Czy trzeba zapłacić PIT od omyłkowo przelanej nadpłaty

Czytelnik (obywatel polski zamieszkały w Polsce), który nie prowadzi pozarolniczej działalności gospodarczej, 8 stycznia 2024 r. zawarł ze spółką akcyjną Y umowę sprzedaży udziałów spółki z o.o. X. Cena za udziały miała zostać wypłacona w dwóch ratach, z których pierwsza została zapłacona w dniu zawarcia umowy.

Nabywca omyłkowo dokonał na rzecz czytelnika przelewu, którego kwota była wyższa niż pierwsza rata, do której zapłaty spółka Y była zobowiązana w dacie zawarcia umowy. Dokonanie tego przelewu spowodowało powstanie różnicy pomiędzy kwotą faktycznie wypłaconą na rzecz czytelnika z tytułu uiszczenia należności za pierwszą ratę a kwotą, która była mu należna zgodnie z umową. Strony umowy natychmiast zorientowały się w zaistniałej sytuacji i czytelnik niezwłocznie (tj. następnego dnia w siedzibie banku) dokonał zwrotu kwoty nadpłaty do nabywcy. Ponadto dla udokumentowania zaistniałych okoliczności nabywca w dniu dokonania omyłkowego przelewu złożył jednostronne oświadczenie potwierdzające, że przelew, który spowodował powstanie nadpłaty na rachunku bankowym czytelnika, został zawyżony z jego (tj. nabywcy) winy. Czytelnik przyjmuje, że przychód ze sprzedaży w pełnej kwocie wynikającej z umowy powstał w dacie przeniesienia własności udziałów spółki X niezależnie od ustalonych terminów i ratalnego trybu zapłaty ceny za te udziały. Czy nadpłata, która została omyłkowo przelana na rachunek bankowy czytelnika, stanowi dla niego dodatkowy przychód do opodatkowania w 2024 r.? Czy nadpłata powoduje zmianę momentu powstania przychodu podatkowego z tytułu zbycia udziałów?

Zgodnie z zasadą powszechności opodatkowania, zawartą w art. 9 ust. 1 ustawy o PIT, opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody z wyjątkiem dochodów zwolnionych z podatku oraz dochodów, od których zaniechano poboru podatku. Ustawa o PIT dokonuje specyfikacji źródeł przychodów. Stosownie do art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy o PIT źródłami przychodów są kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a‒c ustawy o PIT.

Przychodami co do zasady są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ust. 1 ustawy o PIT).

Na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a ustawy o PIT za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się przychody z odpłatnego zbycia udziałów (akcji), udziałów w spółdzielni oraz papierów wartościowych. Przychód określony w art. 17 ust. 1 pkt 6 ustawy o PIT z odpłatnego zbycia udziałów (akcji), udziałów w spółdzielni oraz papierów wartościowych powstaje w momencie przeniesienia na nabywcę własności udziałów (akcji), udziałów w spółdzielni oraz papierów wartościowych (art. 17 ust. 1ab pkt 1 ustawy o PIT). Przy czym, zgodnie z art. 17 ust. 2 ustawy o PIT, przy ustalaniu wartości przychodów, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 6 ustawy o PIT, stosuje się odpowiednio art. 19 ustawy o PIT. Odpowiednie stosowanie (w analizowanej sprawie) art. 19 ustawy o PIT oznacza, że przychodem z odpłatnego zbycia udziałów w spółce z o.o. jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia. Jeżeli jednak cena, bez uzasadnionej przyczyny, znacznie odbiegałaby od wartości rynkowej tych udziałów, przychód ten określiłby organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej.

Stosownie do art. 30b ust. 1 ustawy o PIT od dochodów uzyskanych z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych, w tym z realizacji praw wynikających z tych instrumentów, z odpłatnego zbycia udziałów (akcji), z odpłatnego zbycia udziałów w spółdzielni oraz z tytułu objęcia udziałów (akcji) albo wkładów w spółdzielni w zamian za wkład niepieniężny, podatek dochodowy wynosi 19 proc. uzyskanego dochodu. Dochodem, o którym mowa w art. 30b ust. 1 ustawy o PIT, jest m.in. różnica między sumą przychodów uzyskanych z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) albo udziałów w spółdzielni a kosztami uzyskania przychodów określonymi na podstawie art. 22 ust. 1f oraz art. 23 ust. 1 pkt 38 i 38c ustawy o PIT, osiągnięta w roku podatkowym (art. 30b ust. 2 pkt 4 ustawy o PIT). Z tym że art. 30b ust. 1 ustawy o PIT nie stosuje się, jeżeli odpłatne zbycie udziałów (akcji), udziałów w spółdzielni, papierów wartościowych i pochodnych instrumentów finansowych oraz realizacja praw z nich wynikających następuje w wykonywaniu działalności gospodarczej (art. 30b ust. 4 ustawy o PIT) – w analizowanej sprawie wyłączenie to jednak nie znajdzie zastosowania, gdyż czytelnik nie prowadzi działalności gospodarczej. Dochodów, o których mowa w art. 30b ust. 1 ustawy o PIT, nie łączy się z dochodami opodatkowanymi według skali podatkowej lub na zasadach podatku liniowego (art. 30b ust. 5 ustawy o PIT).

Moment ustalenia przychodu z tytułu odpłatnego zbycia udziałów art. 17 ust. 1ab ustawy o PIT wyraża memoriałową metodę rozpoznawania przychodów. Oznacza to, że przychód powstaje w momencie przeniesienia na nabywcę własności udziałów – w wysokości określonej w umowie ceny sprzedaży zbywanych udziałów w spółce. Jednocześnie nie ma znaczenia okoliczność rozłożenia płatności za udziały na raty.

Istota problemu w analizowanej sprawie sprowadza się do ustalenia, czy nadpłata stanowi dla czytelnika dodatkowy przychód do opodatkowania oraz powoduje zmianę momentu powstania przychodu podatkowego. Odnosząc się do tego problemu, należy stwierdzić, że omyłkowo przelana 8 stycznia 2024 r. na konto czytelnika kwota przewyższająca kwotę pierwszej raty za zbywane udziały, którą następnie zwrócił on nabywcy jako świadczenie nienależne, nie skutkuje dla czytelnika powstaniem dodatkowego przychodu w myśl art. 11 ust. 1 ustawy o PIT. Nadpłata ta nie powoduje również zmiany momentu powstania przychodu podatkowego z tytułu zbycia przedmiotowych udziałów. Dniem powstania przychodu przy sprzedaży udziałów pozostaje 8 stycznia 2024 r., czyli moment przeniesienia na nabywcę prawa do własności udziałów w spółce z o.o. Zaprezentowane stanowisko podzielają organy podatkowe (interpretacja indywidualna dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 1 lipca 2022 r., nr 0113-KDIPT2-3.4011.338.2022.1.MS). ©℗