Umowa pożyczki, uregulowana w przepisach kodeksu cywilnego, w zależności od woli stron może być odpłatna bądź nieodpłatna. Organy podatkowe restrykcyjnie podchodzą do pożyczek udzielanych nieodpłatnie między osobami prawnymi, w tym w szczególności między podmiotami powiązanymi kapitałowo (np. spółce córce przez spółkę matkę).
Argumentują, że w obrocie gospodarczym umowa pożyczki jest z reguły umową odpłatną, co wyraża się w jej oprocentowaniu. Z tego względu zawarcie umowy nieoprocentowanej pożyczki kwalifikują jako otrzymanie przez pożyczkobiorcę nieodpłatnego świadczenia (art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT; t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 74, poz. 397 z późn.zm.).
Pożyczkobiorca bowiem przez określony czas korzysta z cudzego kapitału, nie ponosząc z tego tytułu jakichkolwiek ciężarów i dzięki temu znajduje się w sytuacji uprzywilejowanej w stosunku do tych podmiotów, które korzystają z pożyczek (kredytów) na zasadach rynkowych, tj. za wynagrodzeniem (por. m.in. interpretację dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 27 stycznia 2012 r., sygn. ILPB4/423-406/11-2/MC).
Zdaniem organów podatkowych powstanie przychodu ze świadczeń nieodpłatnych należy rozważyć zawsze wtedy, gdy podatnik CIT otrzymuje, bez obowiązku świadczenia wzajemnego, rzeczy lub prawa bądź inne świadczenia lub też możliwość korzystania z rzeczy lub praw (w szczególności ze środków pieniężnych). Wartość nieodpłatnych świadczeń należy w takim przypadku ustalić na podstawie art. 12 ust. 6 pkt 4 ustawy o CIT.
Oznacza to, że w związku z nieoprocentowaną pożyczką udzieloną podmiotowi powiązanemu kapitałowo organy podatkowe mogą przypisać pożyczkodawcy przychód w postaci hipotetycznych odsetek ustalonych na zasadach rynkowych (zwłaszcza wtedy, gdy jest to podmiot zagraniczny – por. wyrok NSA, sygn. akt II FSK 463/08). Ich wartość powinna zostać określona na podstawie najniższego oprocentowania oferowanego na rynku przez podmioty niezależne, udzielające pożyczek na podobny okres w porównywalnych warunkach.
Wskazać należy, że dużo bardziej liberalnie organy podatkowe podchodzą do nieoprocentowanych pożyczek, udzielanych ze środków obrotowych firmy pracownikom. Uznają, że dla pożyczkodawcy takie świadczenia są neutralne podatkowo (por. m.in. interpretacje o sygn.: ILPB3/423-1117/09-2/DS.; ILPB3/423-442/09-2/KS; ILPB2/436-276/09-2/AJ; ILPB1/415-1331/09-2/TW).
Zdaniem organów podatkowych w obrocie gospodarczym umowa pożyczki jest z reguły umową odpłatną, co wyraża się w jej oprocentowaniu