System kaucyjny w Polsce. Zmiany w naliczaniu VAT już uchwalone

Podatek będzie ostatecznie deklarowany do urzędu skarbowego przez producenta lub dystrybutora, który wprowadza napoje na rynek. Ale najpierw będzie go wpłacać fiskusowi operator, czyli podmiot obsługujący system kaucyjny, działający na zlecenie np. producentów napojów.

W ubiegłym tygodniu parlament zakończył prace nad nowelizacją ustawy z 21 listo pada 2024 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Nowelizacja zakłada zmiany w systemie kaucyjnym, a także w rozliczaniu VAT od kaucji.

Wejdzie ona w życie 1 stycznia 2025 r., ale nowy system kaucyjny na opakowania na napoje zacznie działać 1 października 2025 r.

System kaucyjny

Co prawda przystąpienie do systemu kaucyjnego nie będzie obowiązkowe dla przedsiębiorców (wprowadzających na rynek produkty w opakowaniach na napoje), ale ci, którzy tego nie zrobią i nie osiągną wymaganego poziomu recyklingu opakowań na napoje, będą musieli uiścić opłatę produktową od tych opakowań z zastosowaniem potrójnej stawki (nowy art. 34 ust. 2c oraz art. 35 ust. 1a ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi).

Systemem kaucyjnym będą objęte nie tylko szklane butelki wielorazowego użytku do 1,5 l, lecz także:

• jednorazowe butelki z plastiku o pojemności do 3 l oraz
• metalowe puszki o pojemności do 1 l.

Zasady pobierania kaucji od nich zostały uregulowane już w ubiegłym roku ustawą o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1852). Zapisano wtedy nowe zasady rozliczania VAT od kaucji oraz od niezwróconych opakowań butelek szklanych.

Ale uchwalona właśnie nowelizacja koryguje te zasady i je uzupełnia.

Nowy system oznacza, że od 1 października 2025 r. kaucja będzie pobierana na każdym etapie dystrybucji napojów, a nie tylko przez sklep, jak obecnie.

– Jednocześnie producenci napojów i sprzedawcy detaliczni będą odprowadzać pobrane kaucje (od swoich kontrahentów i konsumentów) operatorowi – wyjaśnia Marek Przybylski, doradca podatkowy i menedżer w MDDP.

Jeżeli konsument zwróci opakowanie, to odzyska kaucję. Natomiast kaucje od opakowań, które nie zostaną zwrócone, zatrzyma operator i przeznaczy je na działalność systemu kaucyjnego.

Pobór i wpłata

Niezależnie od tego, czy opakowanie będzie wielorazowe, czy jednorazowe, VAT od kaucji nie będzie naliczany przy sprzedaży napoju. Kaucja jest bowiem nieopodatkowana. Jeżeli jednak konsument nie zwróci opakowania, to operator zatrzyma kaucję i naliczy VAT metodą „w stu”. Po zakończeniu roku wpłaci ten podatek (od niezwróconych opakowań) do urzędu skarbowego. Będzie miał na to czas do końca stycznia następnego roku.

Rozliczenie po roku

Natomiast ostatecznie podatek od niezwróconych opakowań rozliczy i wykaże go w deklaracji (w JPK_VAT) podmiot wprowadzający na rynek produkty w opakowaniach na napoje.

Zgodnie z dodanym art. 29a ust. 12c ustawy o VAT, jeżeli opakowania na napoje (tj. szklane butelki wielokrotnego użytku, butelki plastikowe i puszki) nie zostaną zwrócone, przedsiębiorca (tj. wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje) podwyższy podstawę opodatkowania na ostatni dzień roku. Będzie musiał to zrobić „w deklaracji podatkowej składanej za pierwszy okres rozliczeniowy następnego roku”.

– Na etapie konsultacji postulowano zrezygnowanie z pomysłu, aby operator był płatnikiem VAT od kaucji. Ostatecznie to się nie udało. Niestety taki system może doprowadzić do rozbieżności w rozliczeniach operatorów i przedsiębiorców wprowadzających napoje na rynek – zauważa Marek Przybylski.

Kiedy „w stu”, a kiedy „od sta”

Korzystną dla operatorów zmianą będzie natomiast obliczanie VAT od kaucji metodą „w stu” a nie „od sta”. Obecnie, co do zasady, jeżeli klient nie zwróci butelki w ciągu 60 dni, to sklep musi podwyższyć podstawę opodatkowania o kaucję i naliczyć od niej VAT. To on więc ponosi ciężar podatku. Co więcej, nawet jeżeli po 60 dniach klient zwróci opakowanie do sklepu, to sprzedawca musi oddać kaucję, ale nie może już odzyskać wpłaconego podatku. Ustawa o VAT nie przewiduje bowiem w tym zakresie żadnego systemu podatkowych korekt.

Nie zostanie uchylony art. 29a ust. 12 ustawy o VAT, który mówi dziś o rozliczeniu kaucji w ciągu 60 dni.

– Wprawdzie od 1 października 2025 r. nie będzie miał on już zastosowania do butelek szklanych ani innych opakowań na napoje w systemie kaucyjnym, ale będzie stosowany do innych opakowań, co do których przedsiębiorcy się umówią, że są one zwrotne – wyjaśnia Marek Przybylski.

Tłumaczy to na przykładzie skrzynki z butelkami oranżady. Od 1 października 2025 r. do kaucji na butelki (pobieranej na każdym etapie sprzedaży) będą stosowane nowe zasady rozliczania VAT (czyli rozliczenie raz w roku metodą „w stu”). Natomiast jeżeli opakowaniem zwrotnym będzie sama skrzynka, to kaucja też będzie pobierana na każdym etapie, ale podatek od niej będzie rozliczany na podstawie art. 29a ust. 12 ustawy o VAT. To oznacza, że gdy skrzynka nie zostanie zwrócona w ciągu 60 dni, sprzedający będzie musiał podwyższyć podstawę opodatkowania o kaucję i naliczyć od niej VAT metodą „od sta”.

– W praktyce będą więc funkcjonować dwa systemy rozliczania VAT od kaucji, nawet gdy produkty objęte różnymi kaucjami będą sprzedawane razem, jak właśnie skrzynka transportowa z butelkami zwrotnymi – podsumowuje doradca.

Podatek dochodowy

Jego zdaniem w uchwalonej nowelizacji zabrakło zmian w przepisach o podatku dochodowym. Przedsiębiorcy (tj. wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje) będą musieli uiścić opłatę produktową, jeżeli:

• nie przystąpią do systemu kaucyjnego i nie osiągną wymaganego poziomu recyklingu opakowań na napoje – wówczas sami pokryją koszty należnej opłaty według potrójnej stawki,
• przystąpią do systemu kaucyjnego, ale nie osiągną w danym roku wymaganego poziomu recyklingu – wówczas uiszczą opłatę produktową obliczaną według stawki podstawowej, jednak jej koszt powinien zostać poniesiony po połowie – przez operatora i wprowadzającego.

– Nie wiadomo natomiast, czy opłaty produktowe deklarowane przez wprowadzających w potrójnej stawce lub też płacone w połowie przez wprowadzającego i operatora będą mogły zostać w całości zaliczone do kosztów uzyskania przychodu – zauważa ekspert.

Zwraca on uwagę na to, że opłaty produktowe są kosztami podatkowymi, gdy są uiszczane w normalnej wysokości (na podstawie art. 34 ust. 2 ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi). Jeżeli są nakładane decyzją w podwyższonej, sankcyjnej wysokości – dziś według stawki 150 proc. – to nie są kosztem podatkowym, co wprost wynika z art. 16 ust. 1 pkt 19e ustawy o CIT.

Problem polega na tym, że ten przepis dotyczy opłaty sankcyjnej uiszczanej na podstawie art. 37 ust. 2 ustawy o gospodarce opakowaniami. Natomiast nie wiadomo, co z opłatami produktowymi przewidzianymi w nowych przepisach, tj. w art. 34 ust. 2a–2f ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. O nich ustawa o CIT niczego nie mówi.

Zdaniem Marka Przybylskiego powinny być one podatkowym kosztem, bo będą ponoszone dla zabezpieczenia źródła przychodów.

– Należałoby to jednak wprost uregulować w przepisach – uważa ekspert.©℗