Przywrócenia do pracy: Jakie są skutki ubezpieczeniowe?

Jeden z naszych klientów zwolnił pracownika z powodu utraty zaufania za trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia, który zakończył się 31 grudnia 2023 r. Sąd uznał jednak ten powód za zbyt ogólny i przywrócił pracownika do pracy, co wiąże się też z wypłatą wynagrodzenia za okres pozostawania bez pracy. Pracownik podjął pracę 3 czerwca 2024 r. Jak potraktować pod kątem ubezpieczeniowym miesiące, w których nie wykonywał pracy (styczeń‒maj), oraz wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy? Czy i jakie dokumenty należy złożyć do ZUS?

Odpowiadając na to pytanie, trzeba odnieść się przede wszystkim do przepisów kodeksu pracy (dalej: k.p.) dotyczących przywracania pracownika do pracy. Zgodnie z art. 45 par. 1 k.p. w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas określony lub umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy ‒ stosownie do żądania pracownika ‒ orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu ‒ o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu. Z kolei zgodnie z art. 47 k.p. pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie więcej jednak niż za dwa miesiące, a gdy okres wypowiedzenia wynosił trzy miesiące ‒ nie więcej niż za miesiąc. Wyjątek dotyczy:

• pracownika znajdującego się w okresie ochrony przedemerytalnej,
• pracownicy w okresie ciąży i urlopu macierzyńskiego,
• pracownika od dnia złożenia wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego albo jego części do dnia zakończenia tego urlopu,
• pracownika, w stosunku do którego rozwiązanie umowy o pracę podlega ograniczeniu z mocy przepisu szczególnego.

W przypadku tych szczególnych kategorii osób wynagrodzenie przysługuje za cały czas pozostawania bez pracy.

Ekwiwalent za miesiąc jak za urlop

W opisywanym przypadku pracownika nie można zaliczyć do żadnej z powyższych kategorii specjalnych, a więc należy uznać, że wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy, mimo swojej nazwy, nie będzie przysługiwać za wszystkie miesiące pozostawania bez zatrudnienia (styczeń‒maj). Pracodawca ma jedynie obowiązek wypłacić pracownikowi wynagrodzenie za jeden miesiąc. Wynagrodzenie to jest obliczane jak ekwiwalent za niewykorzystany urlop.

Co ważne, przysługuje ono pracownikowi dopiero po podjęciu przez niego pracy. Zatem pracodawca nie musi go wypłacać, jeśli pracownik nie zgłasza się do pracy po korzystnym dla siebie wyroku sądu. Skoro jednak w opisywanej sytuacji pracownik pracę podjął, to pracodawca musi mu je wypłacić. Wynagrodzenie to podlega oskładkowaniu na zasadach ogólnych, tak jak każdy przychód z tytułu stosunku pracy uzyskany w czerwcu 2024 r. Nie zostało ono bowiem wymienione w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Wcześniej pojawiały się wątpliwości, czy takie wynagrodzenie nie może być zwolnione z oskładkowania na podstawie par. 2 ust. 1 pkt 3 powyższego rozporządzania. Zgodnie z nim podstawy wymiaru składek nie stanowią odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy. Jednak ZUS wielokrotnie podkreślał, że takie wynagrodzenie warunków określonych w tym przepisie nie spełnia, a zatem podlega oskładkowaniu (np. interpretacja z 8 sierpnia 2023 r., znak DI/200000/43/756/2023).

Okres nieskładkowy

Mimo że wynagrodzenie nie będzie wypłacane za cały okres pozostawania bez pracy, to okres styczeń‒maj jest uznawany za okres podlegania ubezpieczeniom społecznym. Jednak z uwagi na brak przychodu płatnik nie odprowadza za ten czas żadnych składek. Zatem będzie to okres nieskładkowy, co może mieć w przyszłości znaczenie np. przy ubieganiu się o rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Płatnik, a w tym przypadku obsługujące go biuro rachunkowe, powinien pamiętać o konieczności złożenia odpowiednich dokumentów do ZUS. Przede wszystkim musi ponownie zgłosić pracownika do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego od 1 stycznia 2024 r. A skoro pracownik w tych miesiącach podlegał ubezpieczeniu, to konieczne jest także złożenia imiennych raportów miesięcznych ZUS RCA za styczeń‒maj 2024 r., gdzie jako podstawę wymiaru składek należy wskazać 0 zł. Płatnik musi także złożyć korygujące deklaracje ZUS DRA uwzględniające przywróconego do pracy. ©℗