Wiążące informacje stawkowe utrudnią życie niektórym podatnikom

Za sprawą SLIM VAT 3 już od lipca WIS-y będą wiązać nie tylko organy podatkowe, lecz także tych, którzy je otrzymali. Co ważne, dotyczy to również dokumentów wydanych do końca czerwca.

Większość zmian wprowadzonych przez ustawę z 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1059; dalej: SLIM VAT 3) ma pozytywny wpływ na rozliczenia podatkowe, jednak jak się okazuje, nie obyło się bez modyfikacji, które można uznać za kontrowersyjne. Jedna z nich dotyczy wiążącej informacji stawkowej (WIS).

Jak jest teraz

Przypomnijmy, że WIS jest instytucją, która ma pomagać podatnikom oraz innym podmiotom uprawnionym do złożenia wniosku o jego wydanie, oraz – o ile się do niej zastosują – zapewniać im ochronę.

Co ważne, moim zdaniem, zgodnie z przepisami obowiązującymi do końca czerwca br. WIS nie wiąże wnioskodawcy, a dopiero dokonanie transakcji objętej WIS powodowało, iż organ podatkowy był nią związany w odniesieniu do:

• towaru będącego przedmiotem dostawy, importu lub wewnątrzwspólnotowego nabycia dokonanych po dniu, w którym WIS została doręczona;
• usługi, która została wykonana po dniu, w którym WIS została doręczona;
• towarów oraz usług, które razem składają się na jedną czynność podlegającą opodatkowaniu wykonaną po dniu, w którym WIS została doręczona.

W praktyce oznaczało to, że jeżeli wnioskodawca otrzymał WIS, z której treścią się nie zgadzał, mógł wnieść odwołanie lub nic nie robić, nie stosując się do otrzymanej WIS – tak uważam, interpretując obecne przepisy. Moim zdaniem niezastosowanie wykładni zaprezentowanej przez dyrektora KIS w wydanej WIS formalnie w żaden sposób nie obciążało wnioskodawcy, chociaż mogło prowadzić do sporu merytorycznego, gdyby doszło do kontroli i organ zastosowałby wykładnię zaprezentowaną w WIS.

Niejednokrotnie było bowiem tak, że nieusatysfakcjonowany treścią WIS wnioskodawca, nie chcąc się wikłać w długotrwające spory oraz ponosić ciężaru ekonomicznego z nimi związanego, nie wkraczał na ścieżkę postępowania odwoławczego. Niekiedy wnioskodawca odstępował od wniesienia odwołania, podejmując decyzję o tym, iż nie będzie na razie realizował danej sprzedaży. Po jakimś czasie jednak powracał do pomysłu, wiedząc, że przecież nie jest związany uzyskaną w przeszłości WIS, z której treścią się nie zgadzał. Oczywiście zawsze była nutka niepewności związana z tym, że przecież WIS otrzymuje również organ podatkowy i dla niego jest w określonych sytuacjach wiążąca.

Uwaga! Z zaprezentowanym wyżej poglądem, że WIS po dokonaniu przez podatnika określonych czynności wiąże tylko organ podatkowy, nie zgadza się Krajowa Informacja Skarbowa. Ze stanowiska wydanego dla DGP wynika bowiem, że podatnik nie mógł (i nie może do końca czerwca) zignorować WIS, z której rozstrzygnięciem się nie zgadzał. [stanowisko].

Co się zmienia

W ramach SLIM VAT 3 ustawodawca postanowił zmodyfikować zasady związania wydaną WIS. Jak czytamy w uzasadnieniu do zmiany w art. 42c ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1059; dalej: ustawa o VAT), normującym zasady związania WIS: „Zmiana przewidziana w ust. 1 polega na doprecyzowaniu funkcjonowania mocy wiążącej WIS – oprócz organów podatkowych WIS (zarówno wiążąca informacja stawkowa, jak i decyzja o zmianie wiążącej informacji stawkowej) wiąże także adresatów WIS”. Co ciekawe, autor projektu dość lekko podchodzi do istotnej przecież zmiany, określając ją jako „doprecyzowanie”. Natomiast w istocie jest to radykalna zmiana formalna, w wyniku której dwie grupy wnioskodawców WIS – tj. podatnik (posiadający NIP) składający wniosek oraz podmiot niebędący podatnikiem posiadającym NIP (czasami jeszcze niebędący) dokonujący lub zamierzający wykonywać czynności, których dotyczy wniosek – muszą stosować wykładnię zaprezentowaną w wydanej WIS, w odniesieniu do:

• towaru będącego przedmiotem dostawy, importu lub wewnątrzwspólnotowego nabycia dokonanych w okresie ważności WIS;
• usługi, która została wykonana w okresie ważności WIS;
• towarów lub usług, które razem składają się na jedną czynność podlegającą opodatkowaniu wykonaną w okresie ważności WIS.

Innymi słowy, takie podmioty, otrzymawszy WIS, muszą mieć świadomość tego, że jeżeli w pięcioletnim okresie jej obowiązywania dokonają sprzedaży, której ona dotyczyła, są zobligowane do zastosowania zaprezentowanej w niej wykładni. Tym razem to nie jest już tylko kwestia związania organu, ale również formalnego związania wnioskodawcy wskazanego w art. 42b ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o VAT.

Moim zdaniem jest to bardzo istotna zmiana, która na dodatek nie dotyczy wszystkich wnioskodawców, bo jak dalej czytamy w uzasadnieniu: „(…) moc wiążąca WIS dotyczy podatników oraz podmiotów dokonujących lub zamierzających dokonywać czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT, tylko te podmioty wykorzystują bowiem WIS bezpośrednio do celów opodatkowania tym podatkiem, pozostałe grupy wnioskodawców, a więc podmioty wskazane w art. 42b ust. 1 pkt 3–5 ustawy o VAT, wykorzystują (będą wykorzystywać) WIS do celów innych niż opodatkowanie VAT prowadzonej przez nie działalności”.

Z dość oczywistych względów wydana WIS nie wiąże innych podmiotów niż te, które wnioskowały o jej wydanie, będąc podatnikiem lub innym podmiotem dokonującym danej czynności. A przecież w dalszym ciągu, po animizacji WIS, jest on publikowany w Biuletynie Informacji Publicznej Ministra Finansów, by dawać ochronę również innym podmiotom niż wnioskodawcy, którzy dokonują danej czynności. Ci, chociaż korzystają z ochrony, nie muszą obawiać się, że nie zastosowawszy WIS, poniosą tego bezpośrednie konsekwencje.

To może prowokować sytuacje, w których w pierwszej kolejności z wnioskiem o wydanie WIS dla danej czynności nie będzie występował rzeczywiście zainteresowany, a na zasadzie rozpoznania bojem inny podmiot z grupy, by w przypadku niekorzystnej wykładni nie wiązać jej treścią głównego zainteresowanego.

Rzecz jasna przepisy, które do tej pory obowiązywały, wymagały modyfikacji, ale moim zdaniem przyjęte w ramach SLIM VAT 3 rozwiązanie jest niekorzystne. Zdecydowanie zasadniejsze byłoby zastosowanie konstrukcji takiej, jak występuje w przypadku interpretacji indywidualnej (w uproszczeniu: związanie organu wobec zastosowania wykładni przez wnioskodawcę). Ten eksperyment prawodawcy nie wydaje się być działaniem we właściwym kierunku, szczególnie że prowadzi do różnego traktowania podatników, którzy w gruncie rzeczy w podobnym zakresie korzystają z ochrony WIS.

Objęcie obowiązkiem stosowania WIS podatników i innych podmiotów wnioskujących o jej wydanie prowokuje do tego, by przed złożeniem wniosku dobrze się zastanowić, czy na pewno chcemy poznać stanowisko dyrektora KIS i być nim związani albo wchodzić w spór o taką wykładnię. Bez wątpienia, składając wniosek, który w istocie nie ma na celu określenia właściwej stawki VAT, a dokonanie innych ustaleń o charakterze czynności (np. co do zasad wyznaczania obowiązku podatkowego czy stosowania podzielonej płatności) warto pamiętać, że od lipca 2023 r., jeżeli nie chcemy określić stawki, WIS nie zawiera informacji o jej wysokości, co – zakładam – przełoży się to na kształt wniosku.

Do których WIS stosuje się nowa zasada

Jak się jednak okazuje, sama zamiana w mechanizmie związania WIS nie jest jedynym powodem, aby mieć wątpliwości co do racjonalności działania prawodawcy. Pozostaje jeszcze kwestia sposobu wprowadzenia tych regulacji.

Problem tkwi w jednym, krótkim przepisie przejściowym. Według art. 17 ust. 6 SLIM VAT 3: „Do WIS i decyzji o zmianie WIS wydanych przed dniem 1 lipca 2023 r. stosuje się przepisy art. 42c, art. 42h i art. 42ha ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą”. Wyjaśnijmy to: art. 42c ustawy o VAT zawiera m.in. przepisy traktujące o związaniu wydaną WIS. Według brzmienia nadanego temu artykułowi w ramach SLIM VAT 3 dwie grupy wnioskodawców są związane WIS, jeżeli dokonają czynności w okresie jej ważności (jak wyżej). Dalej, dotyczy to również WIS wydanych przed 1 lipca 2023 r. Nieuchronnie dochodzimy zatem do wniosku, że na podstawie przepisów przejściowych efekt formalnego związania odnosi się nie tylko do WIS wydanych od lipca, lecz także do tych wcześniejszych, wydanych lub zmienionych przed 1 lipca 2023 r.!

De facto chodzi zatem o swoiste wsteczne zastosowanie zasady formalnego związania. Owszem, związanie dotyczy czynności dokonywanych od 1 lipca 2023 r., ale przecież odnosi się do WIS wydanych wcześniej. Skutek może być taki, że dokonując sprzedaży w czerwcu – moim zdaniem (KIS uważa inaczej) – podatnik nie był formalnie związany WIS, którą wcześniej uzyskał, nie zgadzał się z nią, ale jej nie oprotestował, nie chcąc wchodzić w spór, a już w lipcu musi wziąć pod uwagę treść takiej WIS.

Idąc dalej, od lipca podatnik będzie – być może – zmuszony dowodzić organowi, że to jest jednak inna sprzedaż niż objęta wnioskiem i WIS nie ma do niej zastosowania. Problem bowiem w tym, że obejmując w taki, de facto – moim zdaniem – wsteczny sposób (chociaż nie do czynności sprzed lipca!), formalną mocą wiążącą WIS, nie dano jednocześnie prawa do rewizji tych WIS, które były uprzednio wydane i dla których upłynął już termin do wniesienia odwołania. Taki sposób działania prawodawcy jest bardzo zaskakujący i należy uznać za kontrowersyjny. ©℗