Sąd zagroził rozwiązaniem spółki niepublikującej sprawozdania

Teraz jej zarząd nie ma wyjścia. Jeżeli spółka nadal ma działać, musi złożyć zaległe sprawozdania finansowe.

Eksperci mówią, że nie słyszeli, aby wcześniej sądy rejestrowe korzystały z tego sposobu przymuszania do składania sprawozdań finansowych. Ich zdaniem powinny to robić częściej.

– Zwykle sądy decydują się na nałożenie grzywny na członków zarządu na podstawie art. 24 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 979) i na tym poprzestają – przyznaje radca prawny Łukasz Drożdżowski.

– A nakładanie kar grzywny często nie przynosi efektu – mówi Agnieszka Baklarz, biegła rewident, prezes Monte Vero Audit and Advisory. Wyjaśnia, że sąd może jednorazowo nałożyć grzywnę w wysokości do 15 tys. zł, a taka kwota nie jest argumentem dla członka zarządu, który nie chce opublikować sprawozdań, aby np. nie ujawniać złej sytuacji finansowej spółki. Łukasz Drożdżowski dodaje, że jeżeli członkiem zarządu jest osoba z zagranicy, to kary praktycznie nie da się wyegzekwować. Jeżeli nawet sprawa trafi do komornika, to nie ma on z czego ściągnąć grzywny, bo majątek takiej osoby jest zwykle poza Polską.

Dlatego Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu postanowił zadziałać inaczej. Sprawa dotyczy spółki, której prezesem jest obywatel Wielkiej Brytanii. Nie złożyła ona rocznych raportów za 2022 i 2023 r. Sąd odstąpił od nakładania grzywny po tym, jak spółka nie zareagowała na wezwanie do złożenia tych dokumentów. Zamiast tego postanowieniem z 26 listopada 2024 r. wszczął postępowanie o rozwiązanie tego podmiotu bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego. Pozwala na to art. 25a ust. 1 pkt 4 ustawy o KRS, gdy mimo wezwania sądu nie zostaną złożone roczne sprawozdania finansowe za dwa kolejne lata obrotowe. Sąd uznał, że nie ma sensu nakładać grzywny na prezesa zarządu, który jest obywatelem obcego państwa. Uzasadnił, że koszty egzekucji, w tym koszty tłumaczenia dokumentów, przesyłek sądowych i komornika, mogłyby przewyższyć nałożone grzywny.

Wielu nie składa

Aby więc spółka nadal mogła prowadzić działalność, musi złożyć co najmniej jedno zaległe sprawozdanie. Wówczas bowiem nie będzie spełniona przesłanka z art. 25a ust. 1 pkt 4 ustawy o KRS – nieopublikowania dwóch sprawozdań z rzędu. W takiej sytuacji postępowanie trzeba będzie umorzyć.

– W tej sprawie widać determinację sądu – mówi Łukasz Drożdżowski. Jego zdaniem gdyby inne sądy wdrożyły taką praktykę, mogłoby się to przełożyć na skuteczniejsze niż dotychczas przymuszanie do publikacji sprawozdań.

– Należy pamiętać, że sprawozdanie finansowe nie jest sporządzane tylko na wewnętrzne potrzeby jednostki, lecz również z myślą o użytkownikach zewnętrznych (np. kontrahentach, inwestorach) – dodaje ekspert.

Przypomnijmy, że spółki za każdy rok muszą sporządzać sprawozdanie finansowe. Następnie, w ciągu sześciu miesięcy od dnia bilansowego, musi ono zostać zatwierdzone np. przez zwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy w spółce akcyjnej. Od zatwierdzenia jest 15 dni na publikację w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Często zdarza się jednak, że ten obowiązek nie jest wypełniany. Agnieszka Baklarz wyjaśnia, że dotyczy to spółek, które już nie działają, ale nie zostały zlikwidowane. Zdarza się też, że firmy chcą coś ukryć albo do terminowej publikacji sprawozdań nie przywiązują większej wagi. – Spotkałam się również z przypadkiem, że biuro rachunkowe nie dopełniło swoich obowiązków i nie sporządziło sprawozdania – mówi ekspertka. Należy jednak pamiętać, że to członkowie zarządu są odpowiedzialni za wypełnianie obowiązków związanych ze sprawozdaniami. Nie ma znaczenia, że zostało do tego zatrudnione np. biuro rachunkowe.

Jeżeli sprawozdanie spółki nie zostanie opublikowane w KRS, sąd rejestrowy może nałożyć grzywnę w trybie art. 24 ustawy o KRS. W pierwszej kolejności jednak wzywa do dopełnienia obowiązku. Dopiero gdy nie zostanie on wykonany w wyznaczonym terminie (siedmiodniowym), sąd nakłada grzywnę na członka zarządu. W jednym postanowieniu może wymierzyć grzywnę nie wyższą niż 15 tys. zł (w praktyce są nakładane kary od 5 tys. do 10 tys. zł). Ogólna suma grzywien w tej samej sprawie nie może przewyższać 1 mln zł.

Jeżeli spółka nie opublikuje sprawozdań finansowych za dwa lata z rzędu, sąd rejestrowy może wszcząć postępowanie o jej rozwiązanie (art. 25a ust. 1 pkt 4 ustawy o KRS). To narzędzie jednak dotychczas nie było często wykorzystywane, mimo że zostało wprowadzone prawie 10 lat temu (z początkiem 2015 r.).

Łukasz Drożdżowski tłumaczy, że zamiast tego sądy rejestrowe nakładają dziś tylko grzywny. Równolegle zgłaszają takie sprawy do prokuratury. Ta – jak twierdzi ekspert – wiele z nich umarza. Tylko część trafia na wokandę. Sąd karny może ukarać członków zarządu na podstawie art. 79 pkt 4 ustawy o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 120 ze zm.). Ten przepis przewiduje za niezłożenie sprawozdania grzywnę lub nawet ograniczenie wolności, np. w postaci prac społecznych.

Da się to sprawdzić

Z danych Ministerstwa Finansów wynika, że w latach 2017–2023 wszczęto ponad 47,8 tys. postępowań przygotowawczych na podstawie art. 79 pkt 4 ustawy o rachunkowości, ale aktem oskarżenia zakończyło się zaledwie 5,9 tys. z nich. Skazanych zostało jeszcze mniej osób, bo niespełna 4 tys. Łukasz Drożdżowski mówi, że nawet jeżeli dochodzi do wymierzania kar, to i tak nie przekraczają one 1 tys. zł. Tymczasem grzywna na podstawie tego przepisu może wynosić od 100 zł do 1,08 mln zł. – Kara ograniczenia wolności w praktyce nie wchodzi w grę, bo sądy uważają, że są to sprawy o niskiej szkodliwości społecznej – mówi ekspert.

Mecenas Drożdżowski wyjaśnia, że skazanie na podstawie art. 79 pkt 4 ustawy o rachunkowości oznacza skazanie za przestępstwo i informacja na ten temat jest podawana w Krajowym Rejestrze Karnym. Wyrok dotyczy osoby, a nie podmiotu – dlatego brak o tym informacji w samym KRS.

Każdy zainteresowany daną spółką może jednak dotrzeć do informacji o toczących się postępowaniach w sprawie nieopublikowanych sprawozdań. – Dla każdego podmiotu wpisanego do rejestru przedsiębiorców KRS jest prowadzone repozytorium akt rejestrowych. Tam są publikowane m.in. informacje o toczących się wobec niego postępowaniach lub tych już zakończonych – tłumaczy ekspert. Dotyczy to też postępowań przymuszających do złożenia dokumentów finansowych oraz nałożonych grzywien w celu przymuszenia. Repozytorium jest jawne, można je znaleźć pod adresem rar.ms.gov.pl. Wystarczy znać numer danego podmiotu w KRS. ©℗