Rok 2014 w podatkach: zobacz najważniejsze tegoroczne rozstrzygnięcia sądów i TK

1 Nieujawnione dochody

Kolejny długo oczekiwany przez podatników wyrok TK dotyczył przepisu o nieujawnionych źródłach dochodów, tj. art. 20 ust. 3 ustawy o PIT w brzmieniu obowiązującym od 2007 r. W wyroku z 29 lipca 2014 r. (sygn. akt P 49/13 i P 57/13) TK uznał, że jest on niekonstytucyjny. Zarazem jednak odroczył utratę jego mocy obowiązującej o 18 miesięcy. To sprawiło, że skutki tegorocznego wyroku są odmienne niż tego z 18 lipca 2013 r., gdy TK rozpatrywał ten sam przepis, ale w brzmieniu obowiązującym w latach 1998–2006 (sygn. akt SK 18/09). Po ubiegłorocznym orzeczeniu TK sądy uchylały decyzje i wyroki niekorzystne dla podatników. Po tegorocznym wyroku TK podatnicy nie mogą już na to liczyć. Organy podatkowe i sądy będą stosować niekonstytucyjny przepis do 6 lutego 2016 r.

Potwierdził to NSA w wyrokach z 13 listopada 2014 r. (sygn. akt II FSK 2680/14, II FSK 2620/14, II FSK 2621/14, II FSK 2670/14, II FSK 2671/14, II FSK 2672/14, II FSK 2592/14) i z 17 grudnia 2014 r. (sygn. akt II FSK 3376/14).

Z krytyką NSA spotkały się wyroki sądów wojewódzkich m.in. w Rzeszowie, Bydgoszczy i Białymstoku, stwierdzające, że niekonstytucyjny art. 20 ust. 3 nie może stanowić podstawy do orzekania na niekorzyść podatników. Ci, których objął niekonstytucyjny przepis w brzmieniu obowiązującym od 2007 r., muszą się więc liczyć z tym, że w ich sprawach będą zapadały niekorzystne dla nich decyzje i orzeczenia.

– Celem przepisów dotyczących nieujawnionych źródeł przychodu jest ograniczanie szarej strefy. NSA uznał, w ślad za TK, że właśnie temu powinny one służyć – wskazuje Ireneusz Krawczyk, partner w kancelarii Ożóg i Wspólnicy.

2 Wyrok podstawą zwrotu

Niezależnie od tego, czy wyroki Trybunału Konstytucyjnego stwierdzają jednoznacznie niekonstytucyjność danego przepisu, czy mają tylko charakter interpretacyjny, mogą być one podstawą do żądania przez podatników zwrotu nadpłaty. Potwierdził to NSA w wyrokach z 22 października (np. sygn. akt II FSK 457/14).

Wyrok interpretacyjny TK to taki, w którym trybunał uznał, że badany przepis jest zgodny z konstytucją, ale jedynie pod warunkiem, że jest rozumiany w określony sposób. Taki charakter miał wyrok TK w sprawie nieodpłatnych świadczeń.

To samo odnosi się do skutków interpretacyjnych wyroków Trybunału Sprawiedliwości UE. W orzeczeniu z 18 grudnia 2014 r. NSA potwierdził, że one także są podstawą do żądania zwrotu nadpłaty (sygn. akt I FSK1203/14).

Zdaniem Pawła Rutowicza, doradcy podatkowego i starszego konsultanta z EY, podejście NSA jest prawidłowe.

– Nie można różnicować wyroków TK i TSUE na lepsze (takie, które stwierdzają wprost niezgodność danego przepisu z konstytucją) i gorsze. Jedne i drugie dają podstawę do żądania stwierdzenia nadpłaty – uważa ekspert.

3 Rozliczanie strat

Jedna z najistotniejszych tegorocznych uchwał NSA dotyczyła rozliczania strat. 29 września 2014 r. (sygn. akt II FPS 4/13) NSA stwierdził w niej po raz wtóry, że po upływie terminu przedawnienia nie jest dopuszczalne prowadzenie postępowania podatkowego i orzekanie o wysokości zobowiązania podatkowego, które wygasło przez zapłatę (poprzednio orzekł tak 3 grudnia 2012 r., sygn. akt I FPS 1/12).

– W tej sytuacji po upływie terminu przedawnienia postępowanie podatkowe staje się bezprzedmiotowe, a organ odwoławczy nie może już orzekać merytorycznie w danej sprawie – komentuje dr Tomasz Nowak z Katedry Prawa Finansowego Uniwersytetu Łódzkiego.

Uchwała ma zastosowanie również do rozliczania strat podatkowych, mimo że sędziowie nie odnieśli się do tego wprost w uchwale. W świetle uchwały straty przedawniają się po 5 latach, tak jak zobowiązanie podatkowe. Jeśli więc podatnik poniósł stratę w 2010 r., to organy podatkowe i sądy mogą ją zakwestionować jedynie do końca 2016 r., ponieważ wtedy przedawnia się zobowiązanie podatkowe za 2010 r.

4 Milczące interpretacje

TK potwierdził także, że dyrektor izby skarbowej, wydający interpretacje indywidualne, musi w ciągu trzech miesięcy sporządzić i podpisać interpretację, ale doręczyć ją może już po tym terminie (wyrok z 25 września 2014 r., sygn. akt K 49/12).

W postanowieniu z 29 października 2014 r. (sygn. akt S 5/14) trybunał zwrócił jednak uwagę Sejmowi, że przepisy o interpretacjach podatkowych trzeba doprecyzować i że podatnik powinien być informowany, że w jego sprawie została wydana (sporządzona i podpisana) interpretacja oraz czy jest ona pozytywna, czy negatywna. Ministerstwo Finansów zaproponowało już stosowną zmianę w projekcie nowelizacji ordynacji podatkowej (nie został on jeszcze przyjęty przez rząd).

5 Zaskarżanie interpretacji

Podatnik, który otrzyma od fiskusa tylko częściowo korzystną interpretację podatkową, powinien zastanowić się nad jej zaskarżeniem. Sąd, rozpatrując skargę na interpretację, ma bowiem prawo uchylić ją w całości, także w tej części, która była dla podatnika korzystna. Potwierdził to NSA w uchwale z 7 lipca 2014 r. (sygn. akt II FPS 1/14).

6 Do sądu tylko papier

Nie można wnieść skutecznie żadnego pisma procesowego do sądu administracyjnego, które nie jest odręcznie podpisane – uznał NSA w uchwale z 12 maja 2014 r. (sygn. akt I OPS 10/13). Wyjątkiem są sprawy dotyczące dostępu do informacji publicznej i skargi związane z administracyjną działalnością sądów. We wszystkich innych podatnik może przesłać do sądu pismo drogą elektroniczną, ale później i tak musi przyjść i się pod nim podpisać. Możliwość wniesienia pisma do sądu drogą elektroniczną pojawi się dopiero 1 stycznia 2017 r. na podstawie nowelizacji ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz.U. z 2014 r. poz. 183).

7 Umowy dożywocia bez PIT

Osoby, które zdecydują się oddać mieszkanie w zamian za wikt i dożywotnią opiekę, nie muszą się już martwić o PIT, nawet jeśli do przekazania nieruchomości dojdzie przed upływem pięciu lat od jej nabycia. W uchwale z 17 listopada 2014 r. (sygn. akt II FPS 4/14) NSA stwierdził, że choć przekazanie nieruchomości ma odpłatny charakter i dożywotnik uzyskuje przychód, to nie podlega on opodatkowaniu. Nie można bowiem ustalić korzyści finansowych otrzymywanych przez dożywotnika, a oszacować ich nie wolno.

Skoro nie można ustalić podstawy opodatkowania na podstawie obowiązujących przepisów, to nie można również określić podatku, bo zgodnie z art. 217 konstytucji nałożenie podatku może nastąpić wyłącznie w drodze ustawy – komentuje Jerzy Bielawny, wiceprezes Instytutu Studiów Podatkowych.

8 Spadkobiercy z kosztami

Spadkobierca może pomniejszyć przychody ze zbycia jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych o wydatki na ich nabycie poniesione przez spadkodawcę.

To teza kolejnej uchwały NSA z 17 listopada 2014 r. (sygn. akt II FPS 4/14). – Uchwała słusznie rozszerzyła możliwość rozliczenia przez spadkobiercę kosztów poniesionych przez spadkodawcę na okres sprzed 1 stycznia 2014 r. – komentuje Dawid Widzyk, starszy konsultant w EY. Przypomina, że od 2014 r. na skutek nowelizacji ustawa o PIT wprost pozwala spadkobiercom – w rozliczeniu przychodów ze zbycia jednostek – uwzględnić koszty poniesione przez spadkodawców.

9 Tymczasowe budowle

Każdy tymczasowy obiekt budowlany, który jest budowlą, stanowi całość techniczno-użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami oraz jest związany z prowadzeniem działalności gospodarczej podatnika, jest objęty podatkiem od nieruchomości – wynika z kolejnej uchwały NSA z 3 lutego 2014 r. (sygn. akt II FPS 11/13). W praktyce oznacza to, że opodatkowane są m.in. kioski uliczne, pawilony sprzedaży i wystawowe, barakowozy, hale namiotowe.

Zdaniem Ireneusza Krawczyka, radcy prawnego i partnera w kancelarii Ożóg i Wspólnicy, uchwała spowodowała wzrost obciążeń dla przedsiębiorców. Samorządy, które wcześniej opodatkowywały obiekty tymczasowe, utwierdziły się w swojej praktyce, a te, które nie pobierały daniny, musiały zmienić podejście.

10 Sprzedaż z firmy

Korzystna dla podatników była natomiast uchwała z 17 lutego 2014 r. (sygn. akt II FPS 8/13) dotycząca zbycia składników firmowego majątku. NSA orzekł, że nie jest przychodem z działalności gospodarczej sprzedaż nieruchomości, ich części oraz udziału w nieruchomości, które nie były ujęte w ewidencji środków trwałych, oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Zmieni się to jednak już od 1 stycznia 2015 r. Każda sprzedaż rzeczy lub nieruchomości wykorzystywanej w działalności gospodarczej będzie opodatkowana, niezależnie od tego, czy były one ujęte w ewidencji środków trwałych.

11 Pierwsze zasiedlenie

Przedsiębiorcy, którzy wybudowali lub zmodernizowali nieruchomość, a następnie przez co najmniej dwa lata udostępniali ją w ramach prowadzonej działalności, mogą sprzedać ją bez VAT. Nieruchomość nie musi być wcześniej sprzedana, wynajęta lub wydzierżawiona. Wystarczy, że była wykorzystywana przez co najmniej dwa lata do działalności opodatkowanej. Taka czynność mieści się w definicji pierwszego zasiedlenia. Potwierdził to NSA w wyroku z 30 października 2014 r. (sygn. akt I FSK 1545/13).

– To ważny wyrok dla wszystkich, którzy świadczą usługi hotelarskie, magazynowe czy parkingowe, wykorzystując do tego celu własne budynki, bo mogą je oni zbyć bez podatku od razu po zakończeniu działalności – wyjaśnia Roman Namysłowski, partner w Crido Taxand.

12 Rygor bez skutków

Naczelny Sąd Administracyjny podważył częstą praktykę nadużywania przez urzędy skarbowe rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji nieostatecznej do przerwania pięcioletniego terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych. Jeżeli okaże się, że urząd z naruszeniem prawa nadał decyzji taki rygor (np. nie uprawdopodobnił, że podatnik nie zapłaci podatku), to egzekucja jest nieskuteczna, a termin przedawnienia nie został przerwany – wynika z uchwały z 28 kwietnia 2014 r. (sygn. akt I FPS 8/13).

– W takiej sytuacji następuje przywrócenie stanu sprzed wszczęcia egzekucji, a zapłacone przez podatnika kwoty (wyegzekwowane) muszą zostać zwrócone – tłumaczy Michał Roszkowski, radca prawny i partner w Accreo.

13 Skutki tegorocznych rozstrzygnięć dla podatników