Oskładkowanie odszkodowania zależy od podatkowej klasyfikacji tego przychodu

Rozwiązaliśmy umowę o pracę za porozumieniem stron z jednym z naszych dyrektorów i podpisaliśmy z nim kontrakt menedżerski, bo został powołany do pełnienia funkcji członka zarządu. W kontrakcie zawarliśmy dla niego gwarancję, że po odwołaniu wróci na poprzednio zajmowane stanowisko. Z uwagi na zmiany organizacyjne nie wywiązaliśmy się z tego obowiązku, a sąd zasądził dla byłego członka zarządu odszkodowanie z tego tytułu. Czy jest ono oskładkowane?

Na początku trzeba wyjaśnić, co oznacza w tym kontekście kontrakt menedżerski. Jest to umowa nienazwana o świadczenie usług, do której zastosowanie mają przepisy dotyczące zlecenia, także w zakresie ubezpieczeń społecznych. Oznacza to, że członek zarządu jest ubezpieczony jak zleceniobiorca, a więc podstawą wymiaru jego składek będzie uzyskany z takiej umowy przychód.

Ogólne zasady ustalania podstawy wymiaru składek zawiera art. 18 ust. 1 i 2 oraz art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z nimi podstawę tę dla pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT) z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z wyłączeniem:

• przychodów wymienionych w par. 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (dalej: rozporządzenie)
• wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków z ubezpieczeń społecznych.

Przepisy rozporządzenia w zakresie wyjątków od ogólnej zasady stosuje się odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru składek m.in. osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, a więc także do kontraktu menedżerskiego.

Odszkodowanie za wyrównanie szkody a składki

W opisywanym przypadku można rozważać zastosowanie par. 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia. Zgodnie z nim z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe są wyłączone odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy.

Powstaje jednak pytanie, czy odszkodowanie za niezrealizowanie jednego z postanowień kontraktu menedżerskiego wchodzi w zakres odszkodowań objętych powyższym przepisem. Odszkodowanie nie zostało bowiem wypłacone z tytułu rozwiązania umowy, a zostało zasądzone jako wyrównanie szkody, jaką poniósł były członek zarządu. Zdaniem ZUS w tego rodzaju przypadkach nie ma zastosowania wskazany w rozporządzeniu wyjątek.

Takie stanowisko zajął ZUS w interpretacji indywidualnej z 24 września 2024 r., znak DI/200000/43/784/2024. W sprawie rozpatrywanej przez ZUS członek zarządu został odwołany z pełnionej funkcji wiceprezesa zarządu, a umowa o świadczenie usług zarządzania uległa rozwiązaniu. Było w niej zawarte postanowienie o umożliwieniu prezesowi powrotu na stanowisko pracy nie gorsze niż zajmowane przed powołaniem do zarządu. Wnioskodawca nie zrealizował tego postanowienia. Były członek zarządu podjął zatrudnienie u nowego pracodawcy, za wynagrodzeniem niższym, niż otrzymywałby na stanowisku poprzednio zajmowanym. Wystąpił do sądu z pozwem o zapłatę odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami, ponieważ w wyniku niewykonania zobowiązania spółki poniósł szkodę majątkową. Sąd przychylił się do tego żądania i zasądził odszkodowanie.

Zdaniem wnioskującej o wydanie interpretacji spółki odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści wraz z odsetkami za opóźnienie, które zostaną wypłacone byłemu członkowi zarządu na mocy wyroku sądu, wyłączone są z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Spółka powołała się na cytowany wyżej par. 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia. Zdaniem spółki na podstawie powołanego przepisu pracodawca może wypłacić zwolnionym pracownikom zarówno świadczenia obligatoryjne wynikające z konkretnych przepisów, jak i inne świadczenia na podstawie obowiązującego regulaminu wynagrodzeń lub nawet na podstawie umowy z konkretnym pracownikiem. Koniecznym warunkiem wyłączenia jest związek między wypłatą świadczenia a rozwiązaniem stosunku pracy – analogicznie w przypadku rozwiązania umowy o świadczenie usług.

ZUS stwierdził jednak, że wypłata odszkodowania i odsetek nie jest bezpośrednim wynikiem rozwiązania umowy o świadczenie usług, lecz jest skutkiem braku zawarcia umowy o pracę i utraconych w związku z tym korzyści. Tym samym zarówno odszkodowanie, jak i odsetki za opóźnienie w zapłacie odszkodowania nie mogą korzystać z wyłączenia, o którym mowa w par. 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia. Zatem podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dla byłego członka zarządu należy ustalić na zasadach ogólnych.

Tylko oświadczenie wnioskodawcy o kwalifikacji odszkodowania

ZUS zwrócił jednak uwagę na inną, ale kluczową w tej sprawie kwestię. Otóż wnioskodawca złożył oświadczenie, że „kwota odszkodowania wypłacona byłemu członkowi zarządu stanowić będzie przychód z innego źródła, o czym mowa w art. 20 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT. Podobnie, z uwagi na brak stosownego wyłączenia na gruncie przepisów ww. ustawy przychód z innego źródła stanowić będą wypłacone odsetki za opóźnienie od odszkodowania z tytułu utraconych korzyści”. To zmienia postać rzeczy, bo zgodnie z art. 18 ust. 3 w zw. z art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zleceniobiorców stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, z tytułu umowy zlecenia. Skoro zatem wnioskodawca inaczej klasyfikuje przychód z odszkodowania i odsetek, to należy uznać, że wypłaty tego rodzaju nie będą stanowić podstawy wymiaru składek.

Trzeba jednak podkreślić, że w kontekście podatkowym ZUS opiera się wyłącznie na oświadczeniu wnioskodawcy. Zakład nie dokonuje własnej interpretacji przepisów podatkowych. Gdyby okazało się, że wnioskodawca błędnie sklasyfikował przychód, będzie to miało wpływ także na obowiązek składkowy. Dopiero uzyskana interpretacja dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej potwierdza prawidłowość tej klasyfikacji. ©℗