A jest on niezbędny do właściwej ich klasyfikacji. Dla szkół podległych jednostce samorządu terytorialnego sposób ten stanowi podstawę rozliczania nakładów na zadania ze stosowaniem specjalnej organizacji nauki i metod pracy.
Nadal występują problemy przy klasyfikowaniu wydatków we wprowadzonych od nowego roku rozdziałach klasyfikacji budżetowej (w dziale „801 – Oświata i wychowanie”):
● „80149 – Realizacja zadań wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy dla dzieci w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych i innych formach wychowania przedszkolnego”;
● „80150 – Realizacja zadań wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy dla dzieci i młodzieży w szkołach podstawowych, gimnazjach, liceach ogólnokształcących, liceach profilowanych i szkołach zawodowych oraz szkołach artystycznych”.
Ich wprowadzenie miało pozwolić jednostkom samorządu terytorialnego oraz poszczególnym szkołom, dla których organem prowadzącym jest jednostka samorządu terytorialnego, na odrębną ewidencję wydatków ponoszonych na edukację dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy, w szczególności niepełnosprawnych. Tym samym w planach finansowych każdej szkoły, do której uczęszczają dzieci i młodzież wymagające specjalnej organizacji nauki i metod pracy, powinny być zaplanowane wydatki, w tym m.in. właśnie w rozdziałach 80149 i 80150.
Trzeba stosować pozostałe
Pierwsze pojawiły się wątpliwości dotyczące funkcjonowania pozostałych rozdziałów, np. 80104 – Przedszkola specjalne, 80102 – Szkoły podstawowe specjalne. Czy należy w tym zakresie stosować tylko nowe rozdziały? Jasno trzeba wskazać, że wprowadzone zmiany w zakresie klasyfikacji nie uchyliły jednocześnie obowiązku stosowania pozostałych rozdziałów odpowiadających określonym rodzajom działalności. Przykładowo chodzi o szkoły podstawowe specjalne, przedszkola specjalne, gimnazja specjalne, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze itd.
W rozdziale 80149 należy ująć wydatki na te dzieci zaplanowane do 31 grudnia 2014 r., klasyfikowane w rozdziałach 80103, 80104, 80106.
W rozdziale 80150 zaś trzeba ująć wydatki na te dzieci zaplanowane do 31 grudnia 2014 r., klasyfikowane w rozdziałach 80101, 80110, 80120, 80123, 80130, 80132.
Aby prawidłowo zastosować klasyfikacje, należy przyjąć w każdej jednostce samorządu terytorialnego umowny podział/rozliczanie/klucz poszczególnych kosztów funkcjonowania szkół i placówek.
Organ wykonawczy musi określić
Problem prawidłowego planowania widoczny jest również na etapie finansowania zespołów szkół. Wydatki związane z finansowaniem zespołów szkół powinny być planowane w podziale na poszczególne typy szkół, które wchodzą w skład zespołów (np. szkoła podstawowa + gimnazjum + stołówka szkolna). Wydatki wspólne zespołów szkół lub placówek powinny być zarówno na etapie planowania, jak i w toku realizacji planu rozliczane – za pomocą udziałów procentowych w podziale na poszczególne typy szkół lub placówek, które wchodzą w skład zespołów – we właściwych rozdziałach klasyfikacji budżetowej.
Określenie udziału procentowego do rozliczania kosztów wspólnych zespołów, a także nowych rozdziałów 80149 i 80150, jest sprawą umowną i w tym zakresie decyzję powinien podjąć organ wykonawczy JST. Pozwoli ona na przyjęcie jednolitych zasad dla wszystkich podległych jednostek. Podkreślał to niejednokrotnie w swoich pismach minister edukacji narodowej. [ramka]
Potwierdził to też departament budżetu państwa Ministerstwa Finansów w wyjaśnieniach z 16 lutego 2015 r. (nr BP1.4102.3.2015.KIM). Jasno wskazał, że to JST, która realizuje i finansuje zadania z zakresu oświaty, powinna samodzielnie określić sposób wyodrębniania wydatków na realizowane zadanie oświatowe w celu wypełnienia dyspozycji art. 32 ustawy z 5 grudnia 2014 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z realizacją ustawy budżetowej (Dz.U. poz. 1877) (dalej: ustawa okołobudżetowa). Można też zacytować zapis z pisma Ministerstwa Edukacji Narodowej z 25 marca 2015 r. (nr DAP-A.054.6.2015.RK): „klasyfikacja (m.in. rozdział 80149 i 80150) nie przesądza o metodzie rozliczania wydatków na zadania związane z zapewnieniem edukacji i opieki dla dzieci i młodzieży wymagającej stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy w szkołach i przedszkolach ogólnodostępnych oraz z oddziałami integracyjnymi”. W podobnym tonie odpowiadają też regionalne izby obrachunkowe, np. RIO z Kielc w piśmie z 15 kwietnia 2015 r., nr WI-44/1597/2015.
Co zaliczać
Kolejna wątpliwość to stwierdzenie, co jest wydatkiem. W rozdziałach 80149 i 80150 klasyfikujemy związane z zadaniem koszty wynagrodzeń i pochodnych nauczycieli, administracji, dyrektora szkoły, a także koszty energii, gazu, wody, naprawy sprzętu, zakupu pomocy naukowych itp. Potwierdzają to pisma MEN i MF, w których niejednokrotnie podnoszono, że: „przez wydatki, które są związane z realizacją zadań wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy w placówkach wychowania przedszkolnego ogólnodostępnych i integracyjnych oraz w szkołach ogólnodostępnych i integracyjnych, należy rozumieć wydatki na wszelką działalność wykonywaną na rzecz uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego oraz dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim posiadających orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, w tym w odpowiedniej części również wydatków: na utrzymanie budynku, związanych z administracją szkoły, na wynagrodzenie nauczycieli przedmiotów ogólnokształcących, na wynagrodzenie dyrektora i wicedyrektorów szkoły itp. Należy tutaj nadmienić, że takie podejście jest zgodne ze sposobem naliczenia subwencji na realizację zadań wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy” (pismo Ministra Edukacji Narodowej z 14 maja 2015 r. nr DAP-WA.054.11.2015.PF).
Ponadto wydatki klasyfikowane w rozdziałach 80149 i 80150 dotyczyć powinny wszystkich uczniów objętych tym rozdziałem, nie tylko tych, którzy byli ujęci w systemie informacji oświatowej (dalej: SIO) na 30 września i 10 października 2014 r. Ponieważ w trakcie roku również może dojść dziecko, które wymaga stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy, to wówczas wydatki z tego tytułu również należy klasyfikować w tych rozdziałach. Jednostki samorządu terytorialnego klasyfikują również w rozdziałach 80149 i 80150 wydatki na dotacje udzielane w trybie art. 80 i 90 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.). na ucznia niepełnosprawnego. Potwierdzenie takiego działania możemy znaleźć w odpowiedzi MEN na jedną z interpelacji poselskich: „W sytuacji gdy zmniejszy się liczba dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego w stosunku do wykazanych w SIO wg stanu na dzień 30 września 2014 r., to gmina może przeznaczyć otrzymaną kwotę subwencji oświatowej związaną z kształceniem specjalnym na wydatki związane z realizacją powyższego zadania na pozostałych uczniów realizujących obowiązek edukacji na jej terenie lub na inne zadania związane ze specjalną organizacją nauki i metod pracy, np.: na specjalistyczny sprzęt lub materiały edukacyjne, pokrycie kosztów utrzymania budynku związanych z udogodnieniami dla uczniów niepełnosprawnych. Natomiast w przypadku odwrotnym, tj. zwiększenia liczby uczniów niepełnosprawnych, jednostka samorządu terytorialnego może zawnioskować o dodatkowe środki z rezerwy subwencyjnej zgodnie z Kryteriami podziału 0,4 proc. rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2015” (stanowisko Ministerstwa Edukacji Narodowej z 29 kwietnia 2015 r. nr DAP-WA.054.9.2015.PF).
Błędne podejście
Niejednokrotnie można się spotkać ze stwierdzeniem, że suma wydatków rozdziałów 80149 i 80150 ma dać kwotę subwencji oświatowej związaną z kształceniem specjalnym. Należy stwierdzić, że jest to błędne podejście. Przy klasyfikowaniu wydatków na zadania związane z zapewnieniem edukacji i opieki dla dzieci i młodzieży wymagającej stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy w szkołach i przedszkolach ogólnodostępnych oraz z oddziałami integracyjnymi nie dotyczy tylko dwóch rozdziałów 80149 i 80150. W jednostce mogą wystąpić wydatki na to zadanie zarówno w rozdziale 80148, jak i 80146. Wówczas powinna być określona zasada ewidencji również przez dany organ wykonawczy. Wtedy będzie można wykazać w razie potrzeby wydatki na to zadanie. Potwierdzenie możemy znaleźć w piśmie MEN z 29 kwietnia 2015 r. : „Wydatki ponoszone na funkcjonowanie stołówki szkolnej można również w części uwzględnić przy rozliczaniu się z obowiązku wydatkowania środków z subwencji oświatowej na realizację zadań wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Sposób oszacowania wysokości wydatków, które można rozliczyć, musi dokonać jednostka samorządu terytorialnego”. (nr DAP-WA.054.9.2015.PF)
Na szkołę czy na ucznia
Pozostałe pytania dotyczą kwestii przeznaczania samej subwencji. Przypomnijmy, że zmiany w klasyfikacji w tym zakresie zostały wprowadzone w związku z nowym obowiązkiem JST od 1 stycznia 2015 r. określonym przez art. 32 ustawy okołobudżetowej. Na JST nałożono obowiązek przeznaczenia na zadania związane ze stosowaniem specjalnej organizacji nauki i metod pracy dla dzieci i młodzieży środków w wysokości nie niższej, niż zostały na te zadania naliczone w części oświatowej subwencji ogólnej dla JST w wyniku podziału tej części subwencji określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 28 ust. 6 ustawy o dochodach JST. Obowiązek przeznaczania środków w wysokości nie niższej, niż zostały na te zadania naliczone w części oświatowej subwencji ogólnej, dotyczy tylko zadań związanych z edukacją dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Wydaje się, że w tym zakresie zapis jest jasny, bo stanowi o JST, lecz i tu pojawiają się pytania, czy należy przeznaczać środki z wyższej subwencji na szkołę, a może na ucznia. Warto w tym miejscu zacytować pismo Ministerstwa Edukacji Narodowej z 14 maja 2015 r. (nr DAP-WA.054.11.2015.PF): „W opinii MEN takie sformułowanie nie zobowiązuje samorządu do wyodrębnienia środków na kształcenie specjalne w odniesieniu do ucznia indywidualnie ani nawet w odniesieniu do szkoły. Samorząd ma obowiązek wydatkować środki otrzymane w subwencji na kształcenie specjalne, ale określenie sposobu i formy realizacji tego obowiązku pozostawiono w gestii samorządów”.
Zapis wynikający z art. 32 ustawy należy utożsamiać z zapisami art. 71b ustawy o systemie oświaty, który w ust. 1 stanowi, że kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież niepełnosprawne, niedostosowane społecznie i zagrożone niedostosowaniem społecznym, wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Ministerstwo Finansów w 2015 roku przekazało dokładną kalkulację kwot przeznaczonych na edukację specjalną (wyliczoną przez MEN w związku z art. 32) każdej z jednostek samorządu terytorialnego indywidualnie. Informacja ta została też umieszczona na stronie: www.finanse.mf.gov.pl/budżet-państwa/finanse-samorzadow/komunikaty. ©?
Jakie są konsekwencje niewykonania
„Odpowiedzialność władz samorządowych za ich działania podlega ustawie o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Ocena, czy działania osób odpowiedzialnych za wydatkowanie środków publicznych stanowią naruszenie dyscypliny finansów publicznych, należy wyłącznie do komisji orzekających w tych sprawach na podstawie zebranego i wszechstronnie rozpatrzonego materiału dowodowego. Każda sprawa jest rozpatrywana indywidualnie, a dokonana przez komisję orzekającą interpretacja wiąże wyłącznie w konkretnej sprawie”.
Pismo Ministerstwa Finansów z maja 2015 r. nr ST5.054.10.2015
Zdaniem Ministerstwa Edukacji Narodowej
„Jednostka samorządu terytorialnego, która realizuje i finansuje zadania z zakresu oświaty, powinna samodzielnie określić sposób wyodrębniania wydatków na realizowane zadanie oświatowe w celu wypełnienia dyspozycji art. 32 ustawy „okołobudżetowej”. Przyjęta metoda musi być adekwatna do specyfiki funkcjonowania danej jednostki i powinna umożliwiać właściwe przyporządkowanie wydatków na cele”.
Pismo Ministerstwa Edukacji Narodowej z 29 kwietnia 2015 r., nr DAP-WA.054.9.2015.PF
Podstawa prawna
Ustawa z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1115 ze zm.). Rozporządzenie ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1053 ze zm.).