Projekt nowej ustawy przewiduje, że z podstawy opodatkowania wyłącza się jedynie należny VAT. Producenci i handlowcy sprzeciwiają się takiemu rozwiązaniu, wskazując, że w ten sposób dojdzie do podwójnego opodatkowania produktów objętych akcyzą.
Jest to widoczne zwłaszcza w przypadku papierosów i alkoholu, gdzie akcyza najwięcej waży w całkowitej cenie towaru. Paczka papierosów kosztuje 13,28 zł, z czego 8,31 zł stanowi podatek akcyzowy. W cenie półlitrowej wódki, za którą w sklepie trzeba zapłacić 20 zł, akcyza to 11,41 zł.
Zwolennicy nowych przepisów nie widzą w tym nic niezgodnego z prawem i podkreślają, że w takim przypadku zastrzeżenia można by zgłaszać i do naliczania VAT, gdzie też ma miejsce podwójne opodatkowanie.
– Nie mamy w związku z tym w planach wyłączania paliw, alkoholu oraz tytoniu spod obowiązywania nowej ustawy o podatku od handlu detalicznego. Projekt będzie jednak podlegał konsultacjom społecznym. Na tym etapie mogą zostać wniesione postulaty w tej sprawie, które poddamy analizie – informuje Henryk Kowalczyk, minister przewodniczący Stałego Komitetu Rady Ministrów.
Dla handlowców to zła wiadomość. Wszystko wskazuje bowiem na to, że podatek od wyrobów akcyzowych zapłacą z własnej kieszeni. Na pewno tak będzie w przypadku wyrobów tytoniowych, które w przypadku setki sklepów odpowiadają nawet za 40 proc. ich obrotów. Jak zauważa branża tytoniowa, papierosy są oznaczone maksymalną ceną detaliczną na opakowaniu. Detalista, który ją zwiększy na własną rękę, złamie zapisy ustawy akcyzowej i może ponieść surowe konsekwencje w razie kontroli. Po wyprzedaniu zapasów handlowcy będą mogli próbować przekonać koncerny do podwyżki ceny maksymalnej.
Branża tytoniowa podkreśla często, że podwyżka cen to ryzyko zwiększenia szarej strefy, która już teraz jest poważnym problemem. Specjaliści przypominają, że są papierosy, które sprzedają się nawet kilka miesięcy po tym, jak opuszczą fabryki. W efekcie w pierwszych tygodniach handlowcy będą zdani sami na siebie.
Na butelkach alkoholu nie ma ceny maksymalnej, ale producenci już sygnalizują, że „nie ma przestrzeni” na pomoc sklepom. – Rentowność branży spirytusowej jest bardzo niska, a opodatkowanie będzie wysokie – zauważa Związek Pracodawców Polski Przemysł Spirytusowy. Wskazuje, że w pierwszej połowie 2015 r. zysk sektora wyniósł 75 mln zł. Danych za cały rok jeszcze nie ma, ale producenci szacują, że będzie to ok. 100 mln zł. To najgorszy wynik od lat. W 2013 r. było to 400 mln zł.
Pojawiają się głosy, że handlowcy będą mogli zrekompensować sobie podatek od wyrobów akcyzowych, podnosząc ceny pozostałych towarów. Według Polskiej Federacji Producentów Żywności wytwórcy są nastawieni na obniżki cen dostarczanych do sklepów towarów nawet o 4 proc. Ale na tym skorzystają przede wszystkim najwięksi odbiorcy.
– Dla producentów ważna jest skala działalności ich partnera handlowego. Dlatego jeśli dojdzie do upustów, to przede wszystkim względem największych sieci handlowych, z którymi wytwórcy muszą się liczyć, bo mają największy wpływ na ich płynność finansową – zauważa Andrzej Gantner, dyrektor generalny Polskiej Federacji Producentów Żywności.
Polska Izba Handlu przyznaje, że widzi problem, który stwarzają projektowane obecnie przepisy nowej ustawy. Deklaruje, że prowadzi prace nad stanowiskiem w sprawie podatku od wyrobów akcyzowych w zespole roboczym przy parlamentarnym zespole na rzecz wspierania przedsiębiorczości.
Widzi go też Polska Izba Paliw Płynnych. – Cały czas postulujemy, by paliwa wyłączyć, tak jak miało to miejsce w pierwszej wersji projektu. Wyliczyliśmy, że stacje średnio zapłacą 100 tys. zł podatku. Tymczasem ich marża na produkcie wynosi średnio 2,6 proc. To cios dla branży – komentuje Halina Pupacz, prezes PIPP.
Prawnicy przyznają, że jest światełko w tunelu. Jak zauważają, ustawa o podatku od sprzedaży detalicznej wydaje się być niezgodna z unijną dyrektywą horyzontalną 2008/118. – Zgodnie z nią na towary akcyzowe może zostać nałożony podatek obrotowy, ale tylko w określonym przypadku. Musi być on wprowadzany w szczególnym celu, ale nie może być to cel fiskalny. Tymczasem w uzasadnieniu ustawy wskazano, że nowy podatek temu właśnie ma służyć – podkreśla Marcin Zimny, partner i doradca podatkowy w Zimny Doradcy Podatkowi.
Eksperci zauważają, że w rozwiązaniu problemu z opodatkowaniem towarów akcyzowych mogą pomóc producenci. Mogą zasygnalizować Komisji Europejskiej niezgodność polskich przepisów z dyrektywą horyzontalną, co w rezultacie może doprowadzić do ich zaskarżenia do Trybunału Sprawiedliwości UE. Ci jednak na razie chcą poczekać do opublikowania ustawy, by znać jej ostateczny kształt.