Przestał obowiązywać przepis nakładający na fiskusa obowiązek wydania postanowienia o zaliczeniu wpłaty, nadpłaty lub zwrotu podatku na poczet zaległości podatkowych i odsetek za zwłokę. Od 1 września 2023 r. można je otrzymać tylko na wniosek.

Zmiana w art. 62 i art. 76a ordynacji podatkowej jest kontynuacją zmian zapoczątkowanych już w poprzednich latach. – Na przestrzeni ostatnich lat sukcesywnie był zawężany katalog sytuacji, w których naczelnik urzędu skarbowego miał obowiązek wydać postanowienie o zaliczeniu wpłat na poczet zaległości – mówi Aleksandra Tańska z działu postępowań podatkowych i sądowych EY.

Zmiana ta wpisuje się również w ogólny trend cyfryzacji, którego przejawem jest nowa od niedawna usługa e-Urzędu Skarbowego. Na swoim koncie w e-US można już weryfikować szczegóły własnych rozliczeń z fiskusem. Wystarczy zalogować się na swoje konto w e-US i w nowej zakładce „Rozliczenia” zobaczyć:

  • zaksięgowane deklaracje i zeznania podatkowe oraz ich rozliczenie,
  • dokonane wpłaty z uwzględnieniem pobranych odsetek za zwłokę,
  • zrealizowane zwroty,
  • inne szczegóły rozliczeń; aktualnie dla użytkownika konta w e-US są widoczne szczegóły rozliczeń od 1 stycznia 2021 r.

W odpowiedzi na pytanie DGP Ministerstwo Finansów poinformowało, że „użytkownicy w swoich Rozliczeniach w e-US zobaczą (także) rozliczenia wpłat oraz przeksięgowania nadpłat, zwrotu podatku na poczet zaległości podatkowych i odsetek za zwłokę”.

W milionach sztuk

Zmiana art. 62 i art. 76a ordynacji weszła w życie wskutek nowelizacji z 26 maja 2023 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 1059).

Fiskus od wielu już lat przyglądał się liczbie wydawanych postanowień w tego rodzaju sprawach i starał się ją ograniczać. Mimo to – jak napisano w uzasadnieniu do projektu ostatniej nowelizacji (druk sejmowy 3025) – wciąż jeszcze urzędy skarbowe wydawały miliony postanowień o zaliczeniu. W 2021 r. wydały ich ponad 10,6 mln, w 2022 r. – ponad 6,9 mln.

To nie tylko angażowało aparat fiskalny, lecz także generowało duże koszty.

Dlatego – jak uważa Aleksandra Tańska – nowelizacja art. 62 i art. 76a ordynacji nie powinna wywoływać większego zaskoczenia.

Pierwsza zmiana…

Pierwsze ograniczenie w liczbie wydawanych postanowień miało miejsce w 2016 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1649). Już wtedy ustawodawca zdecydował, że fiskus będzie wydawał postanowienia tylko na wniosek, gdy:

  • wpłata w całości pokrywa kwotę główną zaległości wraz z odsetkami za zwłokę lub
  • wpłata zostaje zaliczona w całości zgodnie z żądaniem podatnika, lub
  • kwota wpłaty podlegającej zaliczeniu na poczet zaległości podatkowej, odsetek za zwłokę lub kosztów upomnienia nie przekracza pięciokrotności kosztów upomnienia, lub
  • od wpłat dokonanych po terminie płatności nie naliczono odsetek za zwłokę.

Tak wynikało ze zmienionego wówczas par. 4a w art. 62 ordynacji podatkowej.

W pozostałych przypadkach fiskus w dalszym ciągu miał ustawowy obowiązek wydania postanowienia.

Zmiana ta nie przyniosła oczekiwanego rezultatu. Wydawane w dalszym ciągu obligatoryjnie postanowienia wymagały ponoszenia dużych kosztów i zaangażowania pracowników skarbówki.

…i najnowsza

Od 1 września br. zostały więc uchylone par. 4a i 5 w art. 62 ordynacji (ten drugi przepis – par. 5 – pozwalał stosować dotychczasowe reguły odpowiednio do wpłat dokonywanych przez płatników, inkasentów, następców prawnych oraz osoby trzecie).

Za ich uchyleniem przemawiał również inny powód – statystyki dowiodły, że podatnicy bardzo rzadko korzystają z możliwości wniesienia zażalenia na wydane postanowienia w sprawie zaliczenia wpłat, nadpłat, zwrotu podatku.

Przykładowo na 75 tys. postanowień w sprawie zaliczenia wydanych w 2022 r. przez urzędy skarbowe w woj. łódzkim wpłynęło zaledwie 50 zażaleń. W innych województwach dane były na porównywalnym poziomie, np. Urząd Skarbowy w Oleśnie wydał 2200 postanowień, na które nie wpłynęło żadne zażalenie.

„Uprawniło to więc do wniosku, że rozliczenia te nie budziły wątpliwości u podatników i płatników” – napisano w uzasadnieniu do projektu nowelizacji.

Na korzyść

– Może się wydawać, że przerzucenie na podatnika (innych zainteresowanych) obowiązku występowania o wydanie postanowienia stanowi utrudnienie. Jednak w mojej ocenie należy tę zmianę ocenić pozytywnie, ponieważ stanowi ona ujednolicenie zasad wydawania takich postanowień – komentuje Aleksandra Tańska.

Zwraca uwagę na to, że od 1 września br. podatnik nie musi już pamiętać, w jakich wyjątkowych sytuacjach naczelnik urzędu wydaje postanowienie z urzędu. Ma pewność, że jeśli potrzebuje informacji o szczegółach przeksięgowań, to musi złożyć wniosek lub prześledzić rozliczenia na swoim koncie w e-US.

Kiedy warto wystąpić

Zdaniem ekspertki posiadanie postanowienia może się okazać kluczowe w sytuacjach spornych lub przy dużej liczbie zmiennych mających wpływ na kwoty oraz daty zaliczenia, np. gdy zaistniały okoliczności warunkujące zastosowanie przerw w naliczaniu odsetek za zwłokę.

– W takich przypadkach dzięki otrzymanemu postanowieniu podatnik może dokładnie sprawdzić szczegóły zaliczenia i w razie sporu dochodzić swoich praw przez złożenie zażalenia, a jeśli zajdzie taka potrzeba, to również na drodze sądowej – mówi Aleksandra Tańska.

Ale też – jak dodaje – można po prostu uzyskać potwierdzenie, że kwoty nadpłaty zostały zaksięgowane przez naczelnika urzędu skarbowego na konkretny okres, co oznacza wykonanie zobowiązania.

– W nomenklaturze podatkowej nazywa się to dowodem z dokumentu urzędowego, który pełni funkcję gwarancyjną, zabezpieczając w ten sposób interes podatnika – puentuje ekspertka.©℗