Określony w ustawie o PIT dochód uzyskany ze sprzedaży akcji jest opodatkowany 19-proc. stawką. Niektóre dochody z akcji są jednak całkowicie lub częściowo zwolnione z opodatkowania. O preferencji podatkowej decyduje rodzaj akcji, moment i sposób ich nabycia oraz zbycia.
ANALIZA
Przychody ze sprzedaży akcji, na gruncie przepisów podatkowych, zaliczają się do grupy przychodów z kapitałów pieniężnych, określonych szczegółowo w art. 17 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT). Od dochodów z tych źródeł płaci się 19-proc. podatek dochodowy. Z pozostałych przepisów podatkowych wynika jednak, że niektóre papiery udziałowe spółek akcyjnych są wolne od podatku.

Kluczowy 2004 rok

To opodatkowanie wprowadzone zostało ustawą z 12 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 202, poz. 1956). Zgodnie jednak z przepisem przejściowym tej ustawy, tj. art. 19 ust. 1, niektóre dochody (poniesione straty) nie są opodatkowane.
Z powyższego przepisu wynika jednak, że aby zwolnienie podatkowe mogło być zastosowane, konieczne jest łączne zaistnienie pewnych warunków. Na podstawie tego przepisu przejściowego zwolnieniem objęte są dochody osób fizycznych z odpłatnego zbycia akcji nabytych przed 1 stycznia 2004 r., jeśli akcje były dopuszczone do publicznego obrotu papierami wartościowymi, na podstawie publicznej oferty lub na giełdzie papierów wartościowych albo w regulowanym pozagiełdowym wtórnym obrocie publicznym.
Zaznaczyć trzeba, że zgodnie z przytoczonym art. 19 ust. 2 powyższe przesłanki nie mają zastosowania do odpłatnego zbycia papierów wartościowych, dokonywanego w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Akcje pracownicze z podatkiem

Wyszczególnienie warunków, których zaistnienie zwalnia dochody ze sprzedaży akcji z PIT, ma istotne znaczenie m.in. dla posiadaczy akcji pracowniczych. Pracownicy niektórych przedsiębiorstw, którzy w latach 90. ubiegłego wieku otrzymali akcje pracownicze, często zwracają się z pytaniem do organów podatkowych o interpretację indywidualną, czy dochód uzyskany ze sprzedaży tych akcji po wejściu spółki na giełdę jest zwolniony z podatku, jeśli akcje te zostały zakupione przed 2004 rokiem.
Organy podatkowe jednolicie uznają, że dochód ze sprzedaży akcji pracowniczych, choćby nabytych przed 2004 rokiem, nie jest wolny od podatku (np. interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 28 lipca 2008 r., nr IBPB2/415-822/08/HS (KAN-4321/08/08) i wskazują na istotną kwestię jednoczesnego spełnienia omawianych przesłanek.
Szymon Wilga z Europejskiego Centrum Doradztwa i Dokumentacji Podatkowej (ECDDP) zwraca uwagę, że ze względu na okoliczność nabywania akcji pracowniczych poza obiegiem publicznym ich sprzedaż zawsze będzie opodatkowana niezależnie od tego, czy zostały nabyte przed, czy od 1 stycznia 2004 r.



Darowizna i spadek

Oprócz preferencji związanej z akcjami nabytymi przed 2004 rokiem przepisy podatkowe określają także i inne zwolnienia podatkowe. Nieodpłatne zbycie akcji na podstawie umowy darowizny co do zasady nie podlega PIT.
- Darowizna i nabycie akcji przez osoby fizyczne z tzw. pierwszej grupy podatkowej nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, o ile podatnik powiadomi o tym urząd skarbowy we właściwym terminie i we właściwej formie - dodaje Marek Kozaczuk, doradca podatkowy w kancelarii Dewey & LeBoeuf.
Z kolei dochód uzyskany ze zbycia akcji otrzymanych w drodze darowizny albo spadku jest zwolniony z 19-proc. podatku od sprzedaży akcji, ale tylko w części odpowiadającej kwocie zapłaconego podatku od spadków i darowizn. Przewiduje to art. 21 ust. 1 pkt 105 ustawy o PIT. Marek Kozaczuk zauważa również, że jeżeli darowizna lub spadek, w ramach którego podatnik nabył akcje, nie podlegała takiemu podatkowi, dochodem podlegającym opodatkowaniu jest przychód uzyskany ze zbycia akcji.

Preferencyjne akcje NFI

Ekspert dodaje również, że zwolnieniem z podatku PIT objęte są również dochody uzyskane z tytułu sprzedaży akcji narodowych funduszy inwestycyjnych (NFI). Przy rozliczaniu dochodu ze sprzedaży akcji NFI istnieje możliwość zmniejszenia należnego podatku.
Zgodnie z art. art. 21 ust. 1 pkt 42 ustawy o PIT dochód ten można pomniejszyć do wysokości połowy jednomiesięcznego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Kwotę przeciętnego wynagrodzenia ogłasza prezes Głównego Urzędu Statystycznego w formie komunikatu w Monitorze Polskim. Przy rozliczeniach za zeszły rok podatkowy wynagrodzenie to wynosiło 2691,03 zł. Maksymalna kwota wolna od podatku wynosiła więc 1345,52 zł. Prezes GUS komunikat ten ogłasza w terminie do 9 roboczego dnia lutego każdego roku. Kwota do rozliczenia 2008 roku będzie więc znana z początkiem lutego przyszłego roku.

Przy aporcie bez PIT

Preferencje zarówno u podatników PIT, jak i CIT powstają także w przypadku zbycia akcji wchodzących w skład przedsiębiorstwa albo zorganizowanej części przedsiębiorstwa, wniesionego aportem do spółki kapitałowej.
- Wynika to stąd, że za przychody podatkowe nie uznaje się udziałów lub akcji objętych w zamian za aport w postaci przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części - wyjaśnia Marek Kozaczuk.
Ekspert Dewey & LeBoeuf zauważa także, że zwolnienia od podatku dochodów ze zbycia akcji mogą wynikać również z postanowień tych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, które przewidują, że opodatkowaniu w Polsce nie podlegają zyski zagranicznych podatników ze sprzedaży akcji polskich spółek.

Bez zeznania PIT-38

O ile dochód ze sprzedaży akcji (dotyczy to też poniesionej straty) należy uwzględnić w zeznaniu rocznym PIT-38, o tyle w przypadkach, co do których przewidziane jest zwolnienie podatkowe, takiego obowiązku nie ma. Szymon Wilga z ECDDP tłumaczy, że wynika to z faktu, że do dochodów zwolnionych na podstawie art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy nowelizującej ustawę o PIT z listopada 2003 r. nie stosuje się przepisów ustawy o PIT, czyli także przepisów dotyczących obowiązku składania zeznania PIT-38. Zasada ta ma zastosowanie tylko wtedy, jeśli podatnik uzyskał dochody ze sprzedaży akcji, które na podstawie przepisów nie są opodatkowane, i jednocześnie nie uzyskał żadnych innych przychodów podlegających rozliczeniu w PIT-38.
19 proc.
wynosi podatek od dochodu z odpłatnego zbycia akcji