Zarządzanie ryzykiem podatkowym. O co przedsiębiorcy pytają na szkoleniach

Nie. Pierwszeństwo ma zasada bezpośredniej alokacji, zgodnie z którą podatnik powinien dokonać kwalifikacji zakupów do kategorii związanych z czynnościami, które:

• dają prawo do odliczenia (co do zasady – z czynnościami opodatkowanymi VAT) oraz
• nie dają prawa do odliczenia (czynnościami zwolnionymi z podatku).

Jedynie w zakresie zakupów, w stosunku do których nie jest on w stanie dokonać alokacji bezpośredniej, stosuje współczynnik proporcji VAT.

Jeżeli samochód jest wykorzystywany zarówno do czynności, w stosunku do których przysługuje podatnikowi prawo do odliczenia VAT (np. działalność doradcza opodatkowana 23-proc. VAT), jak i do takich, od których nie przysługuje prawo do odliczenia VAT (np. działalność medyczna zwolniona z VAT), i podatnik nie jest w stanie przyporządkować zakupów związanych z samochodem wyłącznie do jednej z tych kategorii, to odliczenie VAT jest limitowane na dwóch poziomach. Najpierw wydatki związane z pojazdami samochodowymi wykorzystywanymi do działalności gospodarczej oraz do celów prywatnych uprawniają do odliczania 50 proc. kwoty VAT. Następnie w stosunku do kwoty 50 proc. VAT należy zastosować ustalony współczynnik proporcji VAT i w ten sposób obliczyć ostateczną kwotę podatku, która podlega odliczeniu.

Współczynnik proporcji VAT ustala się jako udział rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do odliczenia, w całkowitym obrocie uzyskanym z tytułu sprzedaży zarówno opodatkowanej, jak i zwolnionej. Taką proporcję określa się procentowo w stosunku rocznym na podstawie obrotu osiągniętego w roku poprzedzającym rok podatkowy, w odniesieniu do którego jest ustalana proporcja.

W opisanym przypadku dla celów kalkulacji współczynnika proporcji VAT należy uwzględnić obrót z całego 2024 r. Brak jest podstaw do wyłączenia z kalkulacji współczynnika proporcji obrotu zrealizowanego w okresie, w którym podatnik korzystał ze zwolnienia podmiotowego z VAT. Jeżeli natomiast podatnik uzna, że tak obliczona proporcja byłaby niereprezentatywna, ma prawo przyjąć proporcję wyliczoną szacunkowo, o której musi zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zastosował proporcję po raz pierwszy (nie później niż w dniu przesłania ewidencji sprzedaży). ©℗

Korekta wieloletnia VAT

Tak. W momencie, w którym podatnik stanie się czynnym podatnikiem VAT, będzie mógł skorygować nieodliczony wcześniej VAT. Jeżeli wartość środka trwałego przekracza 15 tys. zł, to podatnik będzie mógł odliczyć VAT w drodze korekty wieloletniej, tzn. 5-letniej lub 10-letniej (zależnie od kategorii środka trwałego). Co więcej, jeżeli wartość środka trwałego nie przekracza 15 tys. zł, to może on również odliczyć VAT jednorazowo, jeżeli nie upłynęło 12 miesięcy od końca okresu rozliczeniowego, w którym oddał środek trwały do użytkowania.

Likwidacja działalności gospodarczej wiąże się z obowiązkiem dokonania korekty VAT od nabytych uprzednio składników majątku, wobec których nie upłynął okres korekty.

W przypadku nieruchomości zaliczanych u podatnika do środków trwałych, których wartość początkowa wynosi nie mniej niż 15 tys. zł, taka korekta VAT jest konieczna, jeśli – gdy liczyć od roku, w którym zostały one oddane do użytkowania – nie upłynęło jeszcze 10 lat. W przypadku likwidacji działalności (która skutkuje zmianą przeznaczenia nieruchomości wskutek dokonania spisu z natury) korekta jest dokonywana jednorazowo.

W opisanym przypadku korekta VAT na moment likwidacji powinna zatem objąć okres rozpoczynający się w roku dokonania likwidacji (a więc 2025 r.). Spółka będzie zobowiązana do przeprowadzenia korekty VAT jednorazowo za cały pozostały okres korekty (siedem następnych lat). ©℗

Strategia podatkowa

Nie. Podatnicy mają dowolność w zakresie jej formy. Strategia podatkowa jest dokumentem wewnętrznym, którego posiadanie jest zalecane, ale nie jest obowiązkowe. Jak wynika z wytycznych Ministerstwa Finansów, strategia podatkowa, czyli dokument opisujący na poziomie strategicznym stosowane przez podatnika podejście w obszarze podatkowym, powinna przybrać formę dokumentu zaakceptowanego na poziomie organu zarządzającego po uprzedniej akceptacji organu nadzorczego.

Jednocześnie należy wskazać, że czym innym jest informacja o realizowanej strategii podatkowej, której sposób sporządzania i publikacji został uregulowany w art. 27c ustawy o CIT. Ten dokument, którego publikacja na stronie internetowej jest obowiązkowa dla dużych podatników oraz podatkowych grup kapitałowych, trzeba sporządzić w formie pisemnej.

Zgodnie z art. 1a ust. 3a ustawy o CIT spółka dominująca reprezentuje podatkową grupę kapitałową (PGK) w zakresie obowiązków wynikających z ustawy. Tym samym sporządzenie strategii podatkowej w PGK ciąży wyłącznie na spółce dominującej. Co jednak istotne, informacja o realizowanej strategii podatkowej powinna się odnosić do każdego podmiotu wchodzącego w skład PGK.

Zgodnie z art. 27c ust. 4 ustawy o CIT podatnik musi zamieścić informację o realizowanej strategii podatkowej za dany rok podatkowy w terminie do końca 12. miesiąca po jego zakończeniu. To oznacza, że np. podatnik, którego rok podatkowy trwał od 1 czerwca 2023 r. do 31 maja 2024 r., będzie zobowiązany opublikować strategię podatkową do 31 maja 2025 r.

W przypadku zmiany roku podatkowego za pierwszy rok po zmianie uważa się okres od pierwszego miesiąca po zakończeniu poprzedniego roku podatkowego do końca nowo przyjętego roku podatkowego. Ten okres nie może być krótszy niż 12 ani dłuższy niż 23 miesiące kalendarzowe (art. 8 ust. 3 ustawy o CIT). Przykładowo jeśli spółka, której rok podatkowy trwał od 1 czerwca 2023 r. do 31 maja 2024 r., zdecyduje się zmienić rok podatkowy na kalendarzowy, to pierwszy nowy rok podatkowy będzie trwał od 1 czerwca 2024 r. do 31 grudnia 2025 r. i będzie musiała opublikować strategię podatkową za nowy rok podatkowy do 31 grudnia 2026 r. ©℗

Odpowiedzialność spółek i członków zarządu

Zgodnie z przepisami prawa upadłościowego członek zarządu powinien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości w momencie, gdy występuje przesłanka niewypłacalności spółki. Przy czym zarówno sądy, jak i organy podatkowe przyjmują bardzo niekorzystną dla członków zarządu interpretację tych przepisów. Uznaje się, że ostatecznym momentem na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, aby uchronić się od solidarnej odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spółki, jest moment braku zapłaty podatku w podstawowym terminie (czyli od razu po złożeniu „nieprawidłowej” deklaracji). To pewnego rodzaju pułapka, która oznacza, że złożenie wniosku o upadłość po otrzymaniu decyzji podatkowej stwierdzającej nieprawidłowości może już nie dawać ochrony przed odpowiedzialnością.

Tak, członek zarządu może równocześnie ponieść odpowiedzialność zarówno z kodeksu karnego skarbowego (dalej: k.k.s.), jak i na podstawie przepisów o solidarnej odpowiedzialności majątkowej za zaległości podatkowe spółki (na podstawie ordynacji podatkowej). Te przepisy regulują różne aspekty odpowiedzialności.

W przypadku k.k.s. chodzi o odpowiedzialność osobistą za zawinione działania, które są uważane za przestępstwa lub wykroczenia skarbowe (np. uchylanie się od płacenia podatków, składanie nieprawdziwych zeznań podatkowych). Może się to wiązać z karą grzywny lub pozbawienia albo ograniczenia wolności.

Ordynacja podatkowa reguluje zaś odpowiedzialność za długi podatkowe spółki w przypadku, gdy egzekucja wobec spółki okazała się bezskuteczna, a zarząd nie dopełnił swoich obowiązków dotyczących zgłoszenia w odpowiednim czasie wniosku o upadłość. W tym przypadku odpowiedzialność za taką zaległość może zostać przeniesiona na członka zarządu, który odpowiada całym swoim majątkiem.

Tak. Zgodnie z orzecznictwem zarówno Trybunału Sprawiedliwości UE (wyrok z 30 stycznia 2024 r., sygn. C-442/22), jak i Naczelnego Sądu Administracyjnego (wyrok z 3 września 2024 r., sygn. akt I FSK 1212/18) spółka może ponosić taką odpowiedzialność. Dotyczy to sytuacji, gdy nie dochowała ona należytej staranności w kontrolowaniu działań swojego pracownika i nie monitorowała odpowiednio rzetelności realizacji wystawiania faktur (w sytuacji gdy upoważniła pracownika do wystawiania w jej imieniu faktur). Istotne jest zatem, żeby każda spółka wprowadziła odpowiednie procedury, które pozwolą ograniczyć ryzyko nieprawidłowości spowodowanych działaniami pracownika.

Skazanie za przestępstwo skarbowe co do zasady skutkuje wpisaniem do Krajowego Rejestru Karnego. W takim przypadku nie będzie możliwe uzyskanie zaświadczenia o niekaralności, dopóki wpis nie zostanie wykreślony z rejestru po upływie określonego przepisami czasu. Natomiast ukaranie za wykroczenie (czy to w drodze mandatu, czy to wyroku sądu) co do zasady nie wiąże się z wpisem do Krajowego Rejestru Karnego.

Warto jednak pamiętać, że w przypadku pociągnięcia do odpowiedzialności karnej skarbowej można skorzystać z instytucji, która pozwala uniknąć wpisu do Krajowego Rejestru Karnego. Mowa o dobrowolnym poddaniu się odpowiedzialności. Aby to było możliwe, wina i okoliczności sprawy nie mogą budzić wątpliwości, a dodatkowo należy uiścić:

• w całości wymagalną należność publicznoprawną, jeśli popełniono czyn zabroniony, który ją uszczuplił,
• co najmniej równowartość najniższej kary grzywny za dany czyn zabroniony,
• zryczałtowaną równowartość kosztów postępowania.

Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności nie będzie możliwe w przypadku przestępstw skarbowych, które są zagrożone karą ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności lub podlegają nadzwyczajnemu obostrzeniu kary.

Kontrole

W przypadku kontroli podatkowych co do zasady prowadzi je urząd właściwy według adresu siedziby spółki. Natomiast kontrole celno-skarbowe mogą prowadzić urzędy celno-skarbowe na terenie całego kraju. To oznacza, że spółkę z Krakowa mogą kontrolować urzędy z zupełnie innych województw. Taka kontrola najczęściej jest przeprowadzana online.

Warto też pamiętać, że istnieją wyspecjalizowane urzędy skarbowe, które zajmują się np. podatnikami i płatnikami o szczególnym znaczeniu gospodarczym lub społecznym, osiągającymi znaczne obroty. Każdy podmiot powinien przed końcem roku zbadać, czy od następnego roku nie powinien przejść pod skrzydła takiego urzędu, i odpowiednio wcześnie powiadomić o tym organy podatkowe. ©℗