Pobieraną od 1 stycznia 2024 r. opłatę za jednorazowe opakowania z tworzyw sztucznych wykazuje się na paragonie w cenie posiłku lub napoju. Jest ona opodatkowana tą samą stawką VAT co sprzedawany towar – wyjaśniło Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na pytanie DGP.
O wątpliwościach w tym zakresie pisaliśmy w artykule „VAT od opłaty za plastikowe opakowania. Potrzebne wytyczne” (DGP nr 2/2024). Cytowani przez nas eksperci wskazywali, że przepisy nie dają jasnej odpowiedzi, co z VAT od tej nowej opłaty.
Resort finansów przysłał nam odpowiedź w miniony czwartek i od razu poinformowaliśmy o niej na portalu gazetaprawna.pl w artykule „Opłata za plastikowe opakowanie zwiększa podstawę opodatkowania VAT posiłku lub napoju”.
Dziś omawiamy szerzej skutki ministerialnego stanowiska.
Nowe zasady
Przypomnijmy, że problem dotyczy przedsiębiorców sprzedających na wynos posiłki i napoje, czyli m.in. restauracji, kawiarni, firm cateringowych, a także sklepów, które sprzedają jedzenie gotowe do spożycia. Od 1 stycznia 2024 r. wszyscy oni muszą pobierać od klientów opłatę w wysokości 20 gr za kubek i 25 gr za pojemnik na danie – jeżeli opakowania te są jednorazowego użytku i są wyprodukowane z tworzyw sztucznych.
Mowa więc nie tylko o kubkach, lecz także o pojemnikach na żywność, takich jak pudełka, z pokrywką lub bez, stosowanych w celu umieszczania w nich żywności, która jest:
- przeznaczona do bezpośredniego spożycia, na miejscu lub na wynos,
- zazwyczaj spożywana bezpośrednio z pojemnika oraz
- gotowa do spożycia bez dalszej obróbki, takiej jak: przyrządzanie, gotowanie czy podgrzewanie.
Chodzi tu m.in. o pojemniki na żywność typu fast food lub na inne posiłki gotowe do bezpośredniego spożycia.
Wyjątek dotyczy pojemników na napoje, talerzy oraz paczek i owijek zawierających żywność – wynika z załącznika nr 6 do ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1903 ze zm.).
Zarówno ten załącznik, jak i przepisy o opłacie wprowadziła nowelizacja tej ustawy uchwalona 14 kwietnia 2023 r. (Dz.U. poz. 877).
Przepisy oznaczają, że nową opłatę nalicza się za pojemniki nie tylko wtedy, gdy klienci biorą w nich jedzenie lub napój na wynos, ale też wówczas, gdy na miejscu spożywają posiłek z jednorazowego naczynia.
Wlicza się do podstawy
W udzielonej nam odpowiedzi MF wyjaśniło, że pobieraną opłatę za plastikowe opakowanie należy wliczyć do podstawy opodatkowania posiłku lub napoju. Powołało się tu na przepisy ustawy o VAT. Zgodnie z jej art. 29 ust. 1 podstawą opodatkowania jest wszystko to, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży. Z art. 29 ust. 6 wynika, że podstawa opodatkowania obejmuje podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, z wyjątkiem kwoty podatku oraz koszty dodatkowe, takie jak: prowizje, koszty opakowania, transportu i ubezpieczenia, pobierane przez dokonującego dostawy lub usługodawcę od nabywcy lub usługobiorcy.
Odpowiedź MF nie rozstrzyga, co w sytuacji, gdy sprzedawca osobno sprzedaje posiłek, a osobno jednorazowe opakowanie z tworzywa sztucznego
Dlatego – jak tłumaczy MF – opłata pobierana od nabywcy wraz z ceną za napój lub posiłek będzie stanowić element wynagrodzenia za dostarczony towar, zatem będzie zwiększać podstawę opodatkowania VAT.
– Od 1 stycznia 2024 r. w przypadku dostawy produktu (napoju lub posiłku) w opakowaniu (kubku lub pojemniku na wynos) opłatę tę – jak wynika z wyjaśnień resortu – należy wykazać ze stawką VAT właściwą dla sprzedawanego towaru (napoju lub posiłku).
Pobrana opłata powinna być zaewidencjonowana na kasie rejestrującej wraz z ceną. Nie ma zatem potrzeby, by wyodrębniać samą kwotę opłaty na paragonie – dodało MF (cała odpowiedź patrz: ramka).
Różne stawki VAT
Małgorzata Samborska, doradca podatkowy i partner w Grant Thornton tłumaczy to na przykładach.
Przykład 1
Jeżeli np. piekarnia sprzedaje pieczywo cukiernicze, np. rogaliki francuskie (obecnie objęte 0-proc. stawką VAT), pakując je w plastikowe opakowanie, żeby nie uległy zniszczeniu, to opłata za to opakowanie nie będzie powiększona o VAT (wyniesie 25 gr).
Przykład 2
Do hamburgerów sprzedawanych przez fast foody jako dania gotowe, bez zaoferowania dodatkowych usług (typu stolik, sztućce itp.), ma zastosowanie 5-proc. stawka VAT. Opłata za opakowanie (25 gr), w którym hamburger jest sprzedawany, powinna więc zostać podwyższona o 1 gr z tytułu VAT (5 proc. od 25 gr = po zaokrągleniu 1 gr).
W sumie więc klient zapłaci dodatkowo 26 gr.
Przykład 3
Posiłki sprzedawane w punktach gastronomicznych w opakowaniach z tworzyw sztucznych, takie jak np. kiełbaski z grilla, bigos, grochówka, są z 8-proc. VAT. To oznacza, że w cenie dania sprzedawanego w jednorazowym opakowaniu będzie też opłata w wysokości 27 gr (w tym po zaokrągleniu 2 gr VAT).
Przykład 4
Punkty gastronomiczne i sklepy oferujące na wynos kawę lub herbatę w pojemnikach z tworzywa sztucznego doliczą do ich ceny opłatę powiększą o 23-proc. VAT. W związku z tym cena jednego napoju zwiększy się o 20 gr z tytułu opłaty od plastikowego kubka plus po zaokrągleniu 5 gr z tytułu VAT od tej opłaty, czyli w sumie o 25 gr.
To samo dotyczy sprzedaży w opakowaniach z tworzyw sztucznych dań zawierających owoce morza, takie jak: krewetki, homary, ośmiornice. Cena jednego dania będzie powiększona o 31 gr, czyli o 25 gr z tytułu opłaty za opakowanie i po zaokrągleniu 6 gr z tytułu VAT od niej.
Trzeba przestawić kasę
Tomasz Wagner, partner w EY, zwraca uwagę na to, że w związku z tym należy dostosować do tego kasy fiskalne. Jego zdaniem przedsiębiorca powinien mieć dwie możliwości zaewidencjonowania posiłku lub napoju – w zależności od tego, czy sprzedaje produkt w jednorazowym opakowaniu z tworzyw sztucznych i dolicza opłatę, czy sprzedaje bez takiego opakowania.
Ekspert podkreśla, że będzie to szczególnie ważne od 1 lipca 2024 r., gdy przedsiębiorcy (w tym restauracje) będą musieli umożliwić klientom zakup produktu w opakowaniach alternatywnych (wytworzonych z materiałów innych niż tworzywa sztuczne) lub w opakowaniach wielokrotnego użytku.
– Jeżeli klient zadecyduje, że chce kupić napój w kubku wielokrotnego użytku, to w takim przypadku nie będzie opłaty – wskazuje Tomasz Wagner.
Zakup pojemnika
Odpowiedź MF nie rozstrzyga natomiast, co w sytuacji, gdy sprzedawca osobno sprzedaje posiłek, a osobno jednorazowe opakowanie z tworzywa sztucznego, np. aby klient po skończeniu posiłku spakował to, czego nie dojadł.
Według Małgorzaty Samborskiej w takiej sytuacji w ogóle nie powinno być opłaty. Ta bowiem – jak uzasadnia ekspertka, wskazując na nowe przepisy – dotyczy napojów lub żywności pakowanej przez przedsiębiorcę.
– Jeżeli więc klient kupi oprócz posiłku pojemnik, by samemu spakować do niego niezjedzony posiłek, to na paragonie sprzedawca powinien wykazać odrębnie cenę za posiłek, a oddzielnie za opakowanie (chyba że wyda je gratis) – wyjaśnia ekspertka.
Kolejne problemy
Zdaniem Małgorzaty Samborskiej większy problem mogą mieć sklepy spożywcze, które sprzedają potrawy w plastikowych opakowaniach. Z nowelizacji z 14 kwietnia 2023 r. wynika, że opłata powinna być pobrana w przypadku sprzedaży żywności gotowej do spożycia bez dalszej obróbki, takiej jak: przyrządzanie, gotowanie czy podgrzewanie.
Ekspertka zastanawia się, kiedy można mówić o gotowym posiłku, a kiedy o półprodukcie.
– Czy jeżeli sklep sprzedaje w plastikowym opakowaniu sałatkę śledziową, to zwiększa podstawę opodatkowania o opłatę produktową, a jeśli pakuje do takiego opakowania same śledzie, które wymagają dodatkowego doprawienia przez kupującego, to nie powinien doliczać opłaty? Tak samo, czy kapusta kiszona to dopiero półprodukt, czy już gotowy produkt do zjedzenia? – stawia pytania ekspertka. ©℗
Odpowiedź Ministerstwa Finansów na pytanie DGP
Od 1 stycznia 2024 r. na podstawie art. 3b ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej, przedsiębiorca prowadzący:
• jednostkę handlu detalicznego,
• jednostkę handlu hurtowego lub
• jednostkę gastronomiczną,
w których są oferowane produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (wymienione w załączniku nr 6 do ustawy), będące opakowaniami na napoje lub żywność pakowane przez tego przedsiębiorcę w te produkty, jest obowiązany do pobrania opłaty od użytkownika końcowego nabywającego te produkty lub napoje lub żywność w tych produktach, zwanej dalej ,,opłatą”.
Na gruncie ustawy o VAT należy wskazać, że opodatkowaniu VAT podlegają: odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Jednocześnie przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).
Podstawą opodatkowania jest natomiast wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej. Podstawa opodatkowania obejmuje podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, z wyjątkiem kwoty podatku, oraz koszty dodatkowe, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu i ubezpieczenia, pobierane przez dokonującego dostawy lub usługodawcę od nabywcy lub usługobiorcy.
Uwzględniając powyższe, należy uznać, że wskazana w zapytaniu opłata za opakowania na posiłki lub napoje na wynos, która będzie pobierana wraz z ceną sprzedaży za napój lub posiłek, od konkretnego nabywcy, który zdecydował się na nabycie tego napoju lub posiłku w opakowaniu jednorazowym, będzie stanowić element wynagrodzenia za dostarczony towar, zatem będzie zwiększać podstawę opodatkowania podatkiem VAT. Tym samym opłata produktowa powinna zostać wliczona w cenę sprzedawanego produktu, a stawka VAT powinna odpowiadać stawce przewidzianej dla tego produktu.
Odnosząc się do ewidencjonowania sprzedaży na kasie rejestrującej, na podstawie regulacji w zakresie kas rejestrujących na paragonie fiskalnym powinny być wykazane m.in. dane w zakresie nazwy towaru lub usługi pozwalające na jednoznaczną ich identyfikację, oznaczenie literowe stawki podatku, wartość sprzedaży brutto i wysokość podatku należnego według poszczególnych stawek podatku.
Zatem, według stanu prawnego, który obowiązywać ma od 1 stycznia 2024 r., w przypadku dostawy produktu (napoju lub posiłku) w opakowaniu (kubku lub pojemniku na wynos) pobraną opłatę należy wykazać ze stawką odpowiadającą temu produktowi, tj. stawką przewidzianą dla sprzedawanego towaru (napoju lub posiłku). Pobrana opłata powinna być zaewidencjonowana na kasie rejestrującej wraz z ceną np. napoju. Nie istnieje zatem potrzeba, by wyodrębniać samą kwotę opłaty na paragonie.
