Chodziło o spółdzielnię, w której statucie zapisano, że jej członkowie, poza obowiązkowym wniesieniem wpisu i objęciem co najmniej jednego udziału, mogą dokonać objęcia wkładu pieniężnego lub niepieniężnego i ma on charakter zwrotny.
Jeden z członków objął taki wkład w 2004 r. w zamian za wniesione do spółdzielni akcje na okaziciela. Po 16 latach zażądał zwrotu tego wkładu, czyli tych samych akcji (na okaziciela), którymi pokrył wkład spółdzielczy. Spółdzielnia zwróciła mu jedynie ich część, ponieważ wartość rynkowa tych akcji wydanych w 2020 r. była wyższa niż odpowiednia część wkładu spółdzielczego pokryta nimi w roku 2004.
Spółdzielnia uważała, że uregulowanie przez nią zobowiązania wobec jej członka przez wydanie mu tego samego świadczenia niepieniężnego, którym pokrył on wcześniej wkład spółdzielczy, nie spowodowało powstania po jej stronie przychodu podatkowego ani na podstawie art. 14a ust. 1 ustawy o CIT (przepis o datio in solutum), ani na zasadach ogólnych przewidzianych w art. 12 tej ustawy.
Jest przychód
Innego zdania był dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. W interpretacji z 22 lutego 2021 r. (sygn. 0114 -KDIP2-1.4010.334.2020.2.JF) stwierdził, że przeniesienie prawa majątkowego (w tym wypadku akcji) na rzecz członka spółdzielni w związku ze zwrotem wkładu powoduje powstanie po stronie spółdzielni przychodu w wysokości części zobowiązania uregulowanego w następstwie takiego świadczenia, zgodnie z art. 14a ust. 1 ustawy o CIT.
Nie zostały spełnione przesłanki
Spółdzielnia się z tym nie zgadzała. Tłumaczyła, że do zastosowania tego przepisu dochodzi wyłącznie w sytuacji, gdy łącznie są spełnione dwie przesłanki:
- pomiędzy stronami istnieje stosunek zobowiązaniowy, na podstawie którego dłużnik jest obowiązany do zapłaty na rzecz wierzyciela określonej kwoty pieniędzy, oraz
- zobowiązanie zostaje uregulowane w całości lub w części przez spełnienie świadczenia niepieniężnego.
Innymi słowy, jeżeli pierwotne zobowiązanie dłużnika ma charakter niepieniężny, to spełnienie tego zobowiązania świadczeniem niepieniężnym nie jest objęte hipotezą normy wynikającej z art. 14a ustawy o CIT – twierdziła spółdzielnia. Powołała się przy tym na liczne wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego, m.in. z: 6 marca 2020 r. (sygn. akt II FSK 784/18), 27 listopada 2019 r. (II FSK 156/18), 13 czerwca 2019 r. (II FSK 2237/17), 5 marca 2019 r. (II FSK 668/17).
Rację przyznał jej WSA w Warszawie (III SA/Wa 1048/21). Uznał, że w tej sprawie nie zostały spełnione łącznie obie przesłanki z art. 14a ust. 1 ustawy o CIT, ponieważ spółdzielnia zwróciła wkład w formie niepieniężnej, czyli takiej samej, jaką miał wkład pierwotnie wniesiony przez jej członka.
Fiskus się myli
Również NSA nie zgodził się z dyrektorem KIS, że samo wygaśnięcie zobowiązania podatnika (spółdzielni) do zwrotu akcji jest jednoznaczne z osiągnięciem przychodu w rozumieniu art. 14a ust. 1 ustawy o CIT.
– Tego rodzaju argumentacja jest wadliwa, ponieważ przeczy treści samego przepisu, a także zdrowemu rozsądkowi. W przypadku zwrotu świadczenia niepieniężnego w takiej samej formie i wysokości nie można mówić o powstaniu przychodu po stronie podatnika – wyjaśniła sędzia Małgorzata Wolf-Kalamala.
Sędzia dodała, że owszem, wykonanie zobowiązania przez spełnienie świadczenia niepieniężnego generuje u podatnika przychód, ale – jak podkreśliła – zgodnie z wykładnią celowościową art. 14a ust. 1 ustawy o CIT w tym przepisie chodzi o spełnienie świadczenia niepieniężnego w miejsce świadczenia pieniężnego, do którego podatnik był zobowiązany.
– Skoro ustawodawca używa sformułowania odnoszącego się do wysokości zobowiązania, to nie można przyjąć, że są nią również zobowiązania o charakterze niepieniężnym, ponieważ analizowany przepis nie wskazuje takiego rodzaju świadczeń – podsumowała sędzia Wolf-Kalamala.©℗
orzecznictwo
Podstawa prawna
Wyrok NSA z 17 października 2024 r., sygn. akt II FSK 133/22
