Sankcje VAT. Fiskus musi najpierw zbadać, czy doszło do oszustwa

Skutki dla innych podatników

To ważne również dla innych podatników, którzy wznowili postępowania sankcyjne w swojej sprawie. Ale – jak mówi Wojciech Kieszkowski, partner w Solveo Advisory – może to być argument kojący jedynie skołatane nerwy.

– Jest mało prawdopodobne, że podatnicy zdążą go użyć, bo ich sprawy już się toczą – zauważa ekspert.

Przypomina, że po wyroku unijnego trybunału podatnik ma miesiąc na złożenie wniosku o wznowienie postępowania podatkowego. Termin ten liczy się od dnia publikacji sentencji orzeczenia TSUE.

– W tym wypadku okienko zostało już dawno zamknięte. Nie ma co liczyć na hurtowe uruchamianie sporów o nałożoną sankcję VAT w sprawach już prawomocnie rozstrzygniętych – uważa ekspert.

Co orzekł TSUE

Przypomnijmy, że w wyroku z 15 kwietnia 2021 r. unijny trybunał orzekł, iż polska skarbówka nie może automatycznie nakładać 20-proc. dodatkowego zobowiązania bez zbadania okoliczności sprawy, stopnia zawinienia przez podatnika i wagi naruszenia.

Sankcje nie mogą wykraczać poza to, co jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego poboru podatku i zapobiegania oszustwom podatkowym – podkreślił TSUE. Wskutek tego wyroku, od 6 czerwca 2023 r. skarbówka musi już miarkować wysokość dodatkowego zobowiązania, czyli dostosować ją do skali przewinienia podatnika.

Choć wyrok TSUE zapadł w sprawie 20-proc. sankcji, to dotyczy również innych zobowiązań wynikających z art. 112b ustawy o VAT, czyli w wysokości do 30 proc., do 20 proc. i do 15 proc. Orzeczenie TSUE nie dotyczy natomiast sankcji wymierzanej w razie oszustwa, czyli – jak stanowi art. 112c – „celowego działania podatnika lub jego kontrahenta, o którym podatnik miał wiedzę”. W takiej sytuacji sankcja wynosi 100 proc. (a nie do 100 proc.).

Sankcja VAT wobec spółki

Sprawa rozpatrzona przez NSA dotyczyła spółki, która zawyżyła nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym o ponad 4 tys. zł oraz zaniżyła zobowiązanie podatkowe – łącznie o ponad 58 tys. zł. Twierdziła, że nieprawidłowości wynikały z błędów pracowników działu księgowości, a były związane z nadmiarem nowych obowiązków rozliczeniowych (m.in. przejściem z księgowości uproszczonej na pełną, rozpoczęciem rozliczania VAT) oraz z pandemią COVID-19, wskutek której pracownicy przeszli na pracę zdalną.

Gdy kontrola się zakończyła, spółka złożyła korektę deklaracji i w całości uregulowała zaległość. Urząd skarbowy nałożył jednak dodatkowo 20-proc. sankcję VAT. Decyzję tę podtrzymał organ odwoławczy, a spółka nie zaskarżyła jej do sądu.

Wniosek o wznowienie postępowania ws. sankcji VAT

Potem jednak złożyła wniosek o wznowienie zakończonego już postępowania podatkowego. Powołała się na art. 240 par. 1 pkt 11 ordynacji podatkowej, który przewiduje wznowienie postępowania, gdy wpływ na treść wydanej decyzji ma orzeczenie TSUE.

Argumentem spółki stał się wyrok TSUE z 15 kwietnia 2021 r. Firma zwróciła uwagę na to, że w jej sprawie przed wydaniem decyzji urząd skarbowy nie zbadał, czy doszło do ewentualnego oszustwa, skutkującego uszczupleniem wpływów budżetu państwa.

W reakcji na ten wniosek urząd wprawdzie wznowił postępowanie, ale odmówił uchylenia wcześniejszej decyzji. Uznał, że nie ma ku temu przesłanek, bo wyrok TSUE nie miał wpływu na rozstrzygnięcie podjęte w sprawie spółki.

Spółka się z tym nie zgodziła i sprawa trafiła do sądu.

Wyrok TSUE miał wpływ na decyzję

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku (sygn. akt I SA/Bk 63/22) uznał, że w tym przypadku zostały spełnione przesłanki do wznowienia postępowania na podstawie art. 240 par. 1 pkt 11 ordynacji. Stwierdził, że wyrok TSUE w sprawie C-935/19 miał wpływ na treść decyzji organu podatkowego i gdyby orzeczenie trybunału zapadło wcześniej, to fiskus niewątpliwie musiałby najpierw zbadać, czy działanie spółki miało charakter oszustwa i było ukierunkowane na uszczuplenie wpływów Skarbu Państwa.

Sąd podkreślił również, że sankcje VAT zostały wprowadzone po to, by przeciwdziałać nierzetelnemu rozliczaniu podatku, a nie karać podatników za pomyłki. Jeżeli podatnik popełnia pewne błędy w rozliczeniu, lecz niewątpliwie nie noszą one znamion oszustwa, to należy odstąpić od wymierzenia sankcji – stwierdził WSA. W jego ocenie tak właśnie było w tej sprawie.

W sankcji VAT nie chodzi o karanie za pomyłki

Tego samego zdania był Naczelny Sąd Administracyjny. On również zwrócił uwagę na to, że skarbówka nie zbadała, czy rzeczywiście czynności podatnika nosiły znamiona oszustwa i miały na celu uszczuplenie wpływów Skarbu Państwa.

NSA zwrócił uwagę na to, że w tej sprawie mieliśmy do czynienia z przejściem w spółce – w okresie wczesnej pandemii COVID-19 – z księgowości uproszczonej na pełną.

– Przez pryzmat tych właśnie okoliczności należy badać, czy doszło do ewentualnego oszustwa. Nie może być automatyzmu w ustalaniu dodatkowego zobowiązania podatkowego – podkreślił sędzia Bartosz Wojciechowski.