Działalność polegająca na tworzeniu, pisaniu podręczników czy komentarzy z zakresu prawa spełnia warunki pozwalające na zaliczenie jej do kategorii usług kulturalnych w rozumieniu art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. b ustawy o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.). W związku z tym korzysta ze zwolnienia od podatku przewidzianego w tym przepisie. Tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 11 czerwca 2015 r., sygn. akt I FSK 1988/13.

Obecna praktyka związana z opodatkowaniem tworzenia, pisania podręczników lub komentarzy rozgranicza przeniesienie praw autorskich na nabywcę takiego tekstu, które objęte jest 8-proc. stawką VAT (załącznik nr 3, poz. 181) oraz inne tworzenie i sprzedaż tekstów opodatkowane stawką podstawową. Rozgraniczenie między tymi dwoma sposobami rozliczenia opiera się na kryterium wyodrębnienia utworów, w stosunku do których twórcy lub artyści w rozumieniu przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 90, poz. 631 ze zm.) otrzymują honoraria za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw do artystycznego wykonania dla stworzonych przez siebie utworów. W takim przypadku stosują stawkę 8 proc.
Komentowane orzeczenie wskazuje, że usługi kulturalne świadczone przez indywidualnych twórców i artystów wykonawców, w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wynagradzane w formie honorariów, w tym za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw do artystycznego wykonania utworów, korzystają ze zwolnienia obligatoryjnego w VAT.
Porównując wskazane powyżej kryteria stosowania stawki 8 proc. oraz zwolnienia łatwo zauważyć, że elementem rozróżniającym jest przyjęte przez ustawodawcę sformułowanie „usługi kulturalne”. Innymi słowy, jeżeli działania twórców lub artystów mieszczą się w tym pojęciu, korzystają ze zwolnienia.
Najistotniejszy praktyczny problem sprowadza się do odpowiedzi na pytanie, co należy rozumieć przez usługi kulturalne. Sąd w uzasadnieniu wskazuje na konieczność szerokiego rozumienia tego pojęcia, odnosząc się przede wszystkich do jego rozumienia potocznego (wykładnia językowa) oraz powołując wiele orzeczeń sądowych, które w różnych sytuacjach traktowały świadczenia jako usługi związane z kulturą (np. oprawę muzyczną różnych wydarzeń, renowację budynków i budowli itp.). Komentowane orzeczenie podtrzymuje to szerokie rozumienie usług kulturalnych, rozszerzając je również na wytwory pisarstwa tworzące piśmiennictwo prawnicze.
Konsekwencją wyroku NSA jest konieczność zweryfikowania dotychczasowych zasad rozliczeń prowadzonych przez autorów tworzących opracowania, podręczniki i inne utwory. Należałoby również odnieść to do innych przejawów pisarstwa, nie tylko prawniczego. Zmiana dotychczas stosowanej stawki 8- lub 23-proc. na zwolnienie ma istotne znaczenie dla nabywcy takich opracowań. O ile bowiem pomyłka przy wyborze stawki 8-proc. zamiast 23-proc. skutkować będzie zaniżeniem podatku należnego po stronie sprzedawcy, o tyle wystawienie faktury ze stawką podatku, podczas gdy powinno być zastosowane zwolnienie, wyłącza możliwość odliczenia podatku naliczonego na podstawie art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT. Nie ma przy tym znaczenia, czy sprzedawca podatek wykazał w deklaracji i odprowadził do organu podatkowego.
Konieczność stosowania zwolnienia może z kolei dla sprzedawcy oznaczać niemożność odliczenia podatku naliczonego. Jeżeli oprócz tworzenia utworów objętych zwolnieniem będzie on prowadził również sprzedaż opodatkowaną, to zobowiązany będzie do przyporządkowania zakupów odpowiednio do sprzedaży opodatkowanej lub zwolnionej, a w przypadku niemożności takiego rozgraniczenia, konieczne będzie zastosowanie proporcji.
W uzupełnieniu trzeba podkreślić, że komentowane orzeczenie nie odnosi się do twórców niebędących podatnikami VAT w rozumieniu art. 15 ustawy o VAT oraz osób, których roczne przychody (sprzedaż) nie przekraczają kwoty 150 tys. zł. W pierwszym przypadku są bowiem wyłączeni z obowiązku rozliczania VAT, podczas gdy nieprzekroczenie wskazanej kwoty obrotu pozwala zastosować zwolnienie fakultatywne, wynikające z art. 113 ustawy o VAT.
ikona lupy />
Dziennik Gazeta Prawna