ZUS sprawdza dochód składkowy. Dziwi się rozbieżnościom między PIT a DRA

Eksperci od początku przestrzegali, że podstawa naliczenia składki zdrowotnej u przedsiębiorców będzie się różnić od podstawy opodatkowania. A jednak zaskoczyło to ZUS, który masowo wszczyna teraz postępowania, by wyjaśnić, skąd się biorą te różnice.

Muszą je tłumaczyć nie tylko przedsiębiorcy, lecz także biura rachunkowe i doradcy podatkowi.

Na problem zwrócił nam uwagę czytelnik z kancelarii doradztwa podatkowego, ale jego doświadczenia potwierdzają inni eksperci, z którymi rozmawialiśmy.

Czytelnik informuje, że do jego klientów dzwonią urzędnicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, aby wyjaśnić, dlaczego dochód wykazany w złożonych za 2022 r. zeznaniach PIT-36 i PIT-36L różni się od dochodu wykazanego dla celów obliczenia składki zdrowotnej.

Czytelnik twierdzi, że jeżeli rozbieżność wynika z różnic remanentowych (stan z początku roku jest niższy niż z końca roku), to urzędnicy chcą, aby zwiększyć dochód i zapłacić wyższą składkę zdrowotną, mimo że co innego wynikało z wyjaśnień Ministerstwa Zdrowia.

Na razie jednak – jak mówi czytelnik – nie zostały w tym zakresie wydane żadne decyzje.

Poprosiliśmy ZUS i Ministerstwo Zdrowia o ustosunkowanie się do tych doniesień, ale na odpowiedź czekamy.

Działania ZUS dziwią natomiast czytelnika, bo wcześniej – jak podkreśla – zarówno ta instytucja, jak i resort zdrowia twierdziły, że różnice remanentowe nie wpływają na wymiar składki zdrowotnej. Teraz – jak twierdzi czytelnik – w lokalnej jednostce ZUS informują, że wytyczne się zmieniły.

Wzmożoną działalność ZUS potwierdza Cezary Szymaś z ASCS-Consulting Biuro Rachunkowe. Informuje, że urzędnicy wszczynają postępowania w każdym przypadku, gdy zaobserwują rozbieżności pomiędzy zeznaniem PIT a deklaracją rozliczeniową DRA.

Z innego źródła wiemy, że ZUS pyta także o dochody z najmu wykazane w zeznaniu PIT-28, nawet gdy najem jest prywatny, a więc nieobjęty składką zdrowotną.

Polski Ład

Przypomnijmy, że problem powstał wraz z wdrożeniem od 1 stycznia 2022 r. Polskiego Ładu. Zmieniły się wówczas zasady obliczania składki zdrowotnej. Obecnie u przedsiębiorców rozliczających się według skali podatkowej i liniowego, 19-proc. PIT wysokość tej składki jest uzależniona od wysokości dochodu z działalności gospodarczej.

Problem polega na tym, że sposób liczenia dochodu określony w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2561 ze zm., dalej: ustawa zdrowotna) nie pokrywa się z zasadami ustalania podstawy opodatkowania.

Wyszło to na jaw, gdy ZUS otrzymał od fiskusa dostęp do podatkowych rozliczeń przedsiębiorców.

Wyjaśnianie różnic

– Na takie działania pozwalają przepisy wprowadzone Polskim Ładem – wyjaśnia Małgorzata Samborska. Wskazuje, że zgodnie z art. 82 ust. 2d ustawy zdrowotnej ZUS może kontrolować prawidłowość i rzetelność danych przekazanych przez płatnika składek, dotyczących formy opodatkowania oraz wysokości przychodu lub uzyskiwanego dochodu (patrz: ramka).

– Jednocześnie warto podkreślić, że ZUS i szef Krajowej Administracji Skarbowej powinni wymieniać się informacjami, w związku z czym ZUS powinien pozyskać od szefa KAS wiedzę na temat rozbieżności, które wynikają z przepisów, a nie z błędu podatnika – tłumaczy ekspertka.

Zdaniem Małgorzaty Samborskiej niektóre z pytań ZUS wynikają po prostu z braku wiedzy urzędników ZUS na temat tego, jak wylicza się dochód dla celów podatkowych.

Z powodu amortyzacji…

– Od chwili wdrożenia zmian było wiadomo, że podstawa wymiaru składki zdrowotnej nie będzie taka sama jak podstawa opodatkowania – podkreśla Cezary Szymaś.

Przykładowo – jak wskazuje – różnice wynikają z uwzględniania dla celów podatkowych, a nieuwzględniania dla celów składki zdrowotnej amortyzacji naliczonej do końca 2021 r.

Jeżeli więc w 2022 r. przedsiębiorca sprzedał środek trwały, to odpisy amortyzacyjne (zaliczone do kosztów uzyskania przychodu w latach poprzedzających 2022 r.) nie zostały wzięte pod uwagę przy wyliczaniu składki zdrowotnej, a więc dochód składkowy nie został o nie powiększony.

Przypomnimy, że wynikało to wprost z art. 35 nowelizacji Polskiego Ładu wprowadzonej ustawą z 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 807 ze zm.). W przepisie tym zapisano, że przy ustalaniu dochodu z odpłatnego zbycia składników majątku wykorzystywanych na potrzeby działalności gospodarczej dochód ustalony dla potrzeb składki zdrowotnej nie jest powiększany o odpisy amortyzacyjne zaliczone do kosztów uzyskania przychodów przed 1 stycznia 2022 r.

Cezary Szymaś pokazuje to na przykładzie.

Przykład 1

…i różnic remanentowych

Jako inny powód rozbieżności między dochodem podatkowym a dochodem składkowym Cezary Szymaś wskazuje różnice remanentowe.

Zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy o PIT podatnicy osiągający dochody z działalności gospodarczej i prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów osiągają dochód z działalności, którym jest różnica pomiędzy przychodem a kosztami uzyskania przychodów:

• powiększona o różnicę pomiędzy wartością remanentu końcowego i początkowego – jeżeli wartość remanentu końcowego jest wyższa niż wartość remanentu początkowego – lub
• pomniejszona o różnicę pomiędzy wartością remanentów początkowego a końcowego – jeżeli wartość remanentu początkowego jest wyższa.

Zatem przy obliczaniu podstawy opodatkowania mogły wystąpić oba przypadki – odpowiednio zwiększające lub zmniejszające dochód podatkowy. Natomiast różnice remanentowe zwiększające dochód nie były uwzględniane w 2022 r. w podstawie wymiaru składki zdrowotnej – przypomina Cezary Szymaś.

Rozbieżności te tłumaczy na kolejnym przykładzie.

Przykład 2

Przypomnijmy, że potwierdziło to 20 marca br. Ministerstwo Zdrowia w piśmie dla Stowarzyszenia Księgowych w Polsce. Wyjaśniło, że „dochód ustalany za rok 2022 dla celów obliczania składki zdrowotnej, tj. należnej za rok składkowy trwający od 1 lutego 2022 r. do 31 stycznia 2023 r., nie podlega zwiększeniu o różnicę remanentową, gdy remanent końcowy jest wyższy od remanentu początkowego”.

Pisaliśmy o tym w artykule „Resort zdrowia tłumaczy przepisy o składce zdrowotnej przedsiębiorców” (DGP nr 2023).

Takie samo stanowisko prezentował ZUS na swojej stronie internetowej (nadal się ono na niej znajduje).

Spytaliśmy Ministerstwo Zdrowia i ZUS, czy coś w tym zakresie się zmieniło. Ale i na tę odpowiedź czekamy.

Jako inne przyczyny różnic między dochodem podatkowym a dochodem dla celów wymiaru składki zdrowotnej Cezary Szymaś wymienia ulgę na złe długi oraz rozliczanie straty z lat ubiegłych.

Najem prywatny

ZUS kieruje też pytania do przedsiębiorców, którzy oprócz prowadzenia działalności gospodarczej uzyskiwali w 2022 r. przychody z prywatnego najmu i wykazali je w zeznaniu w PIT-28. Od tych przychodów nie ma składki zdrowotnej, ale urzędnicy ZUS nie mają pewności, czy najem aby na pewno był prywatny.

Przypomnijmy, że przez lata trwał spór z fiskusem, czy przedsiębiorca może wynajmować nieruchomości prywatnie, czy w ramach prowadzonego biznesu. Stanęło na uchwale z 24 maja 2021 r. (sygn. II FPS 1/21), w której Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że to podatnik decyduje, czy wynajmuje majątek w ramach działalności, czy prywatnie.

– Wszystkie problemy, które przez lata były rozstrzygane na gruncie przepisów podatkowych, teraz mogą powrócić na gruncie przepisów o składce zdrowotnej – zwraca uwagę Małgorzata Samborska.

Jej zdaniem dobrze byłoby, aby ZUS zapoznał się z uchwałą NSA i nie kwestionował tego, że przedsiębiorca może udostępniać nieruchomości w ramach najmu prywatnego, od którego nie ma składki zdrowotnej.

Potrzebne zmiany

– Przepisy ZUS i PIT bezwzględnie powinny zostać ujednolicone, tak aby nie było różnic między podstawami naliczania składki i PIT. Innym rozwiązaniem jest powrót do składki zryczałtowanej – komentuje Cezary Szymaś.

Jest natomiast przeciwny rozwiązaniu, które swego czasu proponował rzecznik małych i średnich przedsiębiorstw. Miało ono polegać na tym, że przedsiębiorcy w ciągu roku płaciliby składkę zryczałtowaną, a po zakończeniu roku obliczaliby ją na podstawie faktycznie osiagniętego dochodu i dopłacaliby różnicę.

Takie rozwiązanie – zdaniem eksperta – nie rozwiązałoby problemu, za to przysporzyłoby kolejnych.

– Nie zmieniłaby się metoda obliczania składki zdrowotnej, natomiast dodatkowo powstawałyby różnice w samych płatnościach, które należałoby rozliczyć w deklaracji rocznej – zwraca uwagę Cezary Szymaś. ©℗