SLIM VAT 3. Sankcje nakładane już po nowemu

Nie wszystkie przepisy tzw. pakietu SLIM VAT 3 wchodzą w życie od 1 lipca 2023 r. Niektóre obowiązują już od 6 czerwca br.

Chodzi o zmienione zasady nakładania dodatkowego zobowiązania podatkowego. Już teraz fiskus, zanim ukarze podatnika za błędy w rozliczeniach, musi nie tylko miarkować wysokość sankcji VAT, lecz także brać pod uwagę m.in. okoliczności powstania nieprawidłowości czy działania podjęte przez podatnika po ich wykryciu.

Co więcej, do postępowań podatkowych, kontroli podatkowych i kontroli celno-skarbowych, wszczętych i niezakończonych przed 6 czerwca br., stosuje się już przepisy o sankcjach w nowym brzmieniu. Tak wynika z przepisu przejściowego, tj. art. 25 nowelizacji z 26 maja 2023 r. ustawy o VAT i niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1059), zwanej potocznie pakietem SLIM VAT 3.

Wbrew dyrektywie

Zmiana ta jest konsekwencją wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 15 kwietnia 2021 r. (sygn. C-935/19) wydanego w polskiej sprawie.

Chodzi o dodatkowe zobowiązanie podatkowe wymierzane na podstawie art. 112b ustawy o VAT. Jest ono nakładane m.in. na podatników, którzy wykazali zbyt niską kwotę podatku należnego lub zbyt wysoką kwotę podatku naliczonego do odliczenia. Przepisy w poprzednim brzmieniu nakazywały organom podatkowym nakładanie tej sankcji w ustawowej wysokości 30 proc. Pod pewnymi warunkami mogła być niższa i wynosić 20 lub 15 proc.

We wspomnianym wyroku z 15 kwietnia 2021 r. TSUE orzekł, że art. 273 dyrektywy VAT i zasada proporcjonalności nie pozwalają na nakładanie na podatnika sankcji bez rozróżnienia przyczyn nieprawidłowości. Innymi słowy, sankcji nie można stosować automatycznie, ich wysokość powinna być uzależniona od okoliczności danej sprawy.

W konsekwencji tego wyroku również polskie sądy zaczęły orzekać, że przepisy o 20-proc. i 30-proc. sankcjach VAT nie powinny być stosowane względem podatników, którzy stali się nieświadomymi ofiarami karuzel podatkowych (wyrok NSA z 24 lutego 2022 r., sygn. akt I FSK 1843/18).

Sędziowie zwracali również uwagę, że sankcja nie powinna być automatycznie nakładana, liczy się charakter i waga nieprawidłowości, ocena stopnia zawinienia oraz to, czy zostały uszczuplone wpływy Skarbu Państwa (wyroki NSA z 12 stycznia 2022 r., sygn. akt I FSK 521/20, i z 23 lutego 2022 r., sygn. akt I FSK 2553/21).

…ale zostały poprawione

Teraz powinno się to zmienić. Od 6 czerwca br. sankcje VAT mogą być miarkowane, czyli nakładane w wysokości do 15 proc., 20 proc. i 30 proc. zobowiązania podatkowego. Nie dotyczy to dodatkowego zobowiązania w wysokości 100 proc., nakładanego na podatników świadomych udziału w oszustwie (art. 112c ustawy o VAT).

Ustalając dodatkowe zobowiązanie podatkowe, naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego musi też brać pod uwagę, zgodnie ze zmienionym art. 112b ust. 2b:

1) okoliczności powstania nieprawidłowości;

2) rodzaj i stopień naruszenia ciążącego na podatniku obowiązku, które skutkowało powstaniem nieprawidłowości;

3) rodzaj, stopień i częstotliwość stwierdzanych dotychczas nieprawidłowości dotyczących nieprzedawnionych zobowiązań w podatku;

4) kwotę stwierdzonych nieprawidłowości, w tym kwotę zaniżenia zobowiązania podatkowego, kwotę zawyżenia zwrotu różnicy podatku, zwrotu podatku naliczonego lub różnicy podatku do obniżenia podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe;

5) działania podjęte przez podatnika po stwierdzeniu nieprawidłowości w celu usunięcia skutków nieprawidłowości.

Zasady te stosuje się także do postępowań i kontroli wszczętych i niezakończonych przed 6 czerwca br. (zgodnie ze wspomnianym art. 25 nowelizacji). Co to oznacza – pokazujemy na przykładach.

Przykład 1

Przykład 2

Przykład 3