Linia orzecznicza na temat odsetek od odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość, zasądzonych przed 2022 r., jest ukształtowana: trzeba zapłacić od nich podatek. Ale w przypadku odszkodowań przyznanych od Skarbu Państwa zasadne jest rozważenie wniosku o umorzenie zaległości podatkowej lub rozłożenie jej na raty – orzekł NSA.

Chodziło o spadkobiercę nieruchomości objętej dekretem Bieruta. W 2014 r., po latach batalii sądowej, otrzymał on od Skarbu Państwa odszkodowanie wraz z odsetkami. Samo odszkodowanie było zwolnione z podatku na mocy art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT.

Problem wynikł z tego, że w zeznaniu PIT-37 za 2014 r. spadkobierca nie uwzględnił ani odszkodowania, ani zasądzonych odsetek.

Po trzech latach naczelnik urzędu skarbowego upomniał się o podatek od odsetek. Stwierdził, że odsetki od odszkodowań podlegają opodatkowaniu PIT, zgodnie z ugruntowanym już stanowiskiem, potwierdzonym uchwałą Naczelnego Sądu Administracyjnego 6 czerwca 2016 r. (sygn. akt II FPS 2/16).

Po bezskutecznym odwołaniu podatnik złożył skargę do sądu. Argumentował, że w 2014 r. nie było jeszcze uchwały NSA, a odsetki jako związane z przychodem zwolnionym z podatku (odszkodowaniem) także nie podlegały opodatkowaniu.

Były opodatkowane

WSA w Warszawie oddalił jednak jego skargę (SA/Wa 2411/20). Orzekł, że odsetki należy zakwalifikować do źródła „inne przychody”. Za bez znaczenia uznał to, że podatnik nie otrzymał wówczas od Ministerstwa Skarbu Państwa informacji o przychodzie z odsetek (na formularzu PIT-8). Podatnik wiedział o tym przychodzie i powinien od niego zapłacić podatek – uznał sąd.

Za istotne uznał także to, że w 2021 r. na etapie prac legislacyjnych był projekt ustawy przewidujący zwolnienie z podatku odsetek od odszkodowania za tzw. nieruchomości warszawskie (na równi ze zwolnieniem przewidzianym dla samego odszkodowania). Skoro zatem ustawodawca dopiero myślał o takim zwolnieniu, to w stanie prawnym obowiązującym w 2014 r. z pewnością obowiązywał podatek od tego rodzaju przychodu.

Podatnik przegrał także w NSA, ale rozstrzygnięcie tej sprawy przez sąd kasacyjny nie było tak oczywiste, jak dla organów podatkowych i sądu I instancji.

Podczas rozprawy Naczelny Sąd Administracyjny wysłuchał uważnie wystąpienia pełnomocnika skarżącego oraz zadawał mu pytania. Sąd interesowało szczególnie to, czy podatnik wystąpił do fiskusa z wnioskiem o umorzenie zaległości podatkowej.

Dziś są zwolnione z PIT

Ostatecznie Naczelny Sąd Administracyjny nie znalazł podstaw do uchylenia wyroku WSA w Warszawie. Uznał, że argumentacja sądu I instancji była trafna; zwłaszcza że takie zwolnienie odsetkowe zostało wprowadzone do ustawy o PIT dopiero od 1 stycznia 2022 r. (art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o PIT).

– Dziś te odsetki są już zwolnione z podatku, ale w 2014 r. tak nie było – tłumaczył sędzia Tomasz Kolanowski. Dodał, że na temat odsetek od odszkodowań wypłacanych przez Skarb Państwa jest już ukształtowana linia orzecznicza i sąd w tym składzie nie znalazł podstaw do odstąpienia od niej.

Sędzia podkreślił, że skład orzekający w tej sprawie długo zastanawiał się nad sentencją wyroku. Ostatecznie jest ona niekorzystna dla podatnika, ale to głównie z powodu tego, że według NSA mamy do czynienia z przyznaniem odszkodowania i odsetek w czasie, gdy przepisy i orzecznictwo były jasne i nie przewidywały zwolnienia.

– Gdyby nie była to sprawa wymiarowa, lecz dotycząca ulgi podatkowej, przykładowo w postaci umorzenia zaległości podatkowej albo rozłożenia jej na raty, to rozstrzygnięcie byłoby prawdopodobnie na korzyść podatnika – mówił sędzia Kolanowski.

Co innego ulga w zapłacie

Sąd kasacyjny miał bowiem na uwadze to, że odszkodowanie i odsetki wypłacił Skarb Państwa, a przepisy o zwolnieniu odsetek od podatku oraz linia orzecznicza zmieniały się na przestrzeni kilkudziesięciu lat i nie były przez długi czas jasne.

Z ustnego uzasadnienia wyroku można więc było wnioskować (choć takie słowa nie padły wprost na sali sądowej), że podatnik mógłby wystąpić w tej sprawie do urzędu skarbowego z wnioskiem o przyznanie mu ulgi lub umorzenie zaległości podatkowej.©℗

orzecznictwo

Podstawa prawna

Wyrok NSA z 16 maja 2024 r., sygn. akt II FSK 1232/21