Subskrybuj nas na Youtube
Zastanawiamy się nad wprowadzeniem jednej z coraz częściej stosowanych form motywowania pracowników. Chodzi o programy opcyjne/akcyjne bądź programy oparte na pochodnych instrumentach finansowych. Jak wtedy powinniśmy rozliczać przychód pracownika?
EKSPERT RADZI
Rozwiązania takie jak programy oparte na pochodnych instrumentach finansowych pozwalają pracodawcom uzależnić wysokość korzyści osiąganej przez pracowników od kryteriów istotnych z punktu widzenia organizatora programu, tj. najczęściej od kluczowych wskaźników finansowych spółki. Korzyści wynikające z programów opcyjnych/akcyjnych są z kolei uzależnione od wartości akcji/udziałów danej spółki. Organizacja programów przekłada się zatem często w sposób pozytywny na wyniki finansowe osiągane przez organizatora w kolejnych okresach rozliczeniowych.
Uzyskanie przez pracowników korzyści w ramach wskazanych rodzajów programów motywacyjnych jest przeważnie uzależnione od ciągłości zatrudnienia danej osoby, co ma korzystny wpływ na zatrzymywanie pracowników.
Należy zauważyć, że temat programów motywacyjnych jest przedmiotem licznych rozbieżności prezentowanych w praktyce organów podatkowych i orzecznictwie sądów administracyjnych.
Podmioty wdrażające programy motywacyjne powinny poświęcić czas na odpowiednie zaplanowanie programu oraz zabezpieczenie swojego stanowiska w zakresie konsekwencji podatkowych. Skutecznym rozwiązaniem jest wystąpienie do ministra finansów o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej. W przypadku uzyskania od organu podatkowego stanowiska rozbieżnego ze stanowiskiem wnioskującego istnieje możliwość zaskarżenia wydanej interpretacji do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
W czerwcu Naczelny Sąd Administracyjny rozstrzygnął spór pomiędzy organizatorem programu motywacyjnego opartego na opcjach a ministrem finansów działającym poprzez dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach w przedmiocie kwalifikacji przychodu pracowników uczestniczących w programie. Kwalifikacja przychodu przekładała się w tym przypadku na istnienie obowiązków płatnika po stronie organizatora programu. Sąd stanął po stronie organizatora programu i słusznie uznał, że jeżeli pracownik osiągnie przychód pozostający w związku faktycznym z wykonywaniem pracy, ale niestanowiący wynagrodzenia ze stosunku pracy, nie będzie to przychód, o jakim mowa w art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Zdarzenie przyszłe opisane przez wnioskodawcę
W przedmiotowej sprawie organizator wystąpił do ministra finansów z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji prawa podatkowego w zakresie m.in. konsekwencji podatkowych nabycia przez pracownika opcji menedżerskich lub objęcia udziałów spółki na skutek realizacji opcji.
Opisując zdarzenie przyszłe, organizator programu wskazał, że program motywacyjny ma być przyjęty w formie regulaminu na podstawie uchwały zgromadzenia wspólników. Program miał polegać na przyznaniu wybranym osobom z kadry menedżerskiej spółki opcji na udziały, uprawniających do nabycia w przyszłości udziałów według ceny określonej w regulaminie. Zgodnie z regulaminem jedna przyznana opcja miała uprawniać pracownika do nabycia określonej w regulaminie liczby udziałów. Ponadto objęcie opcji miało być uzależnione od pozostawania przez uczestnika na swoim stanowisku minimum przez pełny rok obrotowy spółki poprzedzający datę przyznania opcji. Liczba przyznanych opcji miała być uzależniona od osiągniętych przez spółkę przychodów. Osoba, której miały zostać przyznane opcje menedżerskie, miała mieć prawo do realizacji opcji, tj. objęcia udziałów spółki po preferencyjnej cenie albo do zbycia opcji.
Organizator zaznaczył, że pracownik może z przyznanych mu opcji zrezygnować, a tym samym w chwili objęcia opcji nie będą stanowić one dla pracownika żadnego realnego przysporzenia. We wniosku o wydanie interpretacji wskazał również na to, że ustawodawca użył sformułowania przychód „ze stosunku pracy”, a nie „w związku ze stosunkiem pracy”. W konsekwencji tego stanął na stanowisku, że przychody, które osiągnie pracownik z tytułu zbycia opcji menedżerskich albo udziałów, nie powinny zostać zaliczone do przychodów ze stosunku pracy.
Organ wydający interpretację indywidualną uznał stanowisko wnioskodawcy za nieprawidłowe w zakresie konsekwencji podatkowych nabycia przez pracownika opcji menedżerskich lub objęcia udziałów spółki na skutek realizacji opcji. Organ wskazał m.in. na art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zawierający zwrot „w szczególności”, co według organu oznaczało, że wymienione przez ustawodawcę kategorie przychodów kwalifikowanych jako przychody ze stosunku pracy stanowią katalog otwarty. Tym samym organ uznał, że przychód pracowników z tytułu otrzymania opcji menedżerskich powinien być zakwalifikowany jako przychód ze stosunku pracy, w związku z czym na organizatorze ciążą obowiązki płatnika.
Stanowisko sądów administracyjnych
Zarówno Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie (sygn. akt I SA/Kr 1572/13), jak i Naczelny Sąd Administracyjny (sygn. akt II FSK 1554/14) przychyliły się (w zakresie braku możliwości kwalifikacji przychodu pracowników do źródła, jakim jest przychód ze stosunku pracy) w wydanych wyrokach do stanowiska organizatora programu motywacyjnego.
W ustnym uzasadnieniu wyroku NSA bardzo słusznie zaznaczył, że nie można kwalifikować przychodu z tytułu otrzymania opcji jako przychodu ze stosunku pracy w sytuacji, gdy przyznania opcji nie przewidziano w umowie o pracę. Przychód powstaje bowiem dopiero w chwili realizacji tego instrumentu finansowego, czyli w momencie sprzedaży opcji czy zamiany opcji na udziały i jest to przychód z kapitałów pieniężnych, który jest opodatkowany z zastosowaniem 19-proc. stawki podatku dochodowego od osób fizycznych. W odniesieniu do tej kategorii przychodu organizator nie ma obowiązków płatnika.
Wskazane wyżej wyroki nie są pierwszymi orzeczeniami Naczelnego Sądu Administracyjnego, które dotyczą kwestii kwalifikacji przychodu z tytułu uczestnictwa pracowników w programie motywacyjnym. Skład orzekający w przedmiotowej sprawie wskazał na orzeczenia NSA z 27 kwietnia 2011 r. (sygn. akt II FSK 1665/10) oraz z 24 kwietnia 2015 r. (sygn. akt II FSK 783/13). Mając powyższe na uwadze, należy mieć nadzieję, że organy podatkowe zaczną uwzględniać w swojej praktyce ustabilizowaną linię orzeczniczą prezentowaną przez NSA, czym oszczędzą podatnikom/płatnikom wątpliwości w zakresie stosowanych rozwiązań oraz konieczności wszczynania długotrwałych postępowań sądowych.
WAŻNE Podatnik w przypadku uzyskania od organu stanowiska rozbieżnego z jego stanowiskiem ma możliwość zaskarżenia wydanej interpretacji do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Podstawa prawna
Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).