doradca podatkowy, partner w kancelarii Martini i Wspólnicy, zgadza się z interpretacją. Uważa, że sprzedawane pojazdy nie służyły działalności gminy zwolnionej z VAT. Brak jest też podstaw do wyłączenia z opodatkowania takiej sprzedaży na podstawie art. 15 ust. 6 ustawy.
Zdaniem eksperta interpretacja ministra jest także zgodna z prawem unijnym. Z dotychczasowego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wynika, że działalnością w ramach władztwa publicznego jest ta prowadzona przez organy podlegające prawu publicznemu na mocy szczególnego reżimu prawnego mającego do nich zastosowanie. Nie obejmuje ona natomiast działalności prowadzonej przez nie w takich samych warunkach prawnych, jak te mające zastosowanie do podmiotów prywatnych.
– Ponieważ w odniesieniu do sprzedaży przez gminę pojazdów zastosowanie ma prawo cywilne, a nie szczególny reżim publicznoprawny, podlega ona opodatkowaniu VAT – stwierdza Jerzy Martini.

Odpowiedź trybunału

Kluczowy dla rozstrzygnięcia sporu samorządów z fiskusem w sprawie tego, kiedy czynności gminy mają charakter cywilnoprawny, a kiedy są przejawem wyłącznie władztwa publicznoprawnego, może być wyrok TSUE (sprawa C-72/13 Gmina Wrocław przeciwko ministrowi finansów). Unijny trybunał będzie musiał odpowiedzieć na pytanie zadane przez Naczelny Sąd Administracyjny (por. postanowienie z 17 sierpnia 2012 r ., sygn. akt I FSK 1612/11). Sprawa ta dotyczy m.in. tego, czy czynności gminy polegające na sprzedaży nabytych z mocy prawa lub pod tytułem darmym mienia – w tym nieruchomości – są opodatkowane VAT.
Dariusz Orczykowski uważa, że zagadnienie przedstawione przez NSA obejmuje kwestie przejęcia przez gminę na własność pojazdów, które następnie są przekazywane (sprzedawane) do demontażu.
Gminy, które zdecydowały się na rozwiązanie sporu z fiskusem w sądzie, muszą liczyć się z tym, że do czasu publikacji wyroku TSUE sądy administracyjne zawieszą ich postępowania.

Zasady rozliczenia

Wskazać trzeba, że w przypadku przekazania przez gminę pojazdów stacji demontażowej zastosowanie ma innego rodzaju rozliczenie niż w przypadku standardowej sprzedaży towarów i wystawiania faktur. Chodzi o mechanizm odwrotnego obciążenia. – Podatek rozliczy nabywca takich pojazdów, czyli stacja demontażu – mówi Jerzy Martini.
Zgodnie z zeszłoroczną nowelizacją ustawy o VAT z 26 lipca 2013 r. (Dz.U. poz. 1027) pod pozycją 29 załącznika nr 11 do ustawy o podatku od towarów i usług, który określa katalog towarów objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia, wymienione zostały wraki przeznaczone do złomowania inne niż statki i pozostałe konstrukcje pływające. Oznacza to, że gmina, przekazując pojazdy do demontażu, wystawia fakturę z odpowiednią adnotacją, że podlega ona odwrotnemu obciążeniu, a stacja jako nabywca rozlicza podatek należny od tej transakcji. W związku z tym gmina dostaje od niej należność za oddane samochody pomniejszoną o VAT.