Program współdziałania. Na czym polega? Jakie zmiany dla podatników?

Program współdziałania to forma współpracy Krajowej Administracji Skarbowej z dużymi podatnikami, oparta na wzajemnym zaufaniu i zrozumieniu oraz transparentności wykraczających poza ustawowe obowiązki.

W programie tym to podatnik staje się odpowiedzialny za wprowadzenie skutecznych i adekwatnych mechanizmów kontroli własnych rozliczeń, a KAS za nadzór nad tymi mechanizmami, i to w taki sposób, aby ewentualne nieprawidłowości lub wątpliwości mogły być rozwiązywane na bieżąco lub zanim się w ogóle pojawią.

Na pytania dotyczące programu współdziałania odpowiada ekspert MDDP, który na co dzień w ramach MDDP Platforma Wiedzy dzieli się swoim doświadczeniem w tym zakresie.

O co pytają na szkoleniach

ODPOWIEDŹ Program ma pomóc firmom w zarządzaniu podatkami, aby zmniejszyć ryzyko i jednocześnie móc skoncentrować się na rozwoju biznesu. To całkowicie nowa relacja pomiędzy podatnikiem a organem podatkowym na podstawie umowy i współpracy. Ministerstwo Finansów, wdrażając program, opiera się na koncepcji systemu podatkowego zaproponowanej przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), tzw. Horizontal Monitoring Compliance.

Współpraca Krajowej Administracji Podatkowej z podatnikami oparta jest tu na trzech filarach, tj. na wzajemnym zaufaniu, zrozumieniu oraz transparentności.

Celem jest zapewnienie poprawnych rozliczeń podatkowych przy jednoczesnym uwzględnieniu indywidualnych potrzeb i oczekiwań kluczowych podatników. To wszystko po to, aby podatnik miał lepsze warunki dla prowadzenia biznesu.

W ramach programu KAS prowadzi indywidualną obsługę firmy dopasowaną do podatnika oraz dostosowuje poziom monitoringu do wdrożonych u podatnika rozwiązań w zakresie nadzoru nad wewnętrznymi procesami, w tym nad kwestiami podatkowymi. Podatnikowi w programie współdziałania przydzielany jest pracownik KAS, który pozostaje z nim w bieżącym kontakcie.

ODPOWIEDŹ Nie chodzi o ściślejszą kontrolę czy większą liczbę kontroli. Wręcz przeciwnie.

Program współdziałania – w przeciwieństwie do kontroli – nie stanowi nadzoru bezpośrednio nad podatnikiem, lecz nad mechanizmami wewnętrznymi podatnika, które mają zapewnić prawidłową realizację obowiązków podatkowych. Innymi słowy, podatnik sam przeprowadza kontrolę własnych rozliczeń, a KAS nadzoruje jego mechanizmy kontroli wewnętrznej.

ODPOWIEDŹ Do programu współdziałania mogą przystąpić duże podmioty o przychodach rocznych dla celów CIT powyżej 50 mln euro. Są to podmioty o największym potencjale gospodarczym. Program współdziałania jest adresowany do wszystkich dużych podatników, którzy chcą wejść w nową jakość relacji z fiskusem i skorzystać z korzyści programu. Przy czym program nie jest ograniczony do jakichś kategorii podmiotów czy określonego sektora. Wręcz przeciwnie. Podmioty publiczne czy spółki notowane powinny być zainteresowane przystąpieniem do programu współdziałania. Jedną z zachęt może być pozytywny wpływ na wizerunek i postrzeganie tych podmiotów przez inwestorów. Ponadto – z uwagi na zapewniony już obecnie wyższy poziom zgodności, uporządkowany ład korporacyjny i transparentność biznesu – sam proces wejścia do programu może się okazać łatwiejszy dla spółek notowanych na giełdzie.

ODPOWIEDŹ Ministerstwo Finansów zapowiada nie tylko kontynuację, lecz wręcz rozszerzenie programu. Pojawiły się zapowiedzi otwarcia go dla grup kapitałowych, a także dla średnich firm. To niewątpliwie krok w dobrym kierunku. Miejmy nadzieję, iż resortowi uda się te ambitne zapowiedzi szybko zrealizować. W kontekście grup kapitałowych przypomnę tylko, że obecnie do programu współdziałania może przystąpić tylko pojedyncza spółka, co jest dość niewygodne i nie jest najbardziej efektywnym rozwiązaniem z punktu widzenia organizacji i funkcjonowania grup kapitałowych. Także rozszerzenie programu na średnie podmioty byłoby dobrym ruchem. Na to potrzeba jednak więcej czasu, gdyż dobór narzędzi może być bardziej wymagający, aby z jednej strony nie zniechęcać podatników, a z drugiej nie dopuszczać do programu nierzetelnych firm.

ODPOWIEDŹ Przystąpienie do programu współdziałania jest inicjowane przez podatnika. Na stronach internetowych KAS dostępny jest gotowy wzór wniosku.

Program dotyczy tylko podatków będących we właściwości szefa KAS, a więc z wyłączeniem podatków lokalnych. Podatnik, przystępując do programu, może wskazać zakres podatków nim objętych. Administracja skarbowa zachęca do szerokiego zakresu.

Istotne jest, aby przed złożeniem wniosku przeprowadzić samoocenę ram wewnętrznego nadzoru podatkowego (RWNP), ponieważ jednym z obowiązków podatnika po podpisaniu umowy jest utrzymanie skutecznych i adekwatnych RWNP.

Podczas audytu wstępnego administracja skarbowa zarówno weryfikuje dojrzałość RWNP, jak i sprawdza poprawność dotychczasowych rozliczeń podatkowych. Audyt wstępny obejmuje dwa lata.

Proces przystąpienia do programu jest wymagający dla firm. Zdobyte dotychczas doświadczenia zarówno przez pracowników KAS, jak i doradców podatkowych pomagają usprawnić ten proces. Warto też pamiętać, że firmy, które przystąpiły już do programu, pozytywnie oceniają tę zmianę.

ODPOWIEDŹ To zależy od wielu czynników, a przede wszystkim – o czym już wspominałem wcześniej – od stopnia przygotowania podatnika, tzn. od poziomu dojrzałości RWNP oraz podejścia do transparentności wobec KAS. Kluczowa jest też komunikacja pomiędzy spółką a zespołem audytowym. Dlatego istotna jest odpowiednia organizacja procesu, w tym utworzenie zespołu projektowego, a także wyznaczenie osób do komunikacji po stronie spółki, aby usprawnić przekazywanie informacji i dokumentów.

Dotychczasowy średni okres przystąpienia do programu współdziałania trwa od roku do dwóch lat.

ODPOWIEDŹ W ciągu czterech lat pilotażu do programu przystąpiło 12 spółek. Najnowsza umowa o współdziałanie została zawarta w maju br.

Warto zauważyć, że ok. 4000 firm w Polsce kwalifikuje się do programu współdziałania, jeżeli weźmie się pod uwagę kryterium przychodów. Nasuwa się tu oczywiste pytanie: dlaczego dotychczas w programie uczestniczy tylko 12 spółek? Poprzeczka jest ustawiona wysoko i tak powinno być. Nie jest to wada, lecz przede wszystkim oznaka wyjątkowości programu oraz odpowiedzialnego podejścia do zarządzania podatkami. Program współdziałania jest skierowany do największych firm nie tylko w sensie przychodów, lecz także w rozumieniu poziomu i dojrzałości organizacji, poziomu przestrzegania procedur oraz zarządzania ryzykiem. Można powiedzieć nawet więcej, że każdy biznes, każda organizacja powinny aspirować do takiego poziomu dojrzałości oraz zarządzania podatkami i ryzykiem.

ODPOWIEDŹ Zasadniczą korzyścią z programu jest prawidłowe rozliczanie podatków przy jednoczesnym ograniczaniu kontroli. Program pozwala na bieżące rozwiązywanie problemów podatkowych, zasadniczo na wczesnym etapie lub przed ich zaistnieniem.

Program współdziałania nie tylko wspomaga prawidłową realizację obowiązków podatkowych, lecz także przynosi wielowymiarowe i konkretne korzyści w różnych obszarach. Biznes zyskuje pewność, że rozliczenie podatkowe nie zostanie w przyszłości zakwestionowane. Korzyścią niewątpliwą jest m.in. zastąpienie kontroli audytem monitorującym. Ciekawym dla podatników rozwiązaniem jest możliwość zawierania z szefem KAS porozumień podatkowych. Program oferuje podatnikom korzyści finansowe, w szczególności niższe opłaty i odsetki czy ich całkowity brak w niektórych sytuacjach. Istotne jest także ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności karnoskarbowej.

Pełna ocena korzyści wymaga zawsze uwzględnienia aspektów prowadzonej działalności. Umowa o współdziałanie jest wynikiem negocjacji między podatnikiem i szefem KAS, co daje możliwość uwzględnienia specyfiki danej działalności biznesowej.

Korzyści dla biznesu dzielą się na cztery główne kategorie, czyli:

• bezpieczeństwo podatkowe i minimalizacja ryzyka podatkowego,
• korzyści finansowe,
• preferencyjne i indywidualne traktowanie przez KAS,
• wiarygodność i wizerunek firmy, co przekłada się m.in. na realizację społecznej odpowiedzialności biznesu oraz zwiększenie zaufania inwestorów.

Większe bezpieczeństwo podatkowe i minimalizacja ryzyka podatkowego to korzyści najwyraźniej podkreślane przez firmy, które uczestniczyły w ocenie programu współdziałania.

Udział w programie współdziałania przyczynia się w efekcie do optymalnego wykorzystania istniejących ulg i preferencyjnych rozwiązań podatkowych. Zapewnia także lepsze wsparcie w sytuacjach budzących istotne wątpliwości podatkowe. Udział w programie stanowi przesłankę dobrej wiary, jeżeli zdarzenie lub czynności, które skutkują zastosowaniem dodatkowego zobowiązania podatkowego, wystąpiły w okresie trwania umowy o współdziałanie.

Uczestnictwo w programie współdziałania przyczynia się do wzmocnienia pozytywnego wizerunku firmy oraz zwiększenia zaufania wśród inwestorów. Pokazuje, że firma prowadzi sprawy zgodnie z przepisami podatkowymi i dąży do transparentności w działaniu.

ODPOWIEDŹ Jednym z kluczowych warunków, który podatnik musi spełnić, aby aplikować do programu współdziałania, jest wdrożenie odpowiednich ram wewnętrznego nadzoru podatkowego. Chodzi o zbiór procedur oraz utartych praktyk zapewniających prawidłowe wypełnianie obowiązków podatkowych i kontrolę nad ich realizacją. Powinny być one dostosowane do sytuacji danego podatnika i opierać się m.in. na ocenie ryzyka podatkowego związanego z konkretną działalnością.

Co ważne, RWNP odnoszą się do całej organizacji, a nie tylko do procesów zachodzących w komórce odpowiedzialnej za rozliczenia podatkowe. Wymogi te zostały opisane w wytycznych Ministerstwa Finansów.

Obecnie ministerstwo przygotowuje model oceny dojrzałości RWNP. Ułatwi on dokonywanie samooceny RWNP. Co istotne, model ten może być pomocny dla wszystkich podatników, nie tylko tych zainteresowanych przystąpieniem do programu współdziałania.

ODPOWIEDŹ Pierwsza kwestia to konieczne zaangażowanie pracowników z różnych działów firmy w obsługę audytu wstępnego. To dodatkowe i nieraz długotrwałe obciążenie. Przy czym dobre przygotowanie i zaplanowanie procesu przystąpienia do programu współdziałania niewątpliwie pomagają ograniczyć koszty wejścia do niego. Z pewnością one jednak wystąpią. Proces przystąpienia do programu wymaga także dobrej i skutecznej komunikacji po stronie podatnika. Należy więc zapewnić zasoby i kompetencje w tym obszarze.

Oczywiście mogą wystąpić koszty związane z usprawnieniem RWNP, jeżeli nie są one odpowiednio dojrzałe. Nakłady poczynione na usprawnienie RWNP będą przynosiły profity organizacji w dłuższym czasie.

Należy mówić otwarcie o kosztach. Poziom kosztów przystąpienia do programu zależy od konkretnej firmy, w tym od przyjętych przez nią procedur zapewnienia zgodności. Jeśli procesy te nie są na wystarczająco wysokim poziomie, to firma będzie musiała ponieść wyższe wydatki.

ODPOWIEDŹ Z programu podatnik może wystąpić w każdym momencie, zarówno przed podpisaniem umowy, jak i w trakcie jej trwania. W takim przypadku istotne informacje zawierające tajemnicę przedsiębiorstwa przekazane do organów KAS są obowiązkowo niszczone.

ODPOWIEDŹ Tak, taki model współpracy z organami podatkowymi oparty na koncepcji OECD jest dobrze znany i stosowany na świecie.

Najbardziej rozpowszechniony jest holenderski model programu współpracy. Został on wdrożony w wielu krajach, np. w Belgii, Irlandii, Austrii, we Włoszech, w Chorwacji oraz Korei Południowej. Nieco inne podejście wypracowała Hiszpania, która przyjęła tzw. kodeks dobrego postępowania podatkowego, czy Wielka Brytania, która ma Customer Relationship Management. W USA jest Compliance Assurance Process, a w Australii Annual Compliance Arrangement. ©℗