Kiedy musimy zapłacić podatek od spadku i ile on wynosi?

Co do zasady otrzymanie spadku wiąże się z obowiązkiem uiszczenia podatku od spadków i darowizn. Istnieje jednak możliwość skorzystania z tzw. kwot wolnych od podatku, a nawet całkowitego zwolnienia z opodatkowania. Wyjaśniamy, kto, kiedy i w jakiej wysokości musi zapłacić podatek od otrzymanego spadku, a także czym są kwoty wolne od podatku, ile aktualnie wynoszą oraz komu i w jakich okolicznościach przysługuje zwolnienie z opodatkowania.

Kto ma obowiązek zapłacenia podatku od spadku?

Osoby fizyczne, które odziedziczyły majątek, muszą uiścić podatek, jeśli wartość spadku przekracza kwotę zwolnioną z opodatkowania. Zobowiązanie podatkowe powstaje zwykle w momencie, gdy sąd potwierdzi nabycie spadku lub notariusz zarejestruje akt poświadczenia dziedziczenia. Jednak, jeśli nabycie spadku nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje wtedy, gdy podatnik zwróci się do organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej, aby poinformować o tym fakcie.

Grupy podatkowe w podatku od spadków i darowizn

Zasady opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn uzależnione są od tego, do której grupy podatkowej należy spadkobierca.

I grupa podatkowa:

• małżonek,
• wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie),
• zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki),
• pasierb,
• ojczym,
• macocha,
• rodzeństwo,
• teściowie,
• zięć, synowa.

II grupa podatkowa:

• zstępni rodzeństwa (np. dzieci siostry, wnuki brata),
• rodzeństwo rodziców (np. ciotki, wujowie),
• zstępni i małżonkowie pasierbów,
• małżonkowie rodzeństwa,
• rodzeństwo małżonków,
• małżonkowie rodzeństwa małżonków,
• małżonkowie innych zstępnych (np. mąż wnuczki).

III grupa podatkowa:

• pozostali nabywcy.

Jak wypełnić zgłoszenie SD-Z2?

Przy obliczaniu kwoty wolnej od podatku należy zsumować wartość rynkową majątku nabytego przez spadkobiercę w drodze spadku, wraz z wartością rzeczy i praw majątkowych, które zostały nabyte uprzednio od spadkodawcy (np. tytułem darowizny) w okresie 5 lat przed rokiem, w którym nastąpiło nabycie spadku.

Opodatkowaniu podlega nabycie majątku o wartości przekraczającej kwotę wolną od podatku. W takim przypadku, podatnik jest zobowiązany do złożenia zeznania podatkowego o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych (SD-3) lub wspólnego zeznania podatkowego (SD-3 wraz z informacjami o pozostałych podatnikach SD-3/A) w odpowiednim urzędzie skarbowym w ciągu miesiąca od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku lub zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza.

Do złożonego zeznania podatkowego należy dołączyć wszystkie dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania.

Kwoty wolne od podatku

Dotychczas kwoty określające wartość otrzymanych czy odziedziczonych rzeczy lub praw, czyli tzw. kwoty wolne od podatku do których nie powstaje obowiązek podatkowy wyglądały następująco:

• I grupa podatkowa (małżonek, zstępni, wstępni, rodzeństwo, pasierb, ojczym, macocha, teściowie, zięć, synowa) -10.434 zł;
• II grupa podatkowa (zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa, rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych) – 7.878 zł;
• III grupa podatkowa (wszystkie pozostałe osoby) – 5.308 zł.

Co istotne, limity dotyczą łącznie wszystkich darowizn otrzymanych w okresie pięciu lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie.

Nowe kwoty wolne od podatku

Z dniem 1 lipca kwoty wolne od podatku ulegają następującemu podwyższeniu:

• I grupa podatkowa – 36.120 zł;
• II grupa podatkowa- 27.090 zł;
• III grupa podatkowa – 5.733 zł.

Jak widać, wzrost kwot wolnych od podatku najbardziej odczują krewni należący do dwóch pierwszych grup podatkowych. W I grupie wynosi on aż 25.686 zł, natomiast w II – 19.212 zł Najmniejszy wzrost, bo jedynie o 425 zł odnotują podatnicy z III grupy podatkowej, czyli wszystkie pozostałe osoby, głównie niebędące krewnymi spadkodawcy. Z uwagi na to, że darowizny dokonywane są zazwyczaj na rzecz członków bliskiej rodziny, ustawodawca zdecydował o zwiększeniu kwot wolnych od podatku przede wszystkim w dwóch pierwszych grupach podatkowych.

Zwolnienie z opodatkowania

Istnieje możliwość całkowitego zwolnienia z obowiązku zapłaty podatku. Dotyczy to podatników należących do tzw. zerowej grupy podatkowej, czyli:

• małżonka,
• zstępnych (dzieci, wnuków, prawnuków),
• wstępnych (rodziców, dziadków),
• pasierba,
• rodzeństwo,
• ojczyma,
• macochę.

Aby skorzystać z zwolnienia od podatku, trzeba spełnić określony warunek, który polega na złożeniu zgłoszenia (na formularzu SD-Z2) dotyczącego nabytych składników majątkowych w drodze spadku do właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Zgłoszenie to powinno być dokonane w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu, stwierdzającego nabycie spadku, lub od zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza.

Warto jednak zauważyć, że nie wszystkie przypadki podlegają obowiązkowi zgłoszenia, zwłaszcza gdy wartość rynkowa nabywanego majątku nie przekracza wartość ustalonej kwoty wolnej od podatku. Obecnie kwota ta wynosi 36.120 zł od jednej osoby lub 108.360 zł od wielu osób, Wcześniej była równa 10.434 zł. Warto również pamiętać, że przy obliczaniu wartości majątku nabytego od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających nabycie spadku, stosowana jest zasada kumulacji.

A zatem, aby uniknąć podatku, należy prawidłowo złożyć zgłoszenie w terminie i z uwzględnieniem wartości nabywanego majątku oraz aktualnych kwot wolnych od podatku.

Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, gdy spadkobierca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. W takim przypadku zwolnienie stosuje się, gdy spadkobierca zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o spadków i darowizn (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 1043 ze zm.)
• Ustawa z dnia 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1059)