Podatek u źródła: Stosowanie klauzuli look-through approach wciąż niepewne

W odpowiedzi na wątpliwości dotyczące interpretacji i stosowania przepisów regulujących podatek u źródła minister finansów wydał objaśnienia podatkowe z 3 lipca 2025 r. dotyczące stosowania tzw. klauzuli rzeczywistego właściciela dla celów podatku u źródła, których rozdział 6 pt. „Szczególne przypadki badania warunku rzeczywistego właściciela” zawiera rozważania dotyczące koncepcji look-through approach.

Co wynika z objaśnień podatkowych

Minister finansów w objaśnieniach potwierdził możliwość stosowania klauzuli przejrzystości przez płatników. Przed jej zastosowaniem płatnik powinien jednak:

• ustalić rzeczywistego właściciela należności,
• sprawdzić, czy rozpoznaje on w swoim kraju przychód podatkowy z tytułu tej należności,
• zweryfikować, czy płatności w łańcuchu są przekazywane pod tym samym tytułem,
• upewnić się, że spełnione są warunki stosowania danej preferencji podatkowej.

Uwaga! Zastosowanie omawianej koncepcji nie może pozostawać w sprzeczności z celem i zakresem dyrektywy PS, dyrektywy IR lub odpowiedniej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (UPO), w której stosowana preferencja znajduje swą regulację.

W odniesieniu do zwolnienia dywidendy z podatku u źródła na podstawie przepisów ustawy o CIT implementujących postanowienia dyrektywy PS, minister finansów szczególną uwagę zwrócił na możliwość zastosowania klauzuli look-through approach do przesłanki posiadania przez odbiorcę należności bezpośrednio nie mniej niż 10 proc. udziałów (akcji) w kapitale płatnika (w art. 22 ust. 4 pkt 3 ustawy o CIT). Wskazał, że ten warunek może być spełniony w sposób kaskadowy.

Uwaga! Oznacza to, że nawet jeśli rzeczywisty właściciel należności nie posiada bezpośrednio co najmniej 10 proc. udziałów (akcji) w płatniku wypłacającym należności, lecz posiada taką ilość udziałów (akcji) w podmiocie pośredniczącym, który z kolei również posiada co najmniej 10 proc. udziałów (akcji) w płatniku, to wówczas warunek uregulowany w art. 22 ust. 4 pkt 3 ustawy o CIT należy uznać za spełniony.

Jednak sytuacja się skomplikowała, gdy w wyrokach z 22 października 2025 r., sygn. akt I SA/Lu 350/25 i I SA/Lu 351/25, WSA w Lublinie nie zgodził się ze stanowiskiem przedstawionym w objaśnieniach.

Czego dotyczyła sprawa

W 2023 r. spółka mająca siedzibę w Polsce (spółka A) wypłaciła dywidendę na rzecz swoich akcjonariuszy, w tym do spółki z siedzibą w Holandii (spółka B), która posiadała w spółce A ok. 50 proc. akcji. Przy wypłacie dywidendy spółka A pobrała podatek u źródła według stawki krajowej, tj. w wysokości 19 proc. Po przeprowadzeniu analizy uznano jednak, że to nie spółka B jest rzeczywistym właścicielem wypłaconej dywidendy, lecz spółka mająca siedzibę w Luksemburgu (spółka C), która ma w spółce B 100 proc. udziałów.

W związku z możliwością zastosowania zwolnienia z podatku u źródła na podstawie art. 22 ust. 4–4a i ust. 4d ustawy o CIT, w czerwcu 2024 r. spółka C wniosła o zwrot podatku pobranego od wypłaconej dywidendy. Ze względu na to, że kwota dywidendy przekraczała 2 mln zł, spółka C złożyła dwa odrębne wnioski: o stwierdzenie i zwrot nadpłaty na podstawie przepisów ordynacji podatkowej oraz o zwrot podatku na podstawie regulacji ustawy o CIT.

Spółka C wskazała, że to ona jest rzeczywistym właścicielem wypłaconej przez spółkę A dywidendy, gdyż spółka B nie prowadzi rzeczywistej działalności gospodarczej, nie jest faktycznie uprawniona do rozporządzania otrzymaną dywidendą, jak również nie decyduje samodzielnie o jej przeznaczeniu. Spółka C wykazała również, że spełnia warunki określone w art. 22 ust. 4–4a i ust. 4d ustawy o CIT, w związku z czym jest uprawniona do otrzymania zwrotu pobranego przez spółkę A jako płatnika podatku u źródła.

Stanowisko organów podatkowych

Po rozpatrzeniu wniosków spółki C, organ podatkowy I instancji dokonał zwrotu jedynie części podatku odpowiadającej różnicy między krajową stawką CIT 19 proc. a stawką 15 proc. wynikającą z przepisów UPO Polska-Luksemburg. Zwrot w pozostałej kwocie organ uznał za bezzasadny, wskazując, że spółka C nie spełnia warunku zwolnienia dywidendy z podatku u źródła określonego w art. 22 ust. 4 pkt 3 ustawy o CIT.

Spółka C wniosła odwołania, argumentując, że wymóg posiadania bezpośrednio co najmniej 10 proc. udziałów w płatniku został spełniony przy zastosowaniu klauzuli look-through approach, gdyż spółka B ma ok. 50 proc. udziałów w spółce A, natomiast spółka C jest jedynym udziałowcem spółki B. Organ II instancji podzielił jednak stanowisko organu I instancji.

W czerwcu 2025 r. spółka C wniosła skargi do WSA w Lublinie. Po ich złożeniu – w związku z publikacją objaśnień podatkowych MF – spółka skierowała do sądu dodatkowe pismo, w którym wskazała na potwierdzoną przez MF dopuszczalność stosowania koncepcji look-through approach w odniesieniu do warunku posiadania bezpośrednio co najmniej 10 proc. udziałów (akcji) w płatniku, jako przesłanki zastosowania zwolnienia dywidendowego.

Co na to sąd

WSA w Lublinie oddalił skargi spółki C i wskazał, że:

• warunek posiadania udziałów z art. 22 ust. 4 pkt 3 ustawy o CIT należy interpretować literalnie, co oznacza, że bezpośrednim udziałowcem spółki wypłacającej dywidendę musi być podmiot uzyskujący od niej dochód (przychód), a jakiekolwiek podmioty pośredniczące wykluczają spełnienie tego warunku;
• koncepcja look-through approach służy wyłącznie ustalaniu statusu rzeczywistego właściciela dywidendy, a nie potwierdzaniu spełnienia warunku bezpośredniego posiadania co najmniej 10 proc. udziałów w płatniku;
• fragment objaśnień MF dopuszczający kaskadowe spełnianie warunku bezpośredniego posiadania co najmniej 10 proc. udziałów stanowi nieuprawnione rozszerzenie koncepcji look-through approach i jest on sprzeczny z celem ustawodawcy, a ponadto nie został on w żaden sposób uargumentowany przez MF;
• kaskadowe przepływy środków z tytułu dywidend mogą świadczyć o sztucznym ukształtowaniu struktury grupy kapitałowej i wprowadzeniu pośrednika wyłącznie w celu optymalizacji podatkowej;
• objaśnienia MF nie mają dla sądów administracyjnych mocy wiążącej.

Skutki dla podatników

Omówione orzeczenia WSA w Lublinie pokazują, że mimo prób ujednolicenia praktyki stosowania przepisów regulujących podatek u źródła i koncepcji z nim związanych poprzez wydanie objaśnień podatkowych sądy nie są zobowiązane do ich stosowania.

Ważne: Skoro WSA w Lublinie uznał, że objaśnienia MF dotyczące koncepcji look-through approach nie mają charakteru wiążącego i stanowią nieuprawnioną, rozszerzającą interpretację, płatnicy i podatnicy nie mogą zakładać, że powołanie się na nie w sporach dotyczących podatku u źródła zapewni im pozytywne rozstrzygnięcie.

Jeżeli stanowisko zaprezentowane przez WSA w Lublinie się utrwali – co jest możliwe, zważywszy na, co do zasady, ekskluzywną właściwość tego sądu w sprawach dotyczących podatku u źródła – organy podatkowe zyskają argument potwierdzający stanowisko, zgodnie z którym warunek posiadania bezpośrednio co najmniej 10 proc. udziałów (akcji) w płatniku nie może być spełniony w sposób kaskadowy przy zastosowaniu koncepcji look-through approach.

Co prawda objaśnienia MF zostały wydane tuż po wniesieniu przez spółkę C skarg do WSA w Lublinie, niemniej powinny one zostać wzięte przez sąd pod uwagę, gdyż zawierają wypracowane przez MF wytyczne co do wykładni kluczowych przepisów mających zastosowanie w rozstrzyganych sprawach. Jednocześnie wobec treści wyroków, w których sąd nie zgodził się z treścią objaśnień MF co do zasady, można założyć, że płatnicy stosujący koncepcję przejrzystości – nawet w zgodzie z objaśnieniami MF – będą mogli częściej spotykać się z odmową zastosowania zwolnienia w podatku u źródła pomimo funkcji ochronnej, jaką objaśnienia powinny pełnić. W konsekwencji może skutkować to koniecznością zapłaty podatku i dalszą niepewnością co do prawidłowego stosowania przepisów prawa i koncepcji z nimi związanych.

Prezentowane przez WSA w Lublinie zapatrywanie należy zatem ocenić jako niekorzystne dla płatników i podatników. Choć przy wykładni przepisów prawa podatkowego w pierwszej kolejności należy stosować wykładnię literalną, na co uwagę zwrócił sąd, dopuszczalne jest jednak również przyjęcie stanowiska, zgodnie z którym możliwe jest zastosowanie klauzuli look-through approach również do warunku bezpośredniego posiadania udziałów (akcji) w płatniku. Takie podejście, uwzględniające wykładnię celowościową, byłoby zgodne z celem dyrektywy PS, stanowiącej podstawę implementacji do polskiego porządku prawnego przepisów regulujących zwolnienie dywidend z podatku u źródła, a także pożądane z punktu widzenia zgodności z treścią objaśnień MF i tym samym pewności prawa. Wykładnia taka, przyjazna podatnikom, mogłaby się przyczynić także do odbioru Polski jako atrakcyjnej jurysdykcji podatkowej z perspektywy inwestorów z państw członkowskich UE.

W związku z powyższym zasadne zdaje się rozważenie, czy zamiast wydawania objaśnień podatkowych lepszym rozwiązaniem nie byłaby nowelizacja przepisów ustawy o CIT poprzez jednoznaczne dopuszczenie możliwości spełnienia warunku bezpośredniego posiadania udziałów w płatniku w sposób kaskadowy, oraz ustalanie w rozporządzeniu MF właściwości organu podatkowego i tym samym sądu w sprawach dotyczących podatku u źródła według siedziby płatnika. ©℗