Przedsiębiorcy muszą dokonywać bieżących rozliczeń podatku dochodowego poprzez comiesięczną zapłatę zaliczek. Mogą jednak korzystać z uproszczonej formy rozliczeń, a nowe firmy oraz mali podatnicy mają prawo wyboru rozliczeń kwartalnych.
Podatnicy osiągający dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej są obowiązani w ciągu roku podatkowego bez wezwania wpłacać zaliczki na podatek dochodowy. Dla opodatkowanych na zasadach ogólnych obowiązek wpłacania zaliczki powstaje od miesiąca, w którym dochody przekroczyły tzw. kwotę wolną od podatku (w 2009 roku - 3091 zł).
Przedsiębiorcy spełniający ustawowe warunki mogą jednak opłacać zaliczki kwartalne lub uproszczone. Kwartalny system opłacania zaliczek pozwala uniknąć czasochłonnego comiesięcznego wyliczania zaliczki. Podstawową zaletą uproszczonych zaliczek jest natomiast opłacanie przez cały rok podatkowy stałej kwoty podatku.

Zaliczki kwartalne

Mali podatnicy oraz podatnicy rozpoczynający działalność gospodarczą mogą opłacać zaliczki na podatek dochodowy co kwartał. Prawo do opłacania zaliczek w systemie kwartalnym przysługuje podatnikowi rozpoczynającemu prowadzenie działalności gospodarczej, który w roku jej rozpoczęcia, a także w okresie dwóch lat, licząc od końca roku poprzedzającego rok jej rozpoczęcia, prowadził działalność gospodarczą samodzielnie lub jako wspólnik spółki niemającej osobowości prawnej, a także gdy taką działalność prowadził małżonek tej osoby, jeżeli między małżonkami istniała w tym czasie wspólność majątkowa.
Uprawnienie do kwartalnych rozliczeń dotyczy zarówno podatników rozliczających podatek na zasadach ogólnych, jak również według 19-proc. stawki liniowej. Obowiązek wpłacania zaliczki powstaje, poczynając od kwartału, w którym dochody podatnika przekroczą kwotę powodującą obowiązek zapłaty podatku. Podatek już za pierwszy kwartał muszą natomiast zapłacić przedsiębiorcy opodatkowani stawką liniową. Zaliczkę za kolejne kwartały ustala się w wysokości różnicy pomiędzy podatkiem należnym od dochodu osiągniętego od początku roku, a sumą zaliczek za poprzednie kwartały.

Zaliczki uproszczone

Wyboru zaliczek uproszczonych mogą dokonać wszyscy podatnicy osiągający dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowane na zasadach ogólnych lub według 19-proc. stawki liniowej, niezależnie od wysokości uzyskiwanych dochodów. Zaliczek uproszczonych nie mogą opłacać podatnicy, którzy po raz pierwszy podjęli działalność w roku podatkowym albo w roku poprzedzającym rok podatkowy.
Wysokość zaliczki uproszczonej stanowi 1/12 podatku obliczonego od dochodu wykazanego w zeznaniu rocznym złożonym w roku podatkowym poprzedzającym dany rok podatkowy albo w roku podatkowym poprzedzającym dany rok podatkowy o dwa lata. Z tym drugim przypadkiem mamy do czynienia, jeżeli w zeznaniu za rok wcześniejszy przedsiębiorca nie wykazał dochodu albo wykazał dochód w wysokości nieprzekraczającej 2790 zł. Punktem odniesienia przy ustalaniu dochodu na potrzeby wyliczenia wysokości uproszczonej zaliczki podlegającej wpłacie w danym roku nie jest zatem dochód z roku minionego, ale dochód, z tytułu osiągnięcia którego w ubiegłym roku podatkowym należało złożyć zeznanie. W praktyce oznacza to, że przedsiębiorcy, którzy chcą opłacać uproszczone zaliczki w 2009 roku, nie uwzględniają dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej osiągniętego w 2008 roku, lecz odnoszą się do uzyskanego w 2007 lub 2006 roku.
PRZYKŁAD: ZALICZKI UPROSZCZONE
Podatnik zdecydował się na opłacanie zaliczek uproszczonych. Okazało się, że uzyskuje dużo niższy dochód niż ten, który stanowił podstawę określenia wysokości zaliczki. Przedsiębiorca chciałby powrócić do opłacania zaliczek na zasadach ogólnych. Musi jednak pamiętać, że oodatnicy, którzy wybrali uproszczoną formę wpłacania zaliczek, są obowiązani stosować tę formę rozliczeń przez cały rok podatkowy. Nie można zrezygnować z tego obowiązku, np. w sytuacji gdy podatnik uzyskuje dużo niższy dochód od wykazanego w roku, który stanowił podstawę do określenia wysokości zaliczki. Przy obliczaniu zaliczki według metody uproszczonej konieczne jest odniesienie się do dochodów z lat poprzednich. Jeżeli więc w roku, który stanowił podstawę do określenia wysokości zaliczki, działalność gospodarcza przynosiła większe zyski niż w trakcie roku bieżącego, zaliczki obliczone w sposób uproszczony mogą okazać się zawyżone. Powstała w ten sposób nadpłata będzie mogła zostać rozliczona dopiero w zeznaniu rocznym. W rezultacie podatnik jest zmuszony opłacać przez cały rok wysokie zaliczki, nieadekwatne do osiąganego na bieżąco niskiego dochodu oraz w sytuacji gdy odnotowuje stratę.

Konieczne zawiadomienie

O wyborze preferencyjnego kwartalnego systemu rozliczeń z fiskusem trzeba poinformować pisemnie urząd skarbowy do 20 lutego roku podatkowego. W tym samym terminie odpowiedniego zawiadomienia dokonują podatnicy, którzy opłacali kwartalne zaliczki w roku ubiegłym i chcą zrezygnować z tej formy rozliczeń w 2009 roku. 20 lutego upływa też termin zawiadomienia urzędu skarbowego o wyborze uproszczonej formy wpłacania zaliczek na podatek, w stałej wysokości 1/12 podatku obliczonego od dochodu wykazanego w zeznaniu za 2007 rok. Zarówno zawiadomienie o wyborze rozliczeń kwartalnych, jak i zaliczek uproszczonych dotyczy nie tylko 2009 roku, ale również lat następnych. Termin 20 lutego jest kluczowy nie tylko dla tych, którzy chcą rozpocząć rozliczenia na zasadzie kwartalnej, ale również dla tych, którzy chcą z nich zrezygnować.
Podatnicy, którzy rozpoczną prowadzenie działalności gospodarczej w trakcie roku podatkowego, składają zawiadomienie o korzystaniu z zaliczki kwartalnej w terminie do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia działalności. Zawiadomienie nie może nastąpić później niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu.

Opłacanie zaliczek

Zaliczki miesięczne (w tym również uproszczone) za okres od stycznia do listopada przedsiębiorcy uiszczają w terminie do dnia 20 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Zaliczki kwartalne za okres od I do III kwartału roku podatkowego podatnicy uiszczają w terminie do 20 każdego miesiąca następującego po kwartale, za który wpłacana jest zaliczka.
Zaliczkę za grudzień, w wysokości zaliczki należnej za listopad, uiszcza się w terminie do 20 grudnia roku podatkowego. Zaliczka za ostatni kwartał jest uiszczana w wysokości zaliczki za kwartał poprzedni, w terminie do 20 grudnia. Konieczność zapłaty zaliczki w podwójnej wysokości w ostatnim miesiącu (kwartale roku podatkowego) jest jednym z najbardziej uciążliwych obowiązków dla podatników. Likwidację podwójnej zaliczki przewiduje nowelizacja ustawy o PIT uchwalona 23 października. Zmiana ta wejdzie jednak w życie dopiero 1 stycznia 2010 r. i będzie miała zastosowanie do dochodów uzyskanych od tego dnia.
PRZYKŁAD: OBLICZENIE ZALICZKI
W przypadku przedsiębiorców opodatkowanych na zasadach ogólnych miesięczna zaliczka obliczana jest według skali. Podatek oblicza się od sumy dochodów osiągniętych od początku roku do końca miesiąca, za który naliczana jest zaliczka. Od obliczonego w ten sposób podatku odejmuje się sumę zapłaconych od początku roku zaliczek, a dodatnią różnicę wpłaca na konto urzędu skarbowego (zaliczka). Przy odliczeniach można uwzględniać dopuszczalne odliczenia od dochodu (składki ZUS, wydatki rehabilitacyjne) i podatku (składka zdrowotna). Podatnicy opodatkowani liniowo wpłacają zaliczki miesięczne w wysokości różnicy między podatkiem należnym od dochodu osiągniętego od początku roku, a sumą należnych zaliczek za poprzednie miesiące. Nie mogą oni pomniejszać dochodu o żadne odliczenia z wyjątkiem składek ZUS oraz straty z lat poprzednich. Zaliczki na podatek pomniejszane są o składki zdrowotne.

Kredyt podatkowy

Podatnicy rozpoczynający prowadzenie działalności, którzy spełniają ustawowe warunki określone w art. 44 ust. 7c ustawy o PIT, mogą otrzymać tzw. kredyt podatkowy. Jest to zwolnienie w pierwszym albo drugim roku podatkowym po rozpoczęciu działalności gospodarczej z obowiązku opłacania zaliczek na podatek. Podatek należny fiskusowi od dochodu osiągniętego w roku korzystania z kredytu podatkowego przedsiębiorca spłaca przez pięć kolejnych lat kalendarzowych.
PRZYKŁAD: KREDYT PODATKOWY
Podatnik rozpoczął prowadzenie działalności w lutym 2008 r. Jeżeli do końca stycznia 2009 r. złoży w urzędzie skarbowym oświadczenie o korzystaniu z kredytu podatkowego w 2009 roku nie będzie musiał opłacać zaliczek na podatek. W zeznaniu składanym za rok podatkowy, w którym skorzystał ze zwolnienia, wykaże osiągnięty dochód (poniesioną stratę) z działalności. Dochodu tego nie łączy się z dochodami z innych źródeł. Dochód osiągnięty w roku korzystania z kredytu podatkowego łączy się z dochodem (stratą) z tego źródła, wykazanym w zeznaniach składanych za pięć kolejnych lat następujących bezpośrednio po roku, w którym podatnik korzystał ze zwolnienia, w wysokości 20 proc. tego dochodu w każdym z tych lat. Załóżmy, że za 2009 rok podatnik osiągnie dochód w wysokości 50 tys. zł. Wykaże go w zeznaniu podatkowym za 2009 rok. Dochód ten podlega doliczeniu do odchodów osiąganych w kolejnych pięciu latach w wysokości 10 tys. zł w każdym z tych lat.
Zwolnienie przysługuje podatnikowi, jeżeli złoży w urzędzie skarbowym pisemne oświadczenie o korzystaniu z kredytu podatkowego do 31 stycznia roku podatkowego, w którym podatnik będzie z niego korzystał.

Przerwa w działalności

Ustawodawca zwolnił przedsiębiorców z obowiązku opłacania zaliczek na podatek dochodowy w okresie zawieszenia działalności gospodarczej. Dotyczy to podatników niezatrudniających pracowników, którzy mogą zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od 1 miesiąca do 24 miesięcy. Zwolnienie obejmuje zaliczki miesięczne, kwartalne oraz uproszczone i dotyczy zarówno podatników opodatkowanych na zasadach ogólnych, jak i rozliczających się z fiskusem według 19-proc. stawki liniowej.
W przypadku zawieszenia działalności przez przedsiębiorców prowadzących działalność jednoosobowo organ ewidencyjny przekazuje informację o zawieszeniu (i wznowieniu) działalności właściwemu organowi podatkowemu. W przypadku podatników - wspólników handlowych spółek osobowych, ustawodawca wymaga samodzielnego informowania właściwych organy podatkowych. Po okresie zawieszenia zaliczki opłacane są na dotychczasowych zasadach.
MAŁY PODATNIK
Za małego podatnika, który uprawniony jest do kwartalnych rozliczeń podatku dochodowego, uważa się podatnika, u którego wartość przychodu ze sprzedaży (wraz z kwotą należnego VAT) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 800 tys. euro. Limit na 2009 rok wynosi 2 702 000 zł.
Podstawa prawna
• Art. 44 ust. 3g, ust. 6b, ust. 7c ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
• Art. 1 pkt 6, art. 3 ustawy z 10 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 141, poz. 888).