Czy zawiadomienie o wszczęciu postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe powinien dostać bezpośrednio podatnik, czy jego pełnomocnik? Do kogo należy decyzja o zabezpieczeniu wykonania zobowiązania podatkowego? Komu ma być doręczone zarządzenie zabezpieczenia?

Wobec podatnika zostało wszczęte postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe. To powód do zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, ale pod warunkiem, że najpóźniej z upływem tego terminu podatnik został zawiadomiony o wszczętym postępowaniu. Nakazał to Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 17 lipca 2012 r. (sygn. akt P 30/11). Czy takie zawiadomienie powinien dostać bezpośrednio podatnik czy jego pełnomocnik?

Poradnia rachunkowa z 1 lutego 2015 r.

Zobacz również
Z orzecznictwa wynika, że nie ma to istotnego znaczenia. Z orzeczenia TK nie wynikało bowiem, że zawiadomienie o wszczęciu postępowania karno-skarbowego musi być doręczone wyłącznie podatnikowi. W wyroku z 8 października 2015 r. (sygn. akt I FSK 968/14) Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że urząd, doręczając zawiadomienie pełnomocnikowi, spełnił ustawowy wymóg. Niedoręczenie powiadomienia bezpośrednio podatnikowi nie miało istotnego znaczenia. Liczy się to, aby podatnik uzyskał taką informację, a może ją mu przekazać również jego pełnomocnik. Poza tym - jak zauważył NSA - podatnik dowiaduje się o wszczęciu postępowania (które będzie skutkować zawieszeniem biegu terminu przedawnienia) choćby z wezwania na przesłuchanie w charakterze podejrzanego. Takie wezwanie zawiera opis przedmiotu postępowania.
Podstawa prawna
Art. 70 par. 6 pkt 1 i art. 70c ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.).

W trakcie postępowania podatkowego dotyczącego podatku dochodowego za 2014 r. spółka ustanowiła pełnomocnika i złożyła do akt stosowne pełnomocnictwo. Naczelnik urzędu skarbowego wydał decyzję o zabezpieczeniu wykonania tego zobowiązania. Czy decyzję tę powinien doręczyć bezpośrednio spółce czy jej pełnomocnikowi?

Do końca 2015 r. wszystko zależało od tego, czy postępowanie zabezpieczające było związane z postępowaniem podatkowym czy kontrolnym. Od 2016 r. przepisy w tym zakresie się zmieniły i w związku z tym nieco inaczej należy odczytywać wykładnię płynącą z dotychczasowego orzecznictwa.
Zacznijmy od postępowania podatkowego. Jest ono prowadzone na podstawie ordynacji podatkowej i zmierza do określenia prawidłowej wysokości zobowiązania względem fiskusa. W jego trakcie naczelnik urzędu skarbowego może wydać decyzję zabezpieczającą wykonanie zobowiązania. Decyzja ta - jak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 16 grudnia 2015 r. (sygn. akt I FSK 1103/14) - powinna zostać doręczona pełnomocnikowi, a nie bezpośrednio podatnikowi, chyba że z treści pełnomocnictwa wynikałyby ograniczenia w zakresie reprezentacji. Sąd podkreślił, że podatnik, który w postępowaniu podatkowym (a więc określającym zobowiązanie względem fiskusa) ustanowił pełnomocnika, oczekuje pomocy prawnej w toku całego postępowania. Odnosi się to więc także do postępowania zabezpieczającego, jeżeli następuje ono w toku postępowania podatkowego. W tym zakresie nic się od 2016 r. nie zmieniło.
Zmiana nastąpiła natomiast w zakresie postępowania kontrolnego. Nadal jest ono prowadzone nie na podstawie ordynacji podatkowej, tylko ustawy o kontroli skarbowej. Nadal zatem prowadzi je dyrektor urzędu kontroli skarbowej. Różnica polega na tym, że do końca 2015 r. decyzję zabezpieczającą mógł wydać tylko naczelnik urzędu skarbowego (tak jak w postępowaniu podatkowym). Z tego powodu, rozpatrując stan prawny sprzed 2016 r., NSA zgodził się z organami podatkowymi, że postępowania: kontrolne i zabezpieczające są na tyle odrębne, że zasadniczo podatnik powinien ustanowić dla nich dwóch osobnych pełnomocników. Jeśli tego nie zrobił, to decyzja zabezpieczająca powinna była być doręczona bezpośrednio podatnikowi (wyrok z 12 stycznia 2016 r., sygn. akt I FSK 1307/14).
Natomiast od 2016 r. dyrektor urzędu kontroli skarbowej może już sam, w toku postępowania kontrolnego, wydać decyzję zabezpieczającą wykonanie zobowiązania podatkowego na majątku kontrolowanego. W takiej sytuacji zatem znów mielibyśmy do czynienia z działaniami w ramach jednego postępowania (kontrolnego). Dlatego można zakładać, że znów znalazłaby zastosowanie teza ze wspomnianego wyroku NSA z 16 grudnia 2015 r. (sygn. akt I FSK 1103/14) mówiąca o tym, że skoro podatnik ustanowił pełnomocnika, to oczekuje jego pomocy w toku całego postępowania (w tym wypadku – kontrolnego). Decyzja o zabezpieczeniu powinna zatem zostać doręczona pełnomocnikowi.
Niezależnie od tego, problem ustanawiania odrębnych pełnomocnictw do poszczególnych postępowań może rozwiązać od 1 lipca 2016 r. wyznaczenie pełnomocnika ogólnego.
Podstawa prawna
Art. 33 par. 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.).
Art. 14d ust. 1ustawy z 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 553 ze zm.).

Spółka ustanowiła pełnomocnika do reprezentowania jej w postępowaniu podatkowym dotyczącym VAT za 2013 r. i związanym z tym postępowaniu zabezpieczającym. Naczelnik urzędu skarbowego najpierw wydał decyzję o zabezpieczeniu wykonania zobowiązania, a następnie wystawił zarządzenie zabezpieczenia. Było ono podstawą zajęcia m.in. rachunków bankowych. Zarządzenie to doręczono bezpośrednio spółce. Czy nie powinien go raczej otrzymać jej pełnomocnik?

Nie. Umocowanie do reprezentowania w postępowaniu podatkowym nie rozciąga się na postępowanie egzekucyjne. Decyzja zabezpieczająca jest wydawana w toku postępowania podatkowego (od 2016 r. także kontrolnego), natomiast wydane na jej podstawie zarządzenie zabezpieczenia ma swoje źródło w całkiem odrębnym postępowaniu – egzekucyjnym. Reguluje je nie ordynacja podatkowa, lecz ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. To dwa, całkiem odrębne postępowania, co potwierdzają wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego: z 22 marca 2011 r. (sygn. akt II FSK 695/10 i II FSK 1990/09), z 22 kwietnia 2010 r. (sygn. akt II FSK 2146/08) i z 22 lutego 2012 r. (sygn. akt II FSK 506/11). Z tego też względu, jeżeli pełnomocnik nie został umocowany do działania w postępowaniu egzekucyjnym, to słusznie zarządzenie zabezpieczenia zostało doręczone bezpośrednio spółce.
Podstawa prawna
Art. 155b par. 1 i 1a ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 229, poz. 1954 ze zm.).