Jeśli prezes nie jest udziałowcem i pełni funkcję bezpłatnie, firma może uzyskać przychód z nieodpłatnych świadczeń. Podlega on opodatkowaniu 19-proc. CIT
Zgodnie z art. 201 par. 1 i 3 kodeksu spółek handlowych zarząd prowadzi sprawy spółki i ją reprezentuje. Do zarządu mogą być powoływane osoby spośród wspólników lub spoza ich grona, czyli członkiem zarządu spółki może być osoba, która w spółce nie posiada udziałów. Przepisy k.s.h. nie łączą wykonywania funkcji członka zarządu z wynagrodzeniem. Zatem to w umowie spółki powinno być określone, czy pełnienie funkcji członka zarządu odbywa się na podstawie powołania czy nawiązania umowy o pracę, zlecenia lub kontraktu menedżerskiego. Ma to znaczenie przy ustalaniu przychodów spółki i udziałowca.
Pracuje za darmo
Jedną z możliwych sytuacji jest wykonywanie przez udziałowca obowiązków bez wynagrodzenia. Wówczas może powstać wątpliwość, czy spółka nie uzyska z tego tytułu przychodu z nieodpłatnego świadczenia.
Według art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT przychodami są m.in. wartość otrzymanych rzeczy lub praw, a także wartość innych świadczeń w naturze, w tym wartość rzeczy i praw otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie, a także wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń.
Dla celów podatkowych do nieodpłatnych świadczeń zalicza się wszelkie zdarzenia prawne, gospodarcze powodujące uzyskanie korzyści majątkowej kosztem innego podmiotu bez poniesienia jakichkolwiek wydatków. Wobec tego jeżeli członek zarządu mający 100 proc. udziałów w tej spółce pracuje bez wynagrodzenia, to jego praca nie powoduje powstania przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia ani w spółce, ani po stronie prezesa jako wspólnika, bowiem członek zarządu będący udziałowcem spółki może w przyszłości otrzymać od spółki świadczenie wzajemne w postaci dywidendy, które będzie jego wynagrodzeniem w związku z posiadaniem prawa do udziału w zysku tej spółki. Taki pogląd poparł dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z 10 lutego 2010 r. (nr ILPB3/423-1061/09-2/KS). [przykład 1]
Osoba obca
Inaczej będzie w sytuacji, gdy członek zarządu spółki pełni swoją funkcję bez wynagrodzenia na podstawie powołania, ale nie jest jej udziałowcem. Wówczas wartość jego pracy jest przychodem dla spółki z tytułu nieodpłatnych świadczeń. Przyczynia się on bowiem do osiągania zysków spółki, ponieważ spółka, nie wypłacając mu wynagrodzenia, powiększa swój majątek. Spółka uzyskuje przysporzenie majątkowe, gdyż nie ponosi żadnych kosztów, nie wypłaca członkowi zarządu dywidendy, bo nie jest jej wspólnikiem, oraz nie wypłaca mu wynagrodzenia. Tak więc przychodem spółki z tytułu nieodpłatnego świadczenia jest wysokość wynagrodzenia, jakie powinna zapłacić członkowi zarządu za wykonywane czynności. Potwierdza to wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 4 kwietnia 2014 r., sygn. akt II FSK 1094/12, zgodnie z którym „w sytuacji, gdy członek zarządu wykonujący nieodpłatnie funkcję w zarządzie pozostaje osobą obcą, tj. nie posiada akcji, ani też udziałów w spółce, po stronie spółki ujawnia się przychód z tzn. nieodpłatnych świadczeń. Spółka uzyskuje przychód, ponieważ w innym przypadku winna dokonać zapłaty za czynności zarządcze realizowane przez osoby działające w ramach zarządu. Nie dokonując natomiast takiej płatności, spółka de facto zaoszczędza na wydatkach i wspomniana oszczędność staje się dla niej przychodem do opodatkowania”. Przychód należy ustalić na podstawie art. 12 ust. 6 pkt 4 ustawy o CIT, a więc na podstawie cen rynkowych stosowanych dla tego rodzaju usług.
Po czyjej stronie
W praktyce zdarzają się też przypadki, gdy nieodpłatne świadczenie może powstać po stronie udziałowca. Taka wątpliwość powstaje m.in. w sytuacji wykorzystywania przez prezesa zarządu spółki firmowego sprzętu, np. samochodu.
W ramach stosunków łączących spółkę kapitałową ze wspólnikami szczególne znaczenie mają obowiązki wynikające z umowy spółki. Jeżeli według tej umowy prezes odpowiada np. za kontakty z klientami, jest trenerem w ośrodkach szkoleniowych, co przejawia się wysoką mobilnością, koniecznością bycia w gotowości do szybkiego działania, to korzystanie z firmowego auta nie może powodować powstania przychodu po stronie prezesa z działalności wykonywanej osobiście, a więc spółka nie jest płatnikiem podatku dochodowego. Takie stanowisko potwierdza dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji z 14 sierpnia 2015 r., nr IBPB-1-3/4510-91/15/APO. [przykład 2]
W podmiotach powiązanych
Omawiane zagadnienie występuje także w podmiotach powiązanych, gdzie np. pracownicy spółek matek mogą być powoływani na członków zarządu spółek córek (lub odwrotnie). W takich sytuacjach również nie może być mowy o powstawaniu przychodu z tytułu nieodpłatnych świadczeń na rzecz spółki. Jak bowiem stwierdził dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji podatkowej z 14 sierpnia 2015 r., nr IBPB-1-3/4510-91/15/APO: „nieodpłatne pełnienie funkcji prezesa zarządu spółki na podstawie powołania przez osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę w spółce matce, nie skutkuje po stronie spółki w Polsce powstaniem przychodu podatkowego z tytułu nieodpłatnych świadczeń, bowiem spółka matka uzyskuje lub uzyska w przyszłości od spółki polskiej świadczenie ekwiwalentne w postaci dywidendy”. [przykład 3]
Jak z tego wynika, powstanie przychodu w spółce w wyniku bezpłatnej pracy członka jej zarządu zależy od tego, czy jest on udziałowcem tej spółki. Jeżeli udziałowiec pracuje za darmo, to jego praca nie powoduje powstania przychodu. Podobnie jest w spółkach powiązanych, kiedy to darmowe angażowanie się w sprawy spółki członka zarządu będącego jednocześnie pracownikiem spółki powiązanej nie ma znaczenia dla powstania przychodu. Ale jeśli w zarządzie spółki zasiada osoba obca i pracuje darmowo, to spółka ma przychód.
PRZYKŁAD 1
Szkolenie za dywidendę
Podstawową działalnością spółki z o.o. PROMESA jest działalność szkoleniowo-doradcza. Spółka planuje cykl spotkań dla firm w ramach własnego projektu szkoleniowego „Prawo pracy przy kawie”. Prezes zarządu, jedyny udziałowiec, wykonuje swoje obowiązki bez wynagrodzenia, a więc będzie prowadził szkolenia nieodpłatnie. W takiej sytuacji spółka nie uzyska przychodu z nieodpłatnych świadczeń, gdyż udziałowiec otrzyma dywidendę.
PRZYKŁAD 2
Używanie służbowego auta
Prezes spółki z o.o. działającej w branży szkoleniowej pełniący funkcję w spółce na podstawie powołania korzysta z samochodu firmowego, by dojeżdżać z miejsca zamieszkania do miejsca wykonywania swoich obowiązków i z powrotem. Spółka zawarła z nim umowę przechowania samochodu służbowego, na podstawie której będzie on dbał o powierzone mienie. Pracę prezesa cechuje wysoka mobilność związana z dojazdem do ośrodków szkoleniowych.
Jest zamieszanie z zaległymi składkami ZUS

Zobacz również
W takiej sytuacji u prezesa nie powstanie przychód z tytułu nieodpłatnego świadczenia. Używanie samochodu służbowego przyczynia się bowiem do prawidłowej realizacji powierzonej prezesowi funkcji.
PRZYKŁAD 3
Praca w Belgii, zarząd w Polsce
Spółka z o.o. X z siedzibą w Polsce prowadzi działalność szkoleniową w postaci pozaszkolnych form edukacji na terenie Polski. Spółka z o.o. Y w Belgii będąca udziałowcem spółki z o.o. X prowadzi tę samą działalność szkoleniową w Belgii. Pracownik spółki powiązanej z Belgii został jednocześnie powołany na prezesa zarządu spółki w Polsce. Za pełnienie tej funkcji nie będzie pobierał wynagrodzenia, a do jego obowiązków będzie należało m.in. prowadzenie szkoleń.
W tym przypadku obie spółki są ze sobą powiązane kapitałowo, ponieważ jedna spółka jest udziałowcem drugiej. Należy uznać, że wkład pracy prezesa, jego zaangażowanie na rzecz spółki polskiej jest związane ze zwiększaniem wartości jej majątku i nie ma charakteru nieodpłatnego, ponieważ spółka belgijska jako udziałowiec otrzymuje albo otrzyma w przyszłości od spółki polskiej świadczenie ekwiwalentne, jakim jest dywidenda. Dla powstania przychodu po stronie spółki polskiej nie ma znaczenia również to, że prezes tej spółki jest równocześnie pracownikiem spółki powiązanej w Belgii, od której otrzymuje wynagrodzenie za pracę. W tym przypadku przychód z nieodpłatnego świadczenia po stronie polskiej spółki nie powstanie.
Podstawa prawna
Ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.). Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 851 ze zm.).