Lokowanie pieniędzy w różnych produktach finansowych to jeden z najpopularniejszych sposobów na oszczędzanie i pomnażanie majątku, choć wiąże się z pewnym ryzykiem. Z każdym rokiem rośnie liczba dostępnych opcji. Trzeba jednak pamiętać, że niemal wszystkie formy inwestowania – z nielicznymi wyjątkami – pociągają za sobą konieczność zapłaty PIT od uzyskanego przychodu lub dochodu. Dlatego warto przyjrzeć się wybranym ich rodzajom z perspektywy obowiązków podatkowych, jakie mogą spoczywać na inwestorach już przy rozliczeniach rocznych za 2024 r.

rozwiń ›

Sprzedaż papierów wartościowych

Przychody ze zbycia udziałów, akcji, obligacji oraz innych papierów wartościowych – zarówno polskich, jak i zagranicznych spółek – podlegają w Polsce opodatkowaniu 19-proc. podatkiem dochodowym jako przychody z kapitałów pieniężnych.

Na inwestorze ciąży obowiązek samodzielnego zadeklarowania tych przychodów do opodatkowania. W skrócie, obowiązek ten obejmuje:

  • ustalenie rocznego dochodu ze sprzedaży w danym roku podatkowym, rozumianego jako różnica między uzyskanymi przychodami a wydatkami stanowiącymi koszty uzyskania przychodów ze sprzedaży,
  • obliczenie 19-proc. podatku dochodowego od tak ustalonego dochodu,
  • złożenie deklaracji PIT-38 w terminie do końca kwietnia następnego roku, w której wykazane zostaną przychody, koszty i należny podatek,
  • zapłatę w ww. terminie należnego podatku.

Jeśli sprzedaż papierów wartościowych odbywa się za pośrednictwem polskiego biura maklerskiego, podatnik otrzyma PIT-8C, który ułatwia rozliczenie.

Inaczej przedstawia się sytuacja, gdy sprzedaż następuje za pośrednictwem zagranicznego brokera, który nie prowadzi działalności w Polsce w formie oddziału. Broker ten nie sporządzi PIT-8C, ale często przygotowuje indywidualny raport podatkowy. Taki raport wymaga analizy co do rodzaju inwestycji, przychodu, dochodu, straty, kursu waluty, podatku pobranego za granicą. Oczywiście taką analizę trzeba przeprowadzić na podstawie polskich przepisów podatkowych, by inwestor mógł na tej podstawie sporządzić rzetelne zeznanie PIT-38. To niezmiernie ważne – polskie urzędy skarbowe coraz częściej otrzymują informacje o zyskach z zagranicznych inwestycji kapitałowych polskich rezydentów podatkowych. Źródłem tych informacji są same zagraniczne instytucje finansowe, realizujące tym samym ciążące na nich obowiązki wymiany informacji podatkowych.

Fundusze inwestycyjne

Do końca 2023 r. dochody z funduszy kapitałowych podlegały opodatkowaniu 19-proc. zryczałtowanym PIT, pobieranym przez płatnika. Inwestorzy nie mieli możliwości kompensowania dochodów i strat z inwestycji w fundusze kapitałowe z dochodami i ze stratami uzyskanymi z innych inwestycji kapitałowych.

Ważne: Od 1 stycznia 2024 r. fundusz nie pobiera już i nie odprowadza podatku w związku z odkupieniem lub konwersją jednostek uczestnictwa.

Fundusz, w który zainwestował podatnik, udostępnia mu informację PIT-8C, w której wykazywane są przychody i koszty dotyczące inwestycji zrealizowanych przez podatnika. Dane przedstawione w tej informacji posłużą do wypełnienia deklaracji rocznej PIT-38. Pamiętać należy, że przy inwestycjach zagranicznych nie otrzymamy informacji PIT-8C, a zatem ustalenie przychodu i kosztów będzie zadaniem dla podatnika.

Co istotne, od 2024 r. w PIT-38 trzeba zsumować przychody i koszty dotyczące zarówno transakcji na jednostkach funduszy kapitałowych, jak i transakcji w zakresie innych inwestycji kapitałowych. Zmiana ta prowadzi do ujednolicenia zasad opodatkowania dochodów kapitałowych i umożliwia efektywniejsze zarządzanie stratami inwestycyjnymi. Jednak wciąż istnieją wyjątki – np. przychody z dywidend, z odsetek od lokat czy obligacji (o których piszemy dalej) podlegają odrębnemu opodatkowaniu.

Dochody z kryptowalut

Dochody z obrotu kryptowalutami, a ściślej rzecz biorąc – z odpłatnego zbycia walut wirtualnych – również podlegają opodatkowaniu 19-proc. PIT. Dochodem jest różnica między przychodem ze sprzedaży kryptowalut a kosztami ich nabycia. Koszty te obejmują m.in. wydatki na zakup kryptowalut, prowizje giełdowe, a także opłaty transakcyjne – pod warunkiem, że są właściwie udokumentowane oraz zostały poniesione w danym roku podatkowym.

Ważne: Transakcje między krypto walutami (np. zamiana bitcoina na ethereum) nie są opodatkowane – podatek powstaje dopiero w momencie sprzedaży kryptowaluty za „tradycyjne” pieniądze (waluty fiat) lub przy zapłacie nią za towary i usługi.

Przychody i koszty podatkowe z tytułu kryptowalut wykazuje się w rocznym zeznaniu PIT-38, ale nie łączy się ich z dochodami i stratami z innych rodzajów inwestycji kapitałowych. Dużym zaskoczeniem dla inwestorów może być to, że jeśli w danym roku podatkowym podatnik dokonywał wyłącznie nabycia kryptowalut (bez ich sprzedaży, wymiany na towary/usługi lub przewalutowania na inną walutę fiat), powinien wykazać poniesione koszty w zeznaniu PIT-38 składanym za ten rok. Umożliwia to ich odliczenie w przyszłości, gdy pojawi się sprzedaż i rzeczywisty dochód. Koszty te można rozliczać przez kolejne lata, aż do ich pełnego wykorzystania.

Odsetki od rachunków bankowych oraz obligacji

Jednym z najprostszych i najczęściej wybieranych sposobów inwestowania jest lokowanie środków na rachunkach bankowych. Banki oferują różnego rodzaju produkty oszczędnościowe, takie jak np. lokaty terminowe, które generują stabilne przychody w postaci odsetek. Przychody te opodatkowane są 19-proc. zryczałtowanym podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Co istotne, podatek ten pobierany jest automatycznie przez bank – podatnik nie musi zatem wykazywać tych dochodów w rocznym zeznaniu PIT.

Analogiczne zasady opodatkowania 19-proc. podatkiem zryczałtowanym obowiązują m.in. przy następujących kategoriach przychodów:

  • odsetki od papierów wartościowych,
  • dyskonto od papierów wartościowych.

Pojęcie „dyskonto” na gruncie ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 163; dalej: ustawa o PIT) oznacza dodatnią różnicę między kwotą uzyskaną z wykupu papieru wartościowego przez emitenta a wydatkami poniesionymi na nabycie papieru wartościowego na rynku pierwotnym lub wtórnym. Czyli podatek jest należny, gdy podatnik uzyskuje od emitenta nadwyżkę ponad kwotę zainwestowaną w nabycie papieru wartościowego.

Warto wspomnieć, że począwszy od rozliczenia PIT za 2024 r., nieco inaczej przedstawia się rozliczenie zysku z wykupu przez emitenta obligacji, od których są należne świadczenia okresowe (w szczególności odsetki). Od dochodu uzyskanego z tego tytułu płatnik pobiera 19-proc. PIT, przy czym dochód ten ustala się, co do zasady, jako różnica między:

  • kwotą uzyskaną z wykupu obligacji wraz z odsetkami wypłacanymi przy wykupie a
  • wydatkami poniesionymi na nabycie tych obligacji na rynku pierwotnym lub wtórnym przez podatnika, przy czym wydatki te obejmują również kwoty odsetek zapłaconych przy nabyciu.

Opodatkowanie pozostałych odsetek od obligacji, tzn. innych niż wypłacane przy wykupie, odbywa się natomiast według opisanych wcześniej zasad.

Omawiana kategoria przychodów i dochodów rozliczana jest przez płatnika, co zwalnia inwestora z obowiązku samodzielnego opodatkowania w zeznaniu rocznym. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku uzyskiwania tego rodzaju zysków w ramach inwestycji zagranicznych. Zagraniczne instytucje finansowe nie pełnią roli płatnika polskiego podatku dochodowego, dlatego to inwestor musi samodzielnie ustalić przychód (dochód) oraz zadeklarować 19-proc. PIT w swoim rocznym zeznaniu podatkowym (formularz PIT-38, ale może to być również formularz PIT-36, PIT-36L, PIT-28).

Ważne: Zyski z odsetek i dyskonta nie mogą być kompensowane ze stratami poniesionymi z innych inwestycji kapitałowych (np. ze sprzedaży akcji, jednostek funduszy kapitałowych).

Dywidendy

Dywidendy klasyfikowane są jako przychody z udziału w zyskach osób prawnych i podlegają opodatkowaniu 19-proc. zryczałtowanym PIT. Podatek ten jest pobierany u źródła, co oznacza, że spółka wypłacająca dywidendę potrąca należny podatek i przekazuje go do urzędu skarbowego, a inwestor otrzymuje kwotę netto – pomniejszoną o podatek. Obowiązek prawidłowego obliczenia i terminowego odprowadzenia podatku spoczywa na spółce i to w zasadzie zamyka temat rozliczenia – udziałowiec nie deklaruje ponownie dywidendy w swoim zeznaniu rocznym.

Obowiązek taki wystąpi natomiast w odniesieniu do dywidend uzyskanych ze spółek zagranicznych. Wówczas udziałowiec oblicza należny 19-proc. podatek i deklaruje go w zeznaniu rocznym.

Odliczenie podatku zagranicznego

Ustawa o PIT zezwala polskim podatnikom uzyskującym m.in. przychody z zagranicznych dywidend lub zagranicznych odsetek odliczyć od takiego zryczałtowanego podatku dochodowego kwotę równą podatkowi zapłaconemu za granicą. Odliczenie to nie może przekroczyć kwoty podatku obliczonego od tych przychodów przy zastosowaniu stawki 19 proc.

Niemniej organy podatkowe od lat stoją na stanowisku, że w wielu przypadkach limit odliczenia jest niższy niż 19 proc. Przykładowo, jeżeli właściwa umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania wprowadza zasadę, że wysokość podatku u źródła do zapłaty w danym kraju nie może przekroczyć np. 10 proc. kwoty dywidendy brutto, to podatnik w polskim zeznaniu nie może odliczyć od zryczałtowanego podatku więcej niż ta kwota. Bez znaczenia, zdaniem organów, jest to, że faktycznie zapłacony podatek zagraniczny jest wyższy.

Z powyższym poglądem coraz częściej nie zgadzają się sądy administracyjne, które uznają, że nie ma podstaw, aby wskazany w tym przepisie limit w wysokości 19 proc. dodatkowo ograniczać. Niemniej odliczenie takie naraża podatników na spór z fiskusem.

Danina solidarnościowa

Inwestując w instrumenty finansowe, należy mieć na uwadze potencjalne obciążenie daniną solidarnościową. Mówimy tu o 4-proc. podatku nakładanym na nadwyżkę dochodów rocznych ponad 1 mln zł.

Na dochód podlegający opodatkowaniu daniną solidarnościową składają się następujące dochody:

  • opodatkowane na zasadach ogólnych (np. z umów o pracę, umów cywilnoprawnych, praw majątkowych),
  • opodatkowane podatkiem liniowym,
  • zagranicznej spółki kontrolowanej (CFC) oraz
  • z niektórych zysków kapitałowych.

Do tych ostatnich zalicza się w szczególności dochody z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, pochodnych instrumentów finansowych, jak również (od 2024 r.) dochody z funduszy kapitałowych.

Poza zakresem daniny pozostają przychody (dochody) kapitałowe opodatkowane podatkiem zryczałtowanym, w tym odsetki, dyskonto i obligacje.

Podsumowanie

Inwestycje kapitałowe zarówno w Polsce, jak i za granicą, wiążą się z różnymi obowiązkami podatkowymi. Kluczowe jest zrozumienie zasad opodatkowania dla każdej formy inwestycji oraz sprawdzenie obowiązujących umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, które mogą znacząco wpłynąć na ostateczne rozliczenie z fiskusem. ©℗