Przepisy są tak sformułowane, że nie wiadomo, czy wydatku nie zaliczy do kosztów podatkowych jedynie ten, kto płaci, czy również ten, kto sprzedał.
Od 1 stycznia 2017 r. obowiązują art. 22p ustawy o PIT oraz art. 15d ustawy o CIT. Nie pozwalają one zaliczać do kosztów uzyskania przychodów wydatku w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej „została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego”.
Z art. 22 tej ustawy wy- nika natomiast, że dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy:
1) stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
2) jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15 tys. zł.
Treść tych przepisów budzi wątpliwości. Nie jest bowiem jasne, czy konsekwencje w postaci wyłączenia wydatku z kosztów podatkowych poniesie jedynie dokonujący zapłaty, czy obie strony transakcji. Skoro bowiem art. 22 dotyczy zarówno dokonywania, jak i przyjmowania płatności, to być może każda ze stron ponosi ryzyko podatkowe. Przyjmując takie założenie, skutki przedstawiałyby się następująco:
● Przykład
Podatnik prowadzący działalność handlową sprzedał towary za 20 tys. zł. Na ich nabycie wydał 10 tys. zł. Wydatki te mogą być rozpoznane w kosztach podatkowych dopiero w momencie osiągnięcia przychodu ze sprzedaży towarów. Kontrahent płaci w połowie gotówką, a w połowie przelewem bankowym. W konsekwencji kupujący nie zaliczy do kosztów podatkowych 10 tys. zł, a sprzedający nie zaliczy do kosztów podatkowych 5 tys. zł (zapłata w gotówce została dokonana w połowie ceny).
Mimo wszystko wydaje się, że zamiarem ustawodawcy było nałożenie sankcji za naruszenie przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przede wszystkim na nabywcę. Gdyby ustawodawca chciał objąć dyspozycją art. 22p ustawy o PIT oraz art. 15d ustawy o CIT także stronę przyjmującą płatność, powinien użyć sformułowania wskazującego na proporcjonalne wyłączenie wydatków z kosztów podatkowych.
Ponadto należy pamiętać o celu nowych przepisów. Wprowadzono je przede wszystkim po to, aby przeciwdziałać szarej strefie, która jest związana głównie z ujmowaniem w kosztach podatkowych faktur niedokumentujących rzeczywistych transakcji.
Na zamiar ustawodawcy wskazywać może także fakt, że w pierwotnym brzmieniu projektu posługiwał się on pojęciem „kwoty płatności”, a nie samej „płatności”, jak to zostało ostatecznie uchwalone.
MF: skutki tylko dla nabywcy
O ustosunkowanie się do przedstawionego problemu redakcja DGP zwróciła się do Ministerstwa Finansów. Oto odpowiedź:
„Art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej dotyczy dwóch stron transakcji, jednak przepisy podatkowe, które odwołują się do tej regulacji, dotyczą wyłącznie jednej strony, czyli nabywcy. Skutki podatkowe dokonania płatności z naruszeniem art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej odnoszą się wyłącznie do podmiotu ponoszącego koszt w ramach transakcji, a więc do strony dokonującej płatności (zapłaty)”.
